Tại Hội thảo Xúc tiến đầu tư công nghiệp thông qua hình thức M&A ngày 19/12, các chuyên gia, doanh nghiệp đều có chung nhận định thị trường Việt Nam rất tiềm năng để các doanh nghiệp kinh doanh, nhất là trong các lĩnh vực như chế biến thực phẩm, năng lượng, dệt may, sản xuất hàng tiêu dùng nhanh và vật liệu xây dựng.

Khối ngoại nắm “thế cờ”

Vì thế, ông Seck Yee Chung, công ty Luật Baker&McKenzie, đánh giá Việt Nam được coi là thị trường hấp dẫn với doanh nghiệp nước ngoài, với các yếu tố như chính trị ổn định, có tiềm năng lớn phát triển kinh tế, có vị trí địa lý tốt và đặc biệt có nhiều chính sách khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài.

Theo ông Nguyễn Quốc Việt, Phó Tổng Giám đốc công ty AVM Việt Nam, M&A hiện nay như là cuộc đua, “hàng ngon, hàng tốt” tương đối nhiều, chưa kể điều kiện chính sách, khung khổ pháp lý, giới hạn cho nhà đầu tư nước ngoài ngày càng được tháo gỡ. 

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), nhìn nhận để xúc tiến đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại có nhiều kênh, tuy nhiên thông qua M&A, nhà đầu tư có thể rút ngắn quy trình thủ tục đầu tư. 

Chính vì vậy, thời gian qua, thị trường M&A Việt Nam đã chứng kiến nhiều thương vụ trong lĩnh vực công nghiệp có yếu tố nước ngoài, tiêu biểu có thể kể đến như: Tập đoàn SCG và công ty Vật liệu xây dựng Việt Nam, Tập đoàn CJ và công ty Cầu Tre, Earth Chemical và công ty Á Mỹ Gia, hay công ty Daesang và công ty Thực phẩm Đức Việt… 

“Điều này thể hiện sự chủ động tìm kiếm cơ hội của các doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam, cũng như việc thị trường Việt Nam có rất nhiều cơ hội đầu tư thông qua hình thức M&A trong lĩnh vực công nghiệp”, ông Phú đánh giá. 

Hiện nay, nhiều nhà đầu tư nước ngoài lựa chọn rót vốn vào những doanh nghiệp đã niêm yết và có tầm nhìn dài hạn nhằm hiện thực hóa mục tiêu đầu tư dài hạn vào Việt Nam. Trong đó, các nhà đầu tư châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan hiện đang đầu tư vào rất nhiều lĩnh vực như hàng tiêu dùng, dịch vụ tài chính, phân phối, bán lẻ, sản xuất vật liệu xây dựng, hóa chất… 

Trước thực tế này, ông Việt cho biết các thương vụ M&A có giá trị lớn đều có “dính dáng” đến nhà đầu tư nước ngoài, giá trị những thương vụ nước ngoài tham gia lên đến 75%.

Theo ông Việt, các nhà đầu tư nước ngoài có lợi thế về vốn, đi trước chúng ta nhiều năm, vì vậy họ là người dẫn dắt M&A là điều dễ hiểu. Hơn nữa, doanh nghiệp ngoại chấp nhận mua giá cao bởi họ nhìn thấy sự tăng trưởng tại Việt Nam. Họ kỳ vọng sự tăng trưởng không chỉ 1 con số mà là 2, thậm chí 3 con số cho các ngành như tiêu dùng, bán lẻ. 

Ví dụ từ thương vụ Sabeco, ông Việt đánh giá, nhà đầu tư Thái Lan chấp nhận chi hàng tỷ USD để mua cổ phần Sabeco bởi họ nhìn thấy thị trường Việt Nam sẽ phát triển, trong đó Sabeco chiếm 45% thị phần bia Việt. 

Trước đó, Báo cáo thị trường M&A Việt Nam 2016 – 2017 cho biết, năm 2016, tổng giá trị M&A tại Việt Nam đạt 5,8 tỷ USD, mức cao nhất từ trước đến nay và tăng trưởng 11,92% so với năm 2015. Thị trường M&A trong năm 2017 được dự báo tiếp tục sôi động.

Tuy nhiên, đánh giá về thị trường M&A thời gian qua, theo các chuyên gia, đa số các thương vụ có quy mô lớn (trên 20 triệu USD) gần như đều có mặt của bên mua hoặc bên bán là nhà đầu tư ngoại.

Giá trị những thương vụ M&A mà khối ngoại tham gia lên đến 75%.

Khối nội dần lên tiếng

Vấn đề đặt ra là trong bối cảnh khối ngoại đang cho thấy sức mạnh trong thị trường M&A của Việt Nam, thì khối nội đang ở đâu? Lý giải điều này, trở lại câu chuyện thoái vốn Sabeco, ông Việt cho biết việc nhà đầu tư Việt Nam có thể mua được Sabeco là rất khó, không thể có số tiền lớn như vậy để cạnh tranh mua.

Điều này tương tự như trước đây, Saigon Co.op đã cạnh tranh với đại gia bán lẻ Thái Lan Central Group để mua Big C, tuy nhiên những cản trở về nguồn vốn, pháp lý dẫn đến tham vọng của Saigon Co.op bất thành. 

Trong khi đó, ở nhiều nước trên thế giới, các doanh nghiệp ngoại có thể sử dụng nguồn vay từ các tổ chức tín dụng để phục vụ cho hoạt động thâu tóm doanh nghiệp. Hầu hết những thương vụ lớn đều có “bàn tay” ngân hàng, quỹ đầu tư hỗ trợ cho nhà đầu tư tham gia M&A. 

Tại Việt Nam, ông Việt đánh giá, sự tham gia hỗ trợ của ngân hàng thương mại có vẻ khiêm tốn, có thể đâu đó, các doanh nghiệp phát hành trái phiếu và dùng nguồn vốn này đầu tư M&A, nhưng cũng không rõ ràng. Chưa kể hiện tại, giới hạn cho vay đầu tư, kinh doanh chứng khoán rất hạn chế. 

“Các ngân hàng thương mại hỗ trợ cho hoạt động M&A của khối doanh nghiệp trong nước không nhiều. Kỳ vọng thời gian tới, Việt Nam sẽ có các quỹ đầu tư có chức năng đầu tư vốn cho M&A”, ông Việt đề xuất. 

Đồng quan điểm, bà Trần Kim Oanh, Giám đốc Trung tâm xúc tiến đầu tư phát triển công thương, Cục Xúc tiến thương mại, nhận định, khó khăn nhất của doanh nghiệp Việt khi tiến hành M&A là vốn, vì bản chất của hoạt động này là việc doanh nghiệp dùng tiền để mua lại cổ phần của doanh nghiệp khác. Sau khi có được cổ phần, doanh nghiệp còn phải có vốn để áp dụng công nghệ, phát triển thương hiệu và sản phẩm mới. 

Tuy nhiên, ở một góc độ khác, bà Oanh đánh giá doanh nghiệp Việt có lợi thế là am hiểu thị trường và doanh nghiệp đang muốn bán. Do đó, “miếng bánh” cơ hội của M&A trong thời gian tới sẽ chia đều cho cả doanh nghiệp Việt Nam và nước ngoài. Có điều, khối doanh nghiệp tư nhân cần phải liên kết lại với nhau để tạo thành sức mạnh. 

Ông Phú cũng nhìn nhận nguồn vốn trong nước cũng đang dần khẳng định vị thế của mình trên thị trường M&A với việc số lượng thương vụ M&A của các doanh nghiệp trong nước ngày càng tăng. Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã bắt đầu xây dựng chiến lược phát triển dài hạn, trong đó M&A trở thành một công cụ quan trọng để thực hiện chiến lược đó. 

Mặt khác, các quỹ đầu tư trong nước cũng đang tăng trưởng cả về lượng và quy mô, giúp thúc đẩy số lượng và giá trị các thương vụ M&A trong nội bộ các doanh nghiệp Việt Nam. Với lợi thế am hiểu thị trường nội địa, công tác xúc tiến đầu tư thông qua hình thức M&A trong thời gian tới sẽ cần chú trọng hơn nữa tới các doanh nghiệp có tiềm năng trong nước.