Vi phạm bản quyền báo chí tràn lan

Nhìn nhận để đánh giá thực trạng vi phạm bản quyền rất khó bởi chưa có số liệu thống kê về thực trạng vi phạm cũng như kết quả xử lý vi phạm như thế nào. Đó là ý kiến của đại diện Báo Tuổi trẻ trong vấn đề bản quyền tác phẩm báo chí.

Theo kết quả khảo sát trong một phạm vi hẹp, trước đây các báo lấy tin bài của nhau có dẫn nguồn (gồm cả được phép và chưa được phép) thì báo Tuổi Trẻ bị/được lấy thông tin nhiều nhất (16.641 lần), tiếp đó là báo Thanh Niên (9.764 lần), VnExpress (8.723 lần)... Riêng tại Báo Tuổi trẻ Nhà báo Lê Xuân Trung, Phó Tổng biên tập Báo Tuổi trẻ dẫn chứng, trong 7 năm có 350 công văn của các tổ chức, cơ quan báo chí xin khai thác lại thông tin nội dung của Báo Tuổi trẻ, chủ yếu là các Trang Thông tin điện tử.

Thậm chí có trường hợp giả mạo cả tên miền, giả mạo thương hiệu được Báo Tuổi trẻ phát hiện và đề nghị xử lý. “Hậu quả của việc sao chép , đánh cắp thương hiệu, vi phạm bản quyền tác giả cuối cùng sẽ là “tự đánh mất mình, biến bản quyền của cơ quan báo chí mình như một tiệm tạp hóa”. Hiện các báo lấy bài của nhau có thể ở dạng xin phép hoặc không xin phép, lấy toàn bộ, lấy một phần, hay chỉ lấy hình ảnh hoặc câu trích. 

TS. Trịnh Tuấn Thành - Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả cho biết, hiện nay luật về quyền tác giả, các quyền liên quan đang từng bước được tôn trọng. Tuy nhiên, ông nhận định tình trạng xâm phạm bản quyền tác giả, quyền liên quan vẫn còn đang diễn ra tràn lan ở nhiều lĩnh vực, làm ảnh hưởng đến sự sáng tạo.

Ông Nguyễn Thanh Vân - Phó Trưởng ban kiểm tra Đài Truyền hình Việt Nam cho biết có 2 công ty đã phải bồi thường 500 triệu đồng vì khai thác trái phép phim “Bí thư Tỉnh ủy” và “Chạy án” của VTV. Thậm chí một công ty ở TP. Hồ Chí Minh còn lấy tên VTV làm thương hiệu cầm đồ.

Chia sẻ tại diễn đàn, nhà báo Đinh Đức Thọ, Tổng thư ký tòa soạn báo Pháp Luật TP. Hồ Chí Minh, cho biết hiện mỗi ngày cơ quan sản xuất, xuất bản cả trên báo in lẫn báo điện tử khoảng 150-200 tin, bài, phóng sự ảnh, video, infographic, long-form… Nhiều sản phẩm vừa được xuất bản đã bị các trang web khác, các tài khoản mạng xã hội… tự ý lấy lại, khai thác sử dụng trái phép mà không hề trích dẫn nguồn, dẫn link.

Để bảo vệ mình báo Pháp Luật TP. Hồ Chí Minh đã thành lập tổ chuyên trách rà soát để bảo vệ bản quyền, Tuy nhiên hiện nay xuất hiện những trang web, tài khoản mạng xã hội "3 không": không rõ địa chỉ, không rõ người quản lý cũng như cơ quan chủ quản, không có giấy phép thì đành bó tay.

Ông Nguyễn Minh Đức - Tổng Biên tập báo Kinh tế & Đô thị chia sẻ: Trước đây việc các bài báo được báo bạn lấy lại là vinh dự thì nay Tòa soạn đã nhận thức khác: "Đó là vừa mất đi tài sản, lợi ích kinh tế, thương hiệu. Có một trang thông tin điện tử của một doanh nghiệp bất động sản, họ đã lấy và sử dụng thông tin của báo Kinh Tế & Đô Thị mà không xin phép. Sau khi bị phát hiện, họ xin, đề xuất xin đền bù, đàm phán chấm dứt vi phạm"

Ông Nguyễn Thanh Lâm - Cục trưởng Cục báo chí, Bộ Thông tin truyền thông: "Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước, tiền quảng cáo của các công ty, nhãn hàng trong nước được chuyển cho Facebook và Google đều tăng và chiếm tới 80% số tiền quảng cáo. Hiện nay hai nền tảng Facebook và Google được coi là độc quyền lưỡng cực, thậm chí họ cho phép xâm phạm bản quyền báo chí, họ  chạy quảng cáo trên các trang xâm phạm bản quyền. Mỗi năm 900 triệu USD tiền quảng cáo chảy ra nước ngoài"

Ông Lê Hồng Kỹ (sáng lập viên Trang thông tin điện tử VietnamBiz) chia sẻ: "Rất nhiều cơ quan báo chí cho rằng trang thông tin điện tử là cơ quan, tổ chức vi phạm nhiều nhất về bản quyền tác phẩm báo chí, nhưng ông cũng đưa ra: “Chúng tôi đi mua và tái xuất bản nhưng vẫn bị các trang khác copy lại. Chúng tôi cũng là nạn nhân”.

Cần liên minh lại để bảo vệ bản quyền

Ông Lê Quang Tự Do, phó cục trưởng Cục Phát thanh - truyền hình và thông tin điện tử, cho hay cái khó hiện nay không phải phát hiện, mà là xử lý vi phạm bản quyền. Một cơ quan báo chí không thể đơn độc chống lại tình trạng vi phạm bản quyền, mà cần có một bộ phận chuyên nghiệp, phải gồm cả các chuyên gia pháp lý xử lý việc này. Tiếp theo, tiến tới hình thành một liên minh hoặc một trung tâm bảo vệ bản quyền tác phẩm báo chí.

Phát biểu chủ trì diễn đàn, Thứ trưởng Hoàng Vĩnh Bảo lưu ý diễn đàn bảo vệ bản quyền tác phẩm báo chí là hoạt động thực hiện sáng kiến của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông trong lộ trình đổi mới hòa nhập của báo chí Cách mạng Vệt Nam với báo chí thế giới.

Trong lúc chờ đợi sửa đổi bổ sung Luật sở hữu trí tuệ và các quy định hiện hành, các cơ quan báo chí cần thay đổi tư duy,nâng cao nhận thức và cùng có những hành động tự bảo vệ mình. Các cơ quan báo chí cam kết mạnh mẽ, không vi phạm lẫn nhau, mạnh mẽ bảo vệ lẫn nhau. Bên cạnh đó, các báo cần liên minh để chiến đấu với những vi phạm xuyên quốc gia từ các nền tảng công nghệ lớn như Facebook, Google... 

Thứ trưởng Hoàng Vĩnh Bảo cũng thừa nhận trách nhiệm của các cơ quan quản lý  nhà nước là cần phải sớm triển khai vào cuộc quyết liệt hơn nữa, phải có sự thống nhất, phối hợp, đồng bộ trong xây dựng, sửa đổi, bổ sung các quy định về bảo vệ quyền tác giả. Trong thời gian chờ đợi lấy ý kiến công khai của toàn xã hội, các cơ quan báo chí cũng cần phải quan tâm, vào cuộc đăng tải, nêu lên những vấn đề bất cập của mình cho người dân cũng như cấp có thẩm quyền biết để tiếp thu chỉnh sửa.