Theo thông tin từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Phước,hiện tượng El nino đã làm giảm năng suất cây điều từ 20-40% (tùy khu vực) nhưng giá cao từ đầu đến cuối vụ nên nông dân phấn khởi tin tưởng vào nông sản công nghiệp duy nhất đang ở hiện trạng “cung nhỏ hơn cầu” hạt điều thô Việt Nam.

Trang trại điều 110 ha của ông Võ Hùng Chiến ở thôn Khắc Khoan, xã Phú Nghĩa (Bù Gia Mập) thường đạt năng suất, sản lượng ổn định, bình quân gần 3 tấn/ha nhờ chăm sóc tốt. Thế nhưng năm nay, ông Chiến cũng không khỏi băn khoăn bởi mùa điều đến muộn và bông không đồng đều, ngay trên một cây có nhánh ra bông, nhánh không có bông.

Theo tính toán của ông Chiến, năng suất bình quân năm nay chỉ đạt khoảng 2,1 tấn/ha (năm trước 2,9 tấn/ha). Giải thích hiện tượng này, các khuyến nông viên cho rằng, do lượng mưa năm nay giảm và trong suốt 6 tháng mùa khô không xảy ra đợt mưa trái mùa nào nên điều không rụng lá để đâm chồi ra bông.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2015 diện tích cây điều cả nước là 291.959 ha, giảm 3.269 ha so với năm 2014, trong đó diện tích cho thu hoạch 284.059 ha. Đông Nam bộ chiếm 71,2% tổng diện tích cả nước.

Cũng theo quy hoạch của Bộ NN&PTNT đến năm 2020 ổn định diện tích điều 300.000 ha, sản lượng 450.000 tấn, tập trung chủ yếu ở Bình Phước và Đồng Nai, trong khi đó, công suất chế biến của Việt Nam hơn 1,3 triệu tấn điều thô nguyên liệu/năm.

Theo số liệu khảo sát của Chi cục Trồng trọt - Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp - Phát triển nông thôn), hiện diện tích cây điều cho thu hoạch là 127.077 ha, tổng sản lượng đạt 141.151 tấn, năng suất bình quân 1,1 tấn/ha. Hiện tượng El nino đã làm năng suất điều niên vụ này giảm gần 0,3 tấn/ha, mất sản lượng khoảng gần 35.000 tấn so với niên vụ trước (niên vụ 2014-2015, tổng sản lượng đạt hơn 177 ngàn tấn, năng suất bình quân gần 1,4 tấn/ha).

Trang trại của ông Võ Hùng Chiến tăng giá 1.000 đồng/kg để người lượm điều thuê có thu nhập bằng với năm 2015

Tết Nguyên đán, những vườn điều lớn cũng chỉ chín vài kilôgam mỗi ngày, giá điều thô tại vườn 30-31 ngàn đồng/kg. Sau tết điều vẫn chưa vào vụ chính và khả năng thất mùa nên giá điều thô tươi đã nhảy vọt lên 33-34 ngàn đồng/kg.

Cuối tháng 5, chị Ngô Thị Hạnh ở khu phố Tân Xuân, phường Tân Xuân (Đồng Xoài) - tiểu thương thu mua điều tươi tại vườn hơn 30 năm, vẫn tất bật mua bán, bởi giá điều tươi cuối vụ vẫn cao ngất ngưởng hơn 31.000 đồng/kg. Đây cũng là mùa điều kỳ lạ nhất bởi giá cuối vụ bằng đầu vụ.

Với cây điều, dù giá ổn định ở mức cao trong 2 năm liên tiếp 2015 và 2016 nhưng diện tích nông dân đầu tư chỉ 41.912 ha/127.077 ha tổng diện tích, năng suất bình quân đạt 1,48 tấn/ha, sản lượng 61.826 tấn. Diện tích đầu tư ít là 43.351 ha, năng suất bình quân 1,15 tấn/ha, sản lượng đạt hơn 49.664 tấn.

Diện tích nông dân phó mặc cho ông trời hơn 41.813 ha, năng suất chỉ đạt 0,71 tấn/ha, sản lượng 29.660 tấn. Bù Đăng có diện tích điều lớn nhất trong tỉnh với gần 57.000 ha nhưng diện tích nông dân đầu tư chỉ hơn 8.500 ha, tập trung ở các xã ven quốc lộ 14 như Đức Liễu, Minh Hưng, Đoàn Kết... năng suất bình quân năm nay đạt 1,35 tấn/ha. Diện tích ít đầu tư hoặc không đầu tư chủ yếu ở các xã đông đồng bào S’tiêng, năng suất chỉ đạt 0,66 tấn/ha.

Anh Võ Văn Tùng ở khu phố Tân Xuân, phường Tân Xuân có 8 ha điều ở xã Tân Hưng (Đồng Phú) cho biết, so với năm trước sản lượng điều giảm 40% nhưng nhờ giá cao nên tổng thu bằng năm trước. Chị Lý Thị Lê có vườn điều ở Tân Hưng phấn khởi vì chỉ có 2,5 ha điều, năm 2015 thu 7 tấn, năm nay thu 6 tấn nhưng nhờ giá cao nên tổng thu nhiều hơn 20 triệu đồng so với năm trước. Mùa điều đến muộn, không chín tập trung mà rải rác nên giá nhân công tăng khoảng 1.000 đồng/kg. Do đó, chỉ có những trang trại lớn mới thuê công hái điều, còn đa số nhà vườn tự thu hoạch, lấy công làm lãi.

Giá cao nên đầu tháng 6, mùa điều đã kết thúc nhưng nhà vườn đều tranh thủ mót những trái còn sót để bán vớt vát bù năng suất thất thu do El nino. Nắng hạn suốt cả mùa thu hoạch nên chất lượng hạt điều bóng, căng tròn, đẹp. Mùa điều muộn, không tập trung nhưng giá cao trong suốt vụ nên nông dân phấn khởi và tin tưởng bởi so với các loại cây công nghiệp khác điều đầu tư ít, sản lượng chỉ mới đáp ứng 1/3 công suất chế biến của các nhà máy trong nước và khoảng cách cung - cầu còn lớn. Diện tích điều những năm hoàng kim của cao su đã giảm khoảng 1/3 và nay tuy năng suất được cải thiện nhưng vẫn không chạy kịp với công suất chế biến của doanh nghiệp.

Mùa mưa, mùa xuống giống đã đến, hạt điều, cây công nghiệp duy nhất đang có dự báo giá tốt trong nhiều năm tới, khi doanh nghiệp đang phải nỗ lực nâng cao chất lượng chế biến đáp ứng các thị trường khó tính chiếm tỷ trọng lớn là Mỹ, EU cần nguyên liệu trong nước. Mong muốn của người trồng điều là ngành nông nghiệp có giải pháp quản lý thị trường cây giống và có địa chỉ uy tín để nông dân tin tưởng chọn giống tái canh, trồng mới cây điều...