Nguồn: Tổng hợp từ Báo cáo kinh tế-xã hội tỉnh Ninh Bình các năm từ 2018-2022 của UBND tỉnh Ninh Bình và Tổng cục thống kê

Cơ cấu kinh tế của tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2018-2022 tiếp tục chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông, lâm nghiệp, thủy sản, tăng tỷ trọng khu vực dịch vụ, theo đúng định hướng phát triển của Tỉnh: Đến năm 2030, công nghiệp là ngành tạo ra động lực tăng trưởng và về lâu dài du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển các ngành và lĩnh vực khác, góp phần quan trọng, hình thành cơ cấu kinh tế hiện đại. Ninh Bình trở thành tỉnh phát triển về du lịch – dịch vụ bền vững chất lượng cao, có nền công nghiệp hiện đại.

Trong các năm từ 2018-2021, tỷ trọng của ngành Dịch vụ giảm dần do doanh thu từ hoạt động du lịch của tỉnh bị giảm sút mạnh, chịu ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Sang năm 2022, ngành dịch vụ đã dần lấy lại được vị thế là ngành “mũi nhọn” với tỉ trọng tăng đáng kể từ 41,31% lên 44,19%, giá trị GRDP ngành dịch vụ năm 2021 (theo giá hiện hành) là 25.119,8 tỷ đồng tăng lên 30.213,5 tỷ đồng năm 2022.

Chỉ số năng lực cạnh tranh tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2018-2022

PCI với các chỉ số thành phần và xếp hạng của tỉnh Ninh Bình được thể hiện ở Bảng 2.

Nguồn: Tính toán từ Báo cáo PCI của VCCI từ năm 2018-2022

Xếp hạng năng lực cạnh tranh cấp tỉnh của Ninh Bình bị tụt giảm nhanh chóng từ năm 2018 đến năm 2021. Hai năm liên tiếp, năm 2020 và 2021, Ninh Bình xếp hạng 58/63 tỉnh, thành trên toàn quốc và 11/11 tỉnh khu vực Đồng bằng Sông Hồng, giảm 29 bậc so với năm 2018 và rơi vào nhóm tỉnh có điểm số PCI thấp nhất cả nước. Năm 2022, tuy thứ hạng của tỉnh có tăng lên 14 bậc, xếp thứ 44/63 toàn quốc, nhưng vẫn là xếp 10/11 của khu vực Đồng bằng sông Hồng. Sự sụt giảm thứ hạng này đặt ra vấn đề lớn cho chính quyền tỉnh Ninh Bình về chất lượng điều hành đối với khu vực kinh tế tư nhân và đòi hỏi chính quyền tỉnh cần phải có sự thay đổi mạnh mẽ trong chính sách và chương trình hành động để cải thiện môi trường kinh doanh của tỉnh.

Nguyên nhân của sự giảm điểm số và thứ hạng PCI của Ninh Bình trong giai đoạn trên chủ yếu là do các chỉ số thành phần bị thấp điểm và giảm điểm. Các chỉ số thành phần có điểm số thấp là Tính minh bạch, Tính năng động và tiên phong của chính quyền tỉnh, Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp. Điểm số của các chỉ số trên đều dưới 6,4 trong các năm 2018-2022 và luôn ở mức thấp so với các tỉnh khác. Thêm vào đó, các chỉ số có điểm số cao năm 2018 đều bị giảm điểm đáng kể qua các năm, ví dụ như chỉ số Gia nhập thị trường, giảm từ 7,46 xuống 6,53 và chỉ số Đào tạo lao động giảm từ 7,91 xuống 6,40 từ năm 2018 đến năm 2022.

So sánh sự thay đổi xếp hạng PCI của Ninh Bình với các tỉnh trong cùng khu vực Đồng bằng Sông Hồng. Hai năm 2019-2020 là giai đoạn đại dịch COVID-19 bùng nổ và gây thiệt hại nghiêm trọng cho hoạt động sản xuất kinh doanh của tất cả các DN, ngoại trừ Quảng Ninh và Hải Phòng, các tỉnh còn lại trong khu vực này đều có chỉ số PCI giảm điểm. Nhưng khi so sánh về thứ hạng thì có 4 tỉnh giảm thứ hạng, trong đó Ninh Bình giảm 9 bậc, chỉ đứng sau Vĩnh Phúc giảm 12 bậc, sự tụt giảm này đưa Ninh Bình về nhóm xếp cuối cùng của bảng xếp hạng toàn quốc với thứ hạng 58/63 tỉnh, thành phố. Giai đoạn 2020-2021, là giai đoạn các DN và chính quyền các tỉnh phải tìm cách thích ứng và vượt qua khó khăn của đại dịch, thì 7/11 tỉnh ở khu vực này đều có sự gia tăng điểm số và thăng hạng mạnh mẽ, ví dụ như Vĩnh Phúc đã tăng 24 bậc từ hạng 29 năm 2020 lên hạng 5 năm 2021. Trong khi đó, Ninh Bình tiếp tục đà giảm điểm, giữ nguyên thứ hạng thứ 11/11 của khu vực đồng bằng sông Hồng và 58/63 trên toàn quốc. Điều này cho thấy, chính quyền tỉnh Ninh Bình chưa có những giải pháp và chính sách thực sự hiệu quả để giúp các DN ổn định lại sản xuất kinh doanh sau đại dịch.

Vốn đầu tư phát triển của tỉnh Ninh Bình

Nguồn: Tác giả tổng hợp và tính toán từ Báo cáo PCI của VCCI từ năm 2018-2022

Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Báo cáo Kinh tế Xã hội tỉnh Ninh Bình 2018-2022

Nguồn: Tác giả, 2023

Trong giai đoạn 2018 -2022, cơ cấu vốn đầu tư của tỉnh Ninh Bình là vốn đầu tư ngoài nhà nước chiếm tỉ trọng cao nhất, tiếp đến là vốn đầu tư nhà nước và vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có tỉ trọng thấp nhất. Mặc dù cơ cấu vốn đầu tư của từng thành phần có xu hướng thay đổi, nhưng tỉ trọng vốn của các thành phần trong tổng vốn đầu tư vẫn không đổi. Tỷ trọng vốn đầu tư ngoài nhà nước giảm đi (từ 82,38% xuống còn 70,48%), tỷ trọng vốn đầu tư nhà nước tăng lên (từ 10,20% lên 18,47%), tỷ trọng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng lên, đặc biệt là năm 2022 (từ 7,42% lên 11,05%), nhưng vẫn giữ một tỷ lệ khiêm tốn 11,05% trong tổng vốn đầu tư. Năm 2021, tỉ lệ vốn đầu tư giảm còn 5,83%, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, suy giảm kinh tế toàn cầu.

Điều đó cho thấy, Ninh Bình vẫn còn có nhiều dư địa để thu hút thêm FDI và giữ chân các doanh nghiệp tư nhân trong nước, mở rộng đầu tư. Trong tương lai gần, nếu các dòng vốn tư nhân và FDI tăng lên, thay thế dần cho dòng vốn nhà nước, sẽ giúp giảm bớt gánh nặng cho ngân sách tỉnh, phát huy được các dòng vốn xã hội hóa.

Quy mô tổng vốn đầu tư giai đoạn 2018 – 2022 đều tăng qua các năm, dù năm 2020 bị ảnh hưởng của COVID-19, với tốc độ tăng tương ứng là 4,16% năm 2018, 5,41% năm 2020, 7,64% năm 2020, và 11,36% năm 2022. Có thể thấy, tốc độ tăng tổng vốn đầu tư năm 2022 có sự gia tăng nhanh nhất trong giai đoạn 2018 – 2022, tăng 1,31 lần so với năm 2018 hay 31,60%. Năm 2019, trong khi vốn đầu tư nhà nước giảm (-2,42%) thì vốn ngoài nhà nước và FDI đều tăng (tương ứng 2,68% và 29,58%). Năm 2020, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 xu hướng FDI giảm, tương ứng năm 2020 và 2021 là 5,56% và 24,3%, vẫn tăng. Năm 2022, FDI gia tăng mạnh, tỷ lệ là 110,82%.

Mối quan hệ giữa Chỉ số năng lực cạnh tranhcấp tỉnh và vốn đầu tư

Dù PCI tăng giảm qua các năm, nhưng, tổng vốn đầu tư của tỉnh vẫn tăng. Năm 2022, mức tăng tổng vốn đầu tư cao nhất, 11,36% tương ứng với PCI được cải thiện 3,69 điểm hay 6,1%.

Vốn đầu tư nhà nước trong các năm 2020, 2021, 2022 tăng. Cụ thể, năm 2020 và 2021 tăng nhiều nhất (67,31% và 36,9%), dù PCI bị giảm điểm. Sự gia tăng của vốn đầu tư nhà nước là do tăng khu vực đầu tư công, chủ yếu vào xây dựng kết cấu hạ tầng như các dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu đô thị mới, dự án nâng cấp tuyến đê hữu, dự án xây dựng tuyến đường Bái Đính (Ninh Bình) - Ba Sao (Hà Nam), các dự án xây dựng, sửa chữa, cải tạo công trình điện, mua sắm máy móc, thiết bị; Dự án xây dựng tuyến đường bộ ven biển qua tỉnh Ninh Bình (Giai đoạn 1),dự án xây dựng tuyến đường đô thị kết nối với quốc lộ 1A, với quốc lộ 10, dự án cải tạo nâng cấp đường đô thị; dự án xây dựng cơ sở hạ tầng khu du lịch sinh thái Tràng An và các dự án thành phần khác...

Năm 2022, mặc dù PCI tăng mạnh (3,69 điểm hay 6,15%), nhưng vốn nhà nước chỉ tăng 6,55%. Điều này do FDI tăng 110,82%, trong khi vốn đầu tư ngoài nhà nước tăng ít 4,85%. Năm 2020, 2021, FDI giảm 5,56% và 24,3%, tương ứng khi PCI bị giảm điểm.

Năm 2019, nếu như PCI tăng 1% điểm, thì vốn đầu tư tăng 2,6%, năm 2020 - 2021, PCI giảm 1% điểm, thì vốn đầu tư giảm 1,53% và 3,32%. Mức độ giảm của vốn đầu tư 2021 gần gấp hai lần so với 2020. Năm 2022, PCI cải thiện 1% điểm, vốn đầu tư tăng 1,86%. Mức tăng này thấp hơn so với năm 2019 là 1,26 điểm phần trăm. Năm 2019-2021, hệ số PCI và vốn đầu tư nhà nước có mối quan hệ ngược chiều. Khi điểm số PCI được cải thiện (hoặc giảm) 1% thì vốn đầu tư nhà nước có lại giảm (hoặc tăng). Năm 2022, mối quan hệ này lại đảo chiều, điểm số PCI cải thiện 1% thì vốn nhà nước tăng 1,07%.

Sự gia tăng của vốn đầu tư ngoài nhà nước có mối quan hệ cùng chiều với sự gia tăng của điểm số PCI, ngoại trừ năm 2021. Nếu như năm 2019, vốn ngoài nhà nước tăng 1,68% thì đến năm 2022, vốn ngoài nhà nước chỉ tăng 0,8% khi điểm số PCI cải thiện 1%. Nhưng năm 2021, mối quan hệ này bị đảo chiều. Năm 2021, điểm số PCI giảm 1%, vốn đầu tư ngoài nhà nước tăng 2,28%.

Sự gia tăng của FDI đối với điểm số PCI có quan hệ cùng chiều khá rõ, khi điểm số PCI tăng 1% thì FDI tăng 18,49% năm 2019, tăng 1,39% năm 2020, tăng 10,57% năm 2021 và 18,17% năm 2022. Năm 2020, mức tăng chỉ đạt 1,39%, giảm mạnh so với năm trước đó là do đại dịch COVID-19, FDI sụt giảm mạnh. Năm 2021, FDI tăng khi chỉ số PCI cải thiện. Tuy nhiên, mức độ tăng FDI của 2022 thấp so với năm 2019 là do năm 2021, các tiêu chí đánh giá của chỉ số thành phần PCI được thay đổi đã ảnh hưởng đến kết quả điểm số PCI.

Vốn đầu tư ngoài nhà nước, chủ yếu là các dự án xây dựng nhà máy nước sạch và mạng lưới đường ống cung cấp nước của doanh nghiệp tư nhân, dự án xây dựng nhà xưởng của Công ty Cổ phần Dịch vụ và Hạ tầng ô tô Thành Công, dự án nhà máy xi măng, dự án xây dựng chợ đầu mối, xây dựng khu Trung tâm liên hợp du lịch và thể thao sân Golf, trung tâm thương mại, nhà hàng... của các doanh nghiệp tư nhân. Ngoài ra, một số dự án sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài, bao gồm 17 dự án, thuộc các lĩnh vực giao thông, thủy lợi, y tế, xử lý nước thải, rác thải, dự án nâng cấp, mở rộng tuyến thoát lũ, kè chống sạt lở bờ tả, hữu sông Hoàng Long, trồng tre chắn sóng đoạn từ cầu Trường Yên đến cầu Gián Khẩu, dự án tăng cường quản lý đất đai và cơ sở dữ liệu đất đai tỉnh, Dự án sửa chữa nâng cao an toàn đập tỉnh Ninh Bình; dự án đầu tư xây dựng Âu Kim Đài phục vụ ngăn mặn giữ ngọt và ứng phó với tác động nước biển dâng cho 06 huyện, thành phố khu vực phía Nam tỉnh Ninh Bình...

Có thể thấy, sự tăng giảm của PCI ảnh hưởng tới FDI hơn so với vốn đầu tư ngoài nhà nước và vốn đầu tư nhà nước. Sự gia tăng của vốn đầu tư nhà nước và ngoài nhà nước những năm PCI bị giảm điểm bù đắp được sự giảm trong vốn đầu tư FDI. Khi PCI được cải thiện (2022), sự gia tăng mạnh mẽ của vốn FDI đã giúp cho tổng vốn đầu tư của tỉnh sẽ được cải thiện mạnh mẽ hơn.

Kết luận

PCI là nguồn thông tin khách quan cho chính quyền cấp tỉnh và chính quyền Trung ương trong việc hoạch định và thực thi chính sách cải cách kinh tế, hỗ trợ cho các bên có liên quan triển khai các hoạt động giám sát hoạt động cải thiện môi trường kinh doanh cấp tỉnh, đồng thời là đầu vào ngày một quan trọng cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong quá trình cân nhắc địa điểm đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam. Bên cạnh đó, PCI là chỉ số đánh giá đánh giá chất lượng điều hành kinh tế của các tỉnh, thành phố Việt Nam nhằm thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân.

Thông thường, khi môi trường đầu tư, kinh doanh được cải thiện, chỉ số PCI có xu hướng tăng điểm và sẽ thu hút thêm vốn đầu tư trên địa bàn tỉnh. Khi chỉ số PCI giảm điểm, sẽ có khả năng giảm khả năng cạnh tranh thu hút vốn đầu tư trên địa bàn tỉnh và ảnh hưởng tới việc giảm thu hút vốn đầu tư.

Để tăng thu hút được vốn đầu tư FDI vào địa bàn tỉnh, cần có những giải pháp và chính sách hữu hiệu hơn để hoàn thiện các tiêu chí đánh giá chỉ số, cũng như cải cách môi trường kinh doanh của tỉnh, bao gồm khung khổ chính sách, pháp luật, phương pháp quản trị, hoạch định và thực thi chính sách cải cách kinh tế, hỗ trợ doanh nghiệp trong nước và ngoài nước. Ngoài ra, cần có cơ chế chính sách thu hút hợp tác công tư PPP trong lĩnh vực đầu tư cơ sở hạ tầng, giúp tăng khả năng thu hút vốn ngoài nhà nước.

Tài liệu tham khảo:

1. Porter, M.E. (2008). Về Cạnh Tranh. Phiên bản cập nhật và mở rộng. Boston: NXB Trường Kinh doanh Harvard;
2. Phạm Xuân Tiến (2016). Nâng cao năng lực cạnh tranh của Hà Nội trong việc thu hút đầu tư để phát triển thương mại trong giai đoạn hiện nay, Luận án tiến sĩ, Trường Đại học Thương mại;
3. Trần Thị Thanh Xuân (2018). Nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cho tỉnh Bắc Giang, Luận án tiến sĩ, trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Đại học Thái Nguyên;
4. Báo cáo Tổng hợp Kinh tế Xã hội tỉnh Ninh Bình các năm 2018-2022. Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Bình;
5. Báo cáo PCI các năm 2018-2022; http://pcivietnam.org/about_pci.php.