Chuyển đổi hộ sản xuất - kinh doanh (hộ kinh doanh) là 1 trong 3 nguồn để phát triển doanh nghiệp (DN), bên cạnh DN mới khởi nghiệp và DN mở rộng quy mô hoạt động. Trong đó, chuyển đổi hộ kinh doanh được đánh giá là giải pháp nhanh nhất.

Tại Nghị quyết số 10/2017, Việt Nam dự kiến có 1 triệu DN vào năm 2020 và 1,5 triệu DN trong năm nay. Song hiện tại cả nước mới có gần 1 triệu DN (bằng khoảng 2/3 mục tiêu đề ra). Mới đây, Chỉ thị số 10 ngày 25/3/2025 về thúc đẩy phát triển DN nhỏ và vừa, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đặt mục tiêu phấn đấu có thêm ít nhất 1 triệu DN tới năm 2030; khu vực DN này cần phải tăng về số lượng, chất lượng, quy mô, cũng như đóng góp vào nền kinh tế.

Tại Tọa đàm Giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân, TS.Cấn Văn Lực - thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính - tiền tệ Quốc gia cho biết, khu vực kinh tế tư nhân gồm 3 thành phần chính là DN tư nhân, kinh tế cá thể (chủ yếu là hộ kinh doanh) và kinh tế tập thể (chủ yếu là hợp tác xã). Cả nước có khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh nhưng chỉ khoảng 2,1 triệu hộ có đăng ký kinh doanh và nộp thuế. Còn lại, hơn 3 triệu hộ chưa đăng ký kinh doanh và chủ yếu nộp thuế khoán.

Vệc chuyển đổi mô hình từ hộ kinh doanh lên DN là quá trình tất yếu, mang lại nhiều lợi ích cho cả hộ kinh doanh và nền kinh tế. Khi chuyển đổi từ hộ kinh đoanh, DN sẽ nâng cao được năng lực cạnh tranh, minh bạch hóa hoạt động; có điều kiện tiếp cận vốn, công nghệ, nhân lực chất lượng cao và nhiều nguồn lực khác, bao gồm cả chính sách hỗ trợ của nhà nước.

Ngoài ra, DN còn có tư cách pháp nhân, có điều kiện thuận lợi trong việc mở rộng thị trường, tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các DN sẽ có khả năng tạo ra giá trị gia tăng lớn hơn, đóng góp nhiều hơn vào GDP và ngân sách nhà nước. Đặc biệt, việc chuyển đổi giúp thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân, tạo ra nhiều việc làm và đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Kết quả khảo sát Thực trạng cung cấp, thực hiện thủ tục hành chính cho DN năm 2024 do Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) vừa công bố cũng cho thấy, những bất cập trong việc thực hiện thủ tục hành chính, bao gồm với hộ kinh doanh. Một trong những vấn đề nổi bật mà các DN phản ánh là quy trình, thủ tục hành chính khi khởi sự kinh doanh chưa được thực hiện đồng bộ, nhất quán giữa các địa phương. Đáng chú ý, các DN tham gia khảo sát đánh giá động lực và niềm tin gia nhập thị trường của các DN khởi sự kinh doanh đang sụt giảm...

Theo TS.Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội DN nhỏ và vừa TP.Hà Nội, Việt Nam hiện có hơn 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó tỉ lệ lớn là các hộ kinh doanh cá thể hoạt động ổn định trong lĩnh vực bán lẻ, dịch vụ ăn uống, vận tải nhỏ, thủ công mỹ nghệ, sản xuất hộ gia đình... Muốn đạt mục tiêu có thêm 1 triệu DN vào năm 2030, việc thúc đẩy hộ kinh doanh lên DN là hướng đi đúng đắn.

Hiện tại, dù đã có một số nghị quyết và chương trình hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi nhưng việc triển khai vẫn còn hạn chế, chưa tạo ra một “làn sóng” chuyển đổi rõ rệt. “Điều quan trọng là phải xây dựng môi trường pháp lý, cơ chế chính sách và hệ sinh thái kinh doanh thực sự thuận lợi, minh bạch, đồng hành cùng hộ kinh doanh trong quá trình chuyển đổi và phát triển bền vững. Cụ thể, cần có một hệ thống giải pháp tổng thể, đồng bộ, trong đó nhấn mạnh vào 3 yếu tố chính: khuyến khích - hỗ trợ - đơn giản hóa để thúc đẩy quá trình hộ kinh doanh chuyển đổi thành DN” - TS.Mạc Quốc Anh nêu.

Cùng với đó, Chính phủ có thể áp dụng gói ưu đãi thuế trong 1 - 3 năm đầu sau khi chuyển đổi, như miễn/giảm thuế thu nhập DN, hỗ trợ chi phí sử dụng hóa đơn điện tử hoặc cấp vốn tín dụng ưu đãi. Ngoài ra, cũng nên xem xét miễn lệ phí môn bài, giảm chi phí đăng ký kinh doanh để khuyến khích các hộ đăng ký chính thức.