Có tới 83,7% tổ chức tín dụng (TCTD) kỳ vọng lợi nhuận trước thuế của đơn vị tăng trưởng dương năm nay, theo kết quả điều tra về xu hướng kinh doanh của hệ thống quý IV/2021 mà Ngân hàng Nhà nước vừa thực hiện và công bố.

Tuy vậy, so với cuộc điều tra vào hồi tháng 6, các TCTD đã bớt lạc quan và trở nên thận trọng hơn về xu hướng kinh doanh năm nay, khi COVID-19 tác động tiêu cực, sâu rộng và lâu dài.

Mặt bằng lãi suất được kỳ vọng tiếp tục giảm 

Theo nhận định của các TCTD, trong quý III/2021, nhu cầu sử dụng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng tổng thể của khách hàng ở mức “thấp” và “giảm” so với quý trước, trong đó, nhu cầu gửi tiền giảm mạnh. Tuy nhiên, các TCTD kỳ vọng nhu cầu sẽ phục hồi trở lại trong quý IV nếu tình hình dịch bệnh được kiểm soát tốt.

Đánh giá chung cả năm 2021, các TCTD đã thu hẹp kỳ vọng về sự gia tăng nhu cầu sử dụng dịch vụ ngân hàng, trong đó nhu cầu vay vốn tiếp tục được kỳ vọng “tăng” cao hơn nhu cầu gửi tiền và thanh toán.

Trong quý III/2021, các TCTD cho biết đã thực hiện giảm mạnh giá bình quân sản phẩm, dịch vụ (lãi suất biên và phí dịch vụ) với chỉ số cân bằng giảm từ -6,9% cuối quý 2/2021 xuống -22,3% (mức thấp nhất kể từ quý 1/2014 - thời điểm NHNN bắt đầu tiến hành điều tra XHKD định kỳ quý đến nay). Xu hướng này tiếp tục được dự kiến cho quý IV/2021 và cả năm 2021, trong đó, giảm lãi suất biên nhiều hơn giảm phí dịch vụ.

Thanh khoản của hệ thống ngân hàng trong quý III/2021 duy trì ở trạng thái tốt và dồi dào hơn quý 2 đối với cả VND và ngoại tệ. Dự báo trong quý IV/2021, năm 2021 và năm 2022, thanh khoản được kỳ vọng tiếp tục duy trì ở trạng thái tốt.

Mặt bằng lãi suất huy động – cho vay được các TCTD kỳ vọng tiếp tục điều chỉnh giảm nhẹ trong quý IV/2021 và giảm đáng kể tính đến cuối năm 2021 so với cuối năm 2020.

Tỷ lệ các TCTD kỳ vọng mặt bằng lãi suất huy động-cho vay “giảm” trong quý IV//2021 và cả năm 2021 đạt cao hơn nhiều so với tỷ lệ TCTD dự báo mặt bằng lãi suất “tăng”, chỉ số cân bằng về thay đổi mặt bằng lãi suất đã điều chỉnh giảm mạnh.

Mặt bằng rủi ro tăng rõ rệt

Do ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch COVID-19 đến mọi mặt của nền kinh tế và hoạt động sản xuất, kinh doanh, theo nhận định của các TCTD, mặt bằng rủi ro (MBRR) tổng thể của các nhóm khách hàng tiếp tục chiều hướng tăng rõ rệt, với 50,5% TCTD nhận định MBRR “tăng” trong quý III/2021, 33,7% TCTD dự báo MBRR “tăng” trong quý IV/2021 và 50,5% TCTD dự báo MBRR “tăng” trong cả năm 2021, cao hơn nhiều so với tỷ lệ các TCTD nhận định MBRR “tăng” ở kỳ điều tra trước (tương ứng 27,2%, 23,3% và 39,8%).

Tỷ lệ TCTD nhận định rủi ro tổng thể của khách hàng hiện tại ở mức “cao và khá cao” tiếp tục tăng từ mức 32,1% tại kỳ điều tra trước lên 46,5% ở kỳ điều tra này, ghi nhận mức cao nhất kể từ khi NHNN tiến hành điều tra xu hướng kinh doanh theo quý (quý 1/2014).

Huy động vốn toàn hệ thống TCTD được kỳ vọng tăng bình quân 4,6% trong quý IV/2021 và tăng 10,4% trong năm 2021, điều chỉnh giảm so với mức kỳ vọng 11,9% tại kỳ điều tra trước. Dự báo năm 2022, huy động vốn của toàn hệ thống TCTD tăng trưởng 12,6% (điều chỉnh giảm so với mức tăng trưởng dự báo 13,7% tại kỳ điều tra trước).

Dư nợ tín dụng của hệ thống ngân hàng được các TCTD dự báo tăng 4% trong quý IV/2021 và tăng 12,3% trong năm 2021, tiếp tục điều chỉnh giảm so với mức kỳ vọng 13,1% tại kỳ điều tra trước. 

Khác với kết quả điều tra tháng 6/2021, nợ xấu của hệ thống ngân hàng trong quý III/2021 được các TCTD nhận định có chiều hướng “tăng nhẹ” so với quý 2/2021, tuy nhiên, các TCTD kỳ vọng tỷ lệ nợ xấu sẽ “giảm nhẹ” trong quý IV/2021 và trở về mức ổn định tính đến cuối năm 2021 sau khi dịch bệnh COVID-19 được khống chế, nền kinh tế dần phục hồi.

Tình hình kinh doanh có chiều hướng suy giảm

Khác với xu hướng phổ biến trong các quý cuối năm 2020 và nửa đầu năm 2021 là “cải thiện nhẹ”, riêng trong quý III/2021, tình hình kinh doanh của hệ thống ngân hàng được các TCTD đánh giá là có chiều hướng “suy giảm” so với quý trước.

Dự kiến trong thời gian tới, có 54% TCTD kỳ vọng tình hình kinh doanh cải thiện hơn trong quý IV và cả năm 2021, thấp hơn so với kỳ vọng tại kỳ điều tra trước (67,6-73,3%). 

Lần đầu tiên kể từ khi NHNN thực hiện điều tra xu hướng kinh doanh theo quý, hệ thống TCTD cho biết, lợi nhuận trước thuế cùng các kết quả hoạt động kinh doanh (thu nhập ròng từ lãi, thu nhập ròng từ phí và dịch vụ, thu nhập từ hoạt động tự doanh) trong quý điều tra có chiều hướng “suy giảm” so với quý trước. 

Trong quý IV/2021, 40,6% TCTD kỳ vọng kết quả hoạt động kinh doanh tăng trưởng so với quý III/2021, 41,6% TCTD kỳ vọng “không đổi” và 17,8% TCTD lo ngại kết quả hoạt động kinh doanh suy giảm.

Dự kiến tổng thể năm 2021, 83,7% TCTD kỳ vọng lợi nhuận trước thuế của đơn vị tăng trưởng dương, 3% kỳ vọng không đổi và 13,3% TCTD lo ngại lợi nhuận “giảm” (cao hơn so với tỷ lệ 9,7% ghi nhận tại cuộc điều tra tháng 6/2021).

Trước ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch COVID-19, đặc biệt là trong quý 2 và quý III/2021, các TCTD đánh giá các nhân tố khách quan ít có tác động tích cực giúp cải thiện tình hình kinh doanh của hệ thống ngân hàng hơn các quý trước.

Trái ngược với kết quả điều tra tháng 6/2021, tại kỳ điều tra này, các TCTD nhận định diễn biến của các nhân tố “Điều kiện kinh doanh và tài chính của khách hàng” và “Cầu của nền kinh tế đối với sản phẩm, dịch vụ của đơn vị” đã ảnh hưởng tiêu cực tới tình hình kinh doanh của các TCTD trong quý III/2021 và cả năm 2021.

Ngược lại, nhân tố “Chính sách tín dụng, lãi suất và tỷ giá của NHNN” được các TCTD đánh giá là tiếp tục có ảnh hưởng tích cực đến tình hình kinh doanh của TCTD trong quý III/2021 và cả năm 2021.

Về tình hình lao động, việc làm trong quý III/2021 được các TCTD nhận định kém khả quan hơn so với quý trước với tỷ lệ cắt giảm lao động ở mức cao hơn nhiều so với kỳ vọng. Tuy nhiên, các TCTD kỳ vọng tích cực hơn về tình hình lao động việc làm trong quý IV/2021.

Dự kiến chung cho năm 2021, tình hình lao động, việc làm tại các TCTD về cơ bản giữ nguyên hoặc có chiều hướng tăng thêm so với năm 2020 (58,4% TCTD dự kiến tăng lao động và chỉ có 6% TCTD dự kiến cắt giảm lao động).