Báo cáo của Liên Chi hội Bất động sản công nghiệp Việt Nam (VIREA) thuộc Hiệp hội Bất động sản Việt Nam (VNREA) tại Diễn đàn “Thúc đẩy phát triển khu công nghiệp: Giải pháp toàn diện và đầu tư bền vững” vừa được tổ chức cuối tháng 5 vừa qua đánh giá, cùng với các xu hướng mới đang nổi lên như khu công nghiệp tích hợp logistics, khu công nghiệp dịch vụ đô thị và khu công nghiệp thông minh, trong thời gian qua, Việt Nam cũng đã triển khai được một số KCN xanh, vận hành hiệu quả.  

Theo VIREA, KCN xanh là một trong những mô hình KCN được thiết kế và vận hành với mục tiêu giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, tiết kiệm năng lượng và tài nguyên, cũng như tạo ra môi trường làm việc an toàn và thân thiện. Trong đó, điểm nổi bật là hạ tầng thân thiện môi trường với việc sử dụng vật liệu xây dựng bền vững, thiết kế tiết kiệm năng lượng và tối ưu hóa không gian. Cùng với đó, là khả năng quản lý chất thải hiệu quả với hệ thống xử lý nước thải tiên tiến, tái chế chất thải rắn và giảm thiểu rác thải ra môi trường. Đồng thời sử dụng năng lượng mặt trời, gió và các nguồn năng lượng tái tạo khác để giảm phát thải carbon, cũng như đảm bảo môi trường làm việc an toàn, không gian xanh và các tiện ích cho người lao động.

Nêu dẫn chứng thành công cụ thể từ một số KCN đã từng bước “xanh hóa” đồng bộ và đang triển khai, vận hành hoạt động hiệu quả tại Việt Nam, bà Nguyễn Thị Dung – Phó Chủ tịch VIREA cho biết, KCN Hiệp Phước tại TP. Hồ Chí Minh là một trong những KCN xanh tiên phong điển hình trong việc áp dụng mô hình sinh thái với hệ thống xử lý nước thải hiện đại và không gian xanh rộng lớn. Trong khi đó, KCN Amata tại Đồng Nai đã thành công trong việc tích hợp các yếu tố bền vững vào thiết kế và vận hành, thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài có ý thức về môi trường. Còn KCN Deep C Hải Phòng lại nổi bật với các giải pháp năng lượng tái tạo và quản lý chất thải tiên tiến, trở thành điểm đến hấp dẫn cho các doanh nghiệp FDI.

“Đây là 3 khu công nghiệp nổi bật cùng với một số khu công nghiệp khác đã được hỗ trợ xây dựng theo mô hình khu công nghiệp sinh thái, tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ rệt trong việc thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia có cam kết về giảm phát thải và phát triển bền vững” – bà Nguyễn Thị Dung nhấn mạnh.

Khẳng định xu hướng xây dựng KCN xanh không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn tạo ra môi trường đầu tư hấp dẫn với lợi thế cạnh tranh đáng kể thông qua việc áp dụng công nghệ xanh và giải pháp tiết kiệm năng lượng, bà Nguyễn Thị Dung nhìn nhận thêm rằng, Việt Nam cũng đã và đang cụ thể hóa các định hướng chiến lược với các chính sách khuyến khích của Chính phủ như giảm thuế, hỗ trợ tài chính và ưu tiên trong quy hoạch phát triển KCN xanh.

Ngoài ra, Việt Nam đã và đang tạo ra một khung chính sách thuận lợi cho phát triển KCN xanh. Có thể kể đến như Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã tạo ra một khung định hướng toàn diện cho việc phát triển KCN xanh với mục tiêu cụ thể bao gồm xanh hóa lối sống, xanh hóa các ngành kinh tế, và đặc biệt là giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP…

Mặc dù dư địa tiềm năng phát triển KCN xanh rất lớn, nhưng việc đầu tư phát triển hạ tầng KCN xanh vẫn gặp phải một số thách thức “điểm nghẽn” cản trở kế hoạch đầu tư của doanh nghiệp và không phát huy được hiệu quả đầu tư. Theo đó, thủ tục hành chính còn rườm rà với quy trình phê duyệt phức tạp, trong khi quy hoạch hạ tầng thiếu đồng bộ và tầm nhìn dài hạn. Chưa kể, việc giải phóng mặt bằng xây dựng KCN xanh gặp nhiều khó khăn trong đền bù và tái định cư.

Trong khi đó, chi phí đầu tư ban đầu cho KCN xanh cũng cao hơn 15-30% so với KCN thông thường và hiện vẫn thiếu liên kết, chia sẻ tài nguyên (nước, năng lượng, phụ phẩm,…) giữa các doanh nghiệp với nhau. Chưa kể, việc chuyển đổi công nghệ còn chậm và khó tiếp cận nguồn tài chính xanh, cũng như thiếu nhân lực chuyên môn về phát triển bền vững.

Trong bối cảnh xu hướng “xanh hóa” không chỉ là yêu cầu bắt buộc để bảo vệ môi trường mà còn là chìa khóa để thu hút FDI và nâng cao sức cạnh tranh, VIREA khuyến nghị, về mặt lâu dài, cần triển khai đồng bộ các giải pháp, trong đó chú trọng hoàn thiện cơ chế hỗ trợ KCN xanh thông qua xây dựng bộ tiêu chí cấp phép, ưu đãi thuế – tín dụng cho KCN áp dụng tuần hoàn nước, tái chế chất thải, sử dụng năng lượng tái tạo.

Bên cạnh đó, cần đầu tư phát triển hạ tầng đồng bộ cho KCN xanh, trong đó tập trung xây dựng trung tâm điều hành ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Bigdata) trong giám sát môi trường, tái chế nước thải và hiệu suất năng lượng… nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao và đa dạng của các nhà đầu tư, đặc biệt là các doanh nghiệp FDI và Tập đoàn đa quốc gia, cũng như tạo ra giá trị gia tăng cao hơn cho các nhà phát triển dự án.