Theo báo cáo của Bộ Công Thương, các trang web thương mại phát triển bùng nổ trong 7 năm qua, từ 763 trang web năm 2013 lên 10.000 trang web vào năm 2019. Quy mô thị trường thương mại điện tử (TMĐT) cũng tăng lên nhanh chóng từ 5 tỷ USD năm 2016 lên 8 tỷ USD vào năm 2018, dự kiến đến năm 2020 sẽ đạt khoảng 13 tỷ USD. Hiện, TMĐT chiếm khoảng 5% tổng mức bán lẻ hàng hóa.

Hàng giả bủa vây

Cùng với quy mô thị trường gia tăng, các hành vi gian lận thương mại, kinh doanh hàng giả, hàng nhái cũng bùng nổ theo. Đến hết năm 2018, tổng số sản phẩm vi phạm đã gỡ bỏ trên các sàn TMĐT là 35.943 sản phẩm và hơn 3.000 tài khoản trên các sàn đã bị khóa.

Trang sức, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, đồ gia dụng, rượu, quần áo, giày dép là những mặt hàng được bán giả nhiều nhất trên cá trang TMĐT, dễ dàng bị gắn mác “hàng xách tay”.

Trước đó, theo một thống kê của Hiệp hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Tp.HCM, từ đầu năm đến nay có hơn 20 trường hợp người tiêu dùng khiếu nại về việc mua hàng trên mạng chất lượng không như quảng cáo, mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng... Các trường hợp khiếu nại nhiều là mua hàng tiêu dùng trong gia đình.

Theo ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường, buôn bán hàng giả, nhập lậu trên các trang TMĐT, mạng xã hội... diễn ra phổ biến, công khai đã ảnh hưởng nghiêm trọng và đe doạ xã hội, niềm tin người tiêu dùng.

Một trong những thủ đoạn phổ biến hiện nay là người bán sử dụng hình ảnh thật của hàng hoá, sản phẩm chính hãng để quảng cáo nhưng lại chào bán với giá rẻ hơn nhiều so với hàng thật và khi giao hàng cho người mua là hàng không giống với hàng thật cả về chất lượng và mẫu mã.

Ví dụ trường hợp của anh Minh Đức (Ba Đình, Hà Nội) vào Facebook thấy một tài khoản quảng cáo bán chiếc tai nghe không dây giống hệt chiếc Airpods 2 của Apple (giá chính thức hơn 4 triệu đồng) chỉ với 250.000 đồng bao gồm cả phí giao hàng nên không ngần ngại đặt mua.

Khi món hàng được gửi đến, mở ra ở bên trong là một cặp tai nghe có dây, giá thị trường chỉ khoảng 30.000 đồng, hoàn toàn không giống với hình ảnh và mô tả trên Facebook.

Ngay lập tức, anh Đức liên lạc theo số điện thoại được ghi trên gói hàng thì nhận được câu trả lời “sẽ kiểm tra lại”, sau đó thì không thể liên lạc được nữa.

Thực tế, có rất nhiều hàng hoá có giá bán “rẻ như cho” trên các trang TMĐT. Trước sức hấp dẫn khó cưỡng về giá, nhiều khách hàng đã bỏ qua yếu tố “chất lượng” để mua hàng.

Tâm lý tiền bỏ ra mua món hàng đó chẳng đáng bao nhiêu, “cùng lắm là bỏ” của một bộ phận người tiêu dùng đã và đang tạo điều kiện cho hàng giả, hàng nhái lộng hành trên “chợ mạng”.

Khó kiểm soát được chất lượng hàng hóa trên các trang TMĐT

Khó kiểm soát?

Không thể bàn cãi về tính thuận tiện khi mua hàng hóa qua các trang TMĐT, bởi chỉ với vài cú nhấp chuột, người tiêu dùng có thể mua từ những sản phẩm có giá trị lớn như máy lạnh, xe máy… cho đến những món hàng thiết yếu như giấy ăn, sữa tắm… và được giao đến tận cửa nhà.

Phương thức mua hàng này giúp tiết kiệm nhiều thời gian nhưng thực chất vẫn là nơi diễn ra giao dịch giữa người mua và bán (như chợ hay cửa hàng), nên cũng có những mặt trái.

Theo các cơ quan quản lý, khó khăn trong việc kiểm soát kinh doanh tại các kênh bán hàng trực tuyến này là các nhà bán hàng thường được sử dụng một địa chỉ để giao dịch nhưng lại tập kết hàng hoá tại nhiều địa điểm khác nhau.

Ngoài ra, việc kiểm tra, xử lý phải có dấu hiệu, chứng cứ vi phạm cụ thể, trong khi 100% giao dịch trên mạng thường không có hoá đơn chứng từ. Việc lần ra đầu mối cung cấp hàng lậu, vì thế càng khó.

Thực tế, đối với các sàn thương mại, website của doanh nghiệp có đăng ký với cơ quan chức năng sẽ có địa chỉ, xác định được pháp nhân để liên hệ làm việc nếu có trường hợp khiếu nại. Trong khi đó, những địa chỉ bán hàng của các cá nhân trên mạng thì không thể khiếu nại, khiếu kiện, thậm chí còn có trường hợp bị phản hồi tiêu cực thì ngay lập tức khóa tài khoản.

Ngay cả những trường hợp có thể tiếp cận cũng khó xử lý khi họ bán hàng không có phiếu giao hàng và nhận tiền mặt.

Theo các chuyên gia, để ngăn chặn nạn buôn hàng giả, hàng nhái, bảo vệ người tiêu dùng trên kênh trực tuyến cần có những quy định pháp luật ràng buộc trách nhiệm của chủ các sàn thương mại. Riêng kênh bán hàng trên mạng xã hội phải có biện pháp khẩn cấp dừng hoặc chặn tên miền, trang web ngay khi phát hiện sai phạm.

Đồng thời, ngành chức năng cần điều chỉnh các quy định trong quản lý mạng xã hội, trong đó Bộ Công Thương nên siết chặt quy định quản lý bán hàng online, đưa hàng lên mạng bán phải đăng ký, nếu không sẽ bị xử lý.