Trong lúc Nhật Bản và Mỹ chưa thống nhất quan điểm trong việc mở cửa hơn nữa thị trường ô tô và nông sản, các nhà đàm phán của 12 nước tham gia TPP cũng không thống nhất quan điểm với nhau về thời gian bảo hộ độc quyền đối với các loại dược phẩm.

Chưa tháo gỡ đượcbất đồng

Với mục tiêu hướng tới một thỏa thuận thương mại được cho là chìa khóa của sự tăng trưởng trong tương lai, cuộc họp tập trung thảo luận những vấn đề “khó khăn nhất, phức tạp và nhạy cảm nhất”.

Mặc dù trong tuyên bố chung được đưa ra sau hội nghị, các nhà thương thuyết khẳng định, họ đã đạt được sự tiến triển đáng kể, nhưng các bên vẫn còn bất đồng sâu sắc trong nhiều vấn đề liên quan đến ô tô, dược phẩm và tiếp cận thị trường nông sản.

Ngoài bế tắc do bất đồng giữa Nhật Bản và Mỹ liên quan đến mặt hàng ô tô và nông sản, New Zealand cũng khẳng định không ủng hộ một thỏa thuận không giúp mở cửa các thị trường bơ sữa (ám chỉ Mỹ, Nhật Bản và Canada). Thời gian bảo hộ độc quyền đối với mặt hàng dược phẩm cũng là một “bài toán hóc búa” khi Mỹ không nhượng bộ trước yêu cầu của các đối tác.

Washington muốn các công ty dược sẽ có 12 năm bảo hộ độc quyền các sản phẩm công nghệ sinh học, trong khi hầu hết các thành viên còn lại đều cho rằng, thời gian độc quyền quá lâu sẽ đẩy giá thành dược phẩm lên cao, khiến người dân khó có thể tiếp cận các mặt hàng với giá hợp lý.

Bế tắc này khiến cơ hội TPP được Quốc hội Mỹ thông qua trong năm nay trở nên mong manh và được nhìn nhận là một thất bại đối với Tổng thống Mỹ Barack Obama do TPP được ví như “hòn đá tảng” trong chính sách xoay trục sang khu vực châu Á – Thái Bình Dương và là cơ hội để Washington cân bằng với ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực.

Ông Obama đã đặt nhiều kỳ vọng vào vòng đàm phán lần này, đặc biệt là sau khi ông được trao Quyền đàm phán nhanh (TPA) để thúc đẩy các hiệp định thương mại và chiến dịch tranh cử Tổng thống năm 2016 bắt đầu “nóng dần lên”.

Tổng thống Obama muốn thúc đẩy mạnh mẽ để hoàn tất TPP như một phần di sản trong nhiệm kỳ làm ông chủ Nhà Trắng. Theo nhà phân tích kinh tế Corey Boles - thuộc công ty tư vấn chính trị Eurasia Group có trụ sở ở Washington - các quan chức Mỹ và đồng minh chính trị của ông Obama đã nỗ lực hoàn thành và thông qua thỏa thuận trước khi diễn ra cuộc bầu cử vào tháng 11/2016, thời điểm những nhượng bộ thương mại nhạy cảm có thể không được chấp nhận về chính trị đối với cả đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa.

Điều tương tự cũng xảy ra tại Nhật Bản, "người chơi" lớn thứ hai trong đàm phán TPP, sẽ có cuộc bầu cử Thượng viện theo lịch trình vào tháng 7/2016. Do vậy, Chính phủ của Thủ tướng Shinzo Abe cũng nóng lòng đạt được thỏa thuận để có hiệu lực nhanh nhất có thể. Tuy nhiên, trên thực tế, TPA vẫn chỉ là yếu tố “cần” chứ chưa “đủ” để khiến các nước thành viên sẵn sàng gạt bỏ những bất đồng sâu sắc trong những vấn đề gai góc và nhạy cảm nhất.

Trước đó, sáng kiến về TPP đã vấp phải nhiều chỉ trích ở Mỹ và thậm chí cả ở trong đảng Dân chủ của ông Obama, những người lo lắng cho tương lai của tầng lớp trung lưu ở Mỹ. Giới phân tích nhận định, việc các nước chưa thể tìm được tiếng nói chung trong các vấn đề gai góc nhất cho thấy những khó khăn và thách thức trong tiến trình đi tới TPP.

Bên cạnh đó, TPP cũng bị chỉ trích vì bỏ qua lợi ích của các nước đang phát triển. Hơn nữa, một số chuyên gia Mỹ cho rằng, TPP còn khiếm khuyết nếu không có sự tham gia của Trung Quốc. Tami Overby, Phó chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ phụ trách khu vực châu Á, nói: “Trung Quốc là nền kinh tế lớn nhất châu Á. Chúng ta cần họ tham gia TPP”.

Mọi việc vẫn trongtầm tay

Mặc dù lại lỡ hẹn thêm một lần nữa song phía Mỹ vẫn tỏ ra rất lạc quan về TPP. Phát biểu tại cuộc họp báo chung, Đại diện Thương mại Mỹ Michael Froman cho rằng, các Bộ trưởng Thương mại TPP đã đạt được tiến triển đáng kể trong quá trình đàm phán và dù chưa đạt được thỏa thuận cuối cùng, song các bên sẽ tiếp tục thảo luận về những vấn đề còn khúc mắc.

Bộ trưởng Thương mại Australia Andrew Robb cho hay, bế tắc hiện nay liên quan tới bốn nền kinh tế lớn là Mỹ, Canada, Nhật Bản và Mexico. Nhật Bản muốn Mỹ nhanh chóng dỡ bỏ các loại thuế đánh vào các linh kiện ô tô nước này xuất khẩu sang Mỹ, trong khi Mỹ muốn làm rõ nguồn gốc của các linh kiện đó có phải từ một khu vực thương mại tự do hay không.

Sau 4 ngày đàm phán căng thẳng tại đảo Maui thuộc quần đảo Hawaii, ông Froman cho biết bộ trưởng các nước đàm phán TPP sẽ ra về mà không ấn định thời điểm tiến hành vòng đàm phán TPP tiếp theo.

Mặc dù rời Hawaii mà không có thỏa thuận cuối cùng nào được ký kết, nhưng hầu hết các quan chức đều có chung nhận định rằng các cuộc thương lượng vừa qua mang tính xây dựng và TPP “vẫn nằm trong tầm tay”. Tuy nhiên, để sớm đạt được TPP, các nước cần thiện chí hơn nữa để có thể tìm được tiếng nói chung trong những vấn đề còn tồn tại.

Đàm phán TPP được khởi động từ năm 2005 và đến nay đã thu hút sự tham gia của 12 nước gồm Australia, Brunei, Canada, Malaysia, Singapore, Nhật Bản, New Zealand, Mexico, Chile, Peru, Mỹ và Việt Nam. Các nước tham gia đàm phán đang nỗ lực hướng tới việc ký kết thoả thuận trong thời gian sớm nhất, sau khi đã bỏ lỡ hạn chót đặt ra cuối năm 2013.

Theo ước tính, một khi được ký kết, TPP sẽ trở thành khu vực thương mại tự do với 800 triệu dân, chiếm 30% kim ngạch thương mại toàn cầu và gần 40% tổng sản lượng kinh tế thế giới.