Nguy cơ “bảo hộ ngược”

Tại dự thảo Nghị định quy định về quản lý hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử đã trình Chính phủ trước đây, Bộ Tài chính đã đề xuất các trường hợp miễn giấy phép, điều kiện, kiểm tra chuyên ngành là hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu được miễn giấy phép, miễn điều kiện theo quy định của pháp luật về quản lý ngoại thương, miễn kiểm tra chuyên ngành theo quy định của pháp luật chuyên ngành.

Bên cạnh đó, hàng hóa nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử có trị giá hải quan theo từng mặt hàng trong đơn hàng từ 2 triệu đồng Việt Nam trở xuống hoặc trên 2 triệu đồng Việt Nam đối với hàng hóa nhập khẩu đơn chiếc (trừ hàng hóa phải kiểm dịch, hàng hóa thuộc danh mục quản lý của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hàng hoá thuộc danh mục phế liệu được phép nhập khẩu) được miễn giấy phép, điều kiện, miễn kiểm tra chuyên ngành nhưng tổng trị giá hàng hóa được miễn không quá 96 triệu đồng Việt Nam/năm đối với mỗi tổ chức, cá nhân.

Các trường hợp miễn giấy phép, điều kiện, kiểm tra chuyên ngành nêu trên không áp dụng trong trường hợp các bộ quản lý ngành, lĩnh vực có cảnh báo về an toàn thực phẩm, lây lan dịch bệnh, gây nguy hại cho sức khỏe, tính mạng con người, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đạo đức xã hội, thuần phong mỹ tục, nguy hại cho kinh tế, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội hoặc có văn bản thông báo dừng áp dụng chế độ miễn kiểm tra chuyên ngành.

Bộ Tài chính cho biết, theo quy định tại điểm a, khoản 2, điểm a khoản 3 điều 22 Nghị định số 85/2019 NĐ-CP quy định về thực hiện thủ tục hành chính theo Cơ chế một cửa quốc gia, Cơ chế một cửa ASEAN và kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thì hàng hóa nhập khẩu gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh có trị giá hải quan được miễn thuế theo quy định của pháp luật về thuế (trị giá dưới 1 triệu đồng) được miễn kiểm tra nhà nước về chất lượng và an toàn thực phẩm.

Như vậy, hiện nay, hàng hóa nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh có trị giá đơn hàng dưới 1 triệu đồng được miễn kiểm tra chuyên ngành. Đồng thời, tại dự thảo Nghị định đã trình Chính phủ, Bộ Tài chính quy định ngưỡng giá trị hàng hóa nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử được miễn kiểm tra chuyên ngành lớn hơn mức hiện nay.

Cụ thể: Hàng hóa có trị giá từ 2 triệu đồng trở xuống và hàng hóa trên 2 triệu đồng là hàng hóa nhập khẩu đơn chiếc nhưng tổng trị giá hàng hóa được miễn không quá 96 triệu đồng Việt Nam/năm. Việc áp dụng ngưỡng tổng giá trị nhập khẩu không quá 96 triệu đồng Việt Nam/năm để hạn chế việc người mua lợi dụng chính sách, chia nhỏ hàng hóa để hưởng miễn kiểm tra chuyên ngành.

Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, trước bối cảnh thương mại điện tử xuyên biên giới phát triển mạnh như hiện nay, đặc biệt là hàng hóa giá rẻ từ thị trường Trung Quốc đang có xu hướng tràn ồ ạt vào Việt Nam, việc miễn kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử như trên có thể đã tạo sự cạnh tranh không bình đẳng giữa hàng nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử với hàng hóa nhập khẩu khác và hàng sản xuất trong nước. Thậm chí có thể có nguy cơ “bảo hộ ngược” đối với hàng thương mại điện tử nhập khẩu và nguy cơ hàng hóa kém chất lượng hoặc không đạt yêu cầu nhập khẩu sẽ tràn vào Việt Nam mà không bị kiểm soát chất lượng.  

Tránh việc lợi dụng chính sách

Để "chặn" nguy cơ nêu trên, tại dự thảo Nghị định quy định về quản lý hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến, cơ quan này đã đề suất sửa đổi quy định về kiểm tra chuyên ngành theo 2 phương án. 

Phương án 1 quy định theo hướng hàng hóa thuộc Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử được miễn giấy phép, điều kiện, kiểm tra chuyên ngành theo quyết định của Bộ trưởng bộ quản lý ngành, lĩnh vực.

Ưu điểm của phương án này là giao thẩm quyền cho Bộ trưởng Bộ quản lý ngành, lĩnh vực ban hành danh mục. Do đó, tùy thuộc vào tình hình cụ thể, các bộ, ngành có thể ban hành danh mục, sửa đổi, bổ sung danh mục phù hợp với từng thời kì. Quy định này tương tự như quy định tại khoản 2 Điều 1 Nghị định số 13/2022/NĐ-CP ngày 21/01/2022 sửa đổi bổ sung Nghị định 132/2008/NĐ-CP và Nghị định số 74/2018/NĐ-CP: “Các loại hàng hóa khác không nhằm mục đích kinh doanh (loại hình phi mậu dịch) theo quyết định của Bộ trưởng bộ quản lý ngành, lĩnh vực”.

Tuy nhiên, phương án này cũng có nhược điểm. Trong trường hợp Nghị định có hiệu lực thi hành, các bộ chưa ban hành Danh mục thì việc miễn giấy phép, miễn điều kiện, miễn kiểm tra chuyên ngành của hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử chỉ được thực hiện theo các quy định hiện hành mà không có chính sách mặt hàng riêng đối với hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử.

Phương án 2 được Bộ Tài chính đề xuất theo hướng hàng hóa nhập khẩu giao dịch qua thương mại điện tử có trị giá hải quan theo từng mặt hàng trong đơn hàng từ 2 triệu đồng Việt Nam trở xuống hoặc trên 2 triệu đồng Việt Nam đối với hàng hóa nhập khẩu đơn chiếc (trừ hàng hóa phải kiểm dịch, hàng hóa thuộc danh mục quản lý của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hàng hoá thuộc danh mục phế liệu được phép nhập khẩu) được miễn giấy phép, điều kiện, miễn kiểm tra chuyên ngành nhưng không quá 04 lần/năm; đồng thời tổng trị giá hàng hóa được miễn không quá 96 triệu đồng Việt Nam/năm đối với mỗi tổ chức, cá nhân.

Phương án này có ưu điểm khi ngay sau khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật việc miễn giấy phép, miễn điều kiện, miễn kiểm tra chuyên ngành được áp dụng cùng thời điểm với hiệu lực thi hành của Nghị định. Đồng thời, quy định này cũng đã hạn chế số lần được miễn là không quá 04 lần/năm tránh việc các cá nhân, tổ chức nhập khẩu số lượng lớn hàng hóa không chịu sự kiểm tra chuyên ngành.

Như vậy, phương án 2 được giữ như dự thảo Nghị định đã trình Chính phủ trước đó của Bộ Tài chính, chỉ bổ sung thêm giới hạn định mức miễn không quá 04 lần/năm. Do vậy, Bộ Tài chính đề xuất lựa chọn theo phương án này nhằm tránh việc lợi dụng chính sách.