Khoảng 40 mặt hàng đã bị kiện phòng vệ thương mại

Ngày 8/3 vừa qua, Cơ quan Dịch vụ biên giới Canada đã khởi xướng điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với mặt hàng dây thép có xuất xứ hoặc xuất khẩu từ Trung Quốc, Ai Cập và Việt Nam. Tính đến nay, Canada đã khởi xướng điều tra 8 vụ việc phòng vệ thương mại đối với các mặt hàng thép xuất khẩu của Việt Nam, trong đó có 5 vụ việc chống bán phá giá, 2 vụ việc chống trợ cấp và 1 vụ việc tự vệ. Theo đó, Canada nhắm tới hầu hết các mặt hàng, loại hình thép xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như: thép cốt bê tông, thép tấm chống ăn mòn, thép cuộn, ống thép dẫn dầu…

Việc tham gia các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã giúp Việt Nam trở thành một trong những nhà cung cấp hàng hóa lớn trên thế giới, song các vụ việc điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại cũng có xu hướng gia tăng, gây áp lực lớn cho các doanh nghiệp. Nếu các doanh nghiệp xử lý không tốt, hàng hóa xuất khẩu của doanh nghiệp sẽ bị áp dụng thuế phòng vệ thương mại ở mức cao, làm giảm lợi thế cạnh tranh, dẫn đến mất một phần thị trường xuất khẩu.

Theo thống kê của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), trong 6 năm gần đây (từ 2017 - 2023) số lượng các vụ việc phòng vệ thương mại tăng nhanh hơn nhiều so với giai đoạn trước đó. Số lượng vụ việc phòng vệ thương mại mà hàng hóa xuất khẩu Việt Nam phải đối mặt ở các thị trường nước ngoài chiếm tới trên 52% tổng số vụ việc phòng vệ thương mại mà Việt Nam đã đối mặt trong hơn 30 năm qua. Ước tính, số vụ việc chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại mà Việt Nam bị kiện từ năm 2017 đến nay chiếm tới gần 60% tổng số vụ kiện chống lẩn tránh mà Việt Nam đã phải đối diện từ trước đến nay.

Theo bà Nguyễn Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, VCCI giai đoạn cuối năm 90, đầu những năm 2000, những mặt hàng bị kiện chủ yếu có kim ngạch xuất khẩu lớn và có thế mạnh trong xuất khẩu hoặc là mặt hàng xuất khẩu trọng điểm, như: thủy sản, giày dép. Tuy nhiên, gần đây số lượng các mặt hàng và lĩnh vực của các ngành hàng bị kiện phòng vệ thương mại đã mở rộng hơn nhiều. Hiện có gần 40 mặt hàng đã bị kiện phòng vệ thương mại, trong đó có những mặt hàng kim ngạch không quá lớn.

Thậm chí, trước đây chỉ ở những thị trường xuất khẩu trọng điểm mới bị kiện phòng vệ thương mại, nhưng đến nay thì các thị trường khác, kể cả những thị trường mới có số vụ việc phòng vệ thương mại cũng chiếm tỷ lệ rất lớn. Cụ thể, trong tổng số 235 vụ việc tính đến tháng 8.2023 thì Hoa Kỳ chiếm 23% số vụ việc, Ấn Độ chiếm 14%, Thổ Nhĩ Kỳ chiếm 10%, sau đó là Canada, EU, Philippines, Indonesia. Và, mặc dù sắt, thép hay nhôm không phải là nhóm mặt hàng xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam, nhưng đây lại là nhóm mặt hàng tập trung nhiều nhất các vụ kiện phòng vệ thương mại trên thế giới, vì thế Việt Nam cũng chịu liên đới về phòng vệ thương mại.

Chủ động ứng phó sớm

Để ứng phó, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập,  cho rằng, các doanh nghiệp cần nâng cao hiểu biết về phòng vệ thương mại và kỹ năng sử dụng công cụ này. Đặc biệt, doanh nghiệp phải luôn duy trì hệ thống kế toán minh bạch, chặt chẽ và phù hợp. Lý do là các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đòi hỏi cung cấp các số liệu, bằng chứng về chi phí sản xuất hàng hóa, các giấy tờ giao dịch liên quan của các lô hàng trong giai đoạn điều tra - thường là trong vòng 1 năm liền trước vụ kiện. Khối lượng công việc phải làm, các chứng từ số liệu phải cung cấp thường rất lớn, trong khi thời hạn tố tụng lại rất ngắn, nếu không chủ động chuẩn bị trước, doanh nghiệp sẽ khó theo đuổi được các vụ kiện.

Thời gian qua, Cục Phòng vệ thương mại liên tiếp đưa ra cảnh báo sớm các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra, công bố cho các doanh nghiệp, hiệp hội và các địa phương, bộ, ngành liên quan để cùng phối hợp với doanh nghiệp, theo dõi. Bà Trang khuyến cáo doanh nghiệp cần thường xuyên theo dõi các hệ thống cảnh báo về nguy cơ phòng vệ thương mại để chuẩn bị trước từ sớm. Việc cảnh báo sớm giúp doanh nghiệp chủ động trong công tác ứng phó với các biện pháp phòng vệ thương mại của nước ngoài và chủ động xây dựng chiến lược sản xuất, xuất khẩu, chuẩn bị nguồn lực; xây dựng kế hoạch ứng phó, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực do biện pháp phòng vệ thương mại của nước ngoài gây ra.

Theo lãnh đạo Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công thương, việc doanh nghiệp tìm hiểu và nắm được những thông tin, kiến thức cơ bản về phòng vệ thương mại để hiểu được quyền và nghĩa vụ của mình trong các vụ việc có ý nghĩa hết sức quan trọng. Về phía Cục Phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục đưa ra cảnh báo sớm, tập trung vào những ngành hàng, những lĩnh vực có nguy cơ cao; đồng thời phối hợp với các đơn vị, địa phương tổ chức các buổi chia sẻ kiến thức, thông tin về phòng vệ thương mại, về hệ thống cảnh báo sớm để nâng cao nhận thức cho cộng đồng doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng.