Với tỉ lệ 35% người trong độ tuổi lao động đóng bảo hiểm thất nghiệp, Việt Nam dự báo chịu nhiều áp lực xã hội khi dân cư già hóa. Một khảo sát của Prudential Việt Nam cho biết chỉ có 4 trên 10 người tự tin cho tuổi già độc lập về tài chính.

Nguy cơ già hóa

Hiện tại 75% dân số trong độ tuổi lao động đang góp phần quan trọng đưa GDP Việt Nam tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, sự lạc quan này sẽ không kéo dài. Ước tính đến năm 2039, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng và chuyển sang thời kỳ dân số già.

Việt Nam được đánh giá là 1 trong 10 quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Mặt khác, thu nhập GDP đầu người của Việt Nam năm 2020 (3.500 USD) thấp hơn so với Thái Lan (7.200 USD) và tụt hậu rất xa so với các nước phát triển.

Trước xu hướng già hóa dân số nhanh và mức thu nhập bình quân đầu người thấp, Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Lê Văn Thanh cho biết người Việt có nguy cơ rơi vào tình trạng "chưa giàu đã già".

Cuối năm 2020, Prudential Việt Nam kết hợp với Kantar thực hiện khảo sát trực tuyến “Cuộc sống độc lập khi về già” trên 500 người từ 30 đến 45 tuổi sinh sống tại TP.HCM và Hà Nội. Kết quả cho thấy 85% người được khảo sát mong muốn có tuổi già độc lập, và 95% khẳng định tài chính cá nhân là quan tâm lớn nhất.

“Khảo sát mà Prudential thực hiện phản ánh bức tranh xã hội hiện tại. Mục tiêu của chúng tôi là hướng tới sự thay đổi nhận thức trong cộng đồng để bất kỳ ai cũng có thể bắt đầu chuẩn bị cho mình một tuổi già độc lập.” ông Phương Tiến Minh, CEO Prudential Việt Nam chia sẻ.

Người già đang ở đâu?

Làn sóng người trẻ đi làm tại các đô thị lớn khiến gần 30% người cao tuổi sống một mình ở các vùng nông thôn. Trong hội thảo "Dân số và phát triển" của Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) tổ chức cuối năm 2020 ông Nguyễn Xuân Trường, Vụ trưởng Vụ Cơ cấu và Chất lượng dân số (Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình) cho biết 70% người cao tuổi ở Việt Nam phải tự kiếm sống với sự hỗ trợ của con cháu. Đồng thời, đến năm 2021, chỉ khoảng 45% người lao động Việt Nam tham gia bảo hiểm xã hội.

PGS., TS. Giang Thanh Long, Đại học Kinh tế Quốc dân ước tính chính sách hỗ trợ của chính phủ hiện nay chỉ bao phủ được khoảng 8% đối tượng người cao tuổi. Dự báo năm 2049 số người cao tuổi có nhu cầu hỗ trợ y tế tăng 2,5 lần so với mức 4 triệu hiện nay.

Như vậy, khi Việt Nam bước sang thời kỳ dân số già, người già phụ thuộc không những trở thành gánh nặng tài chính cho thế hệ kế cận mà còn tạo áp lực lớn về an sinh xã hội.

Hành động sớm, tự do tài chính sớm

PGS., TS. Long cho biết, nhiều quốc gia phát triển trên thế giới đã trải qua quá trình “già hóa thành công” thể hiện ở ba trụ cột: kinh tế, sức khỏe và xã hội. Riêng sự chuẩn bị về kinh tế, theo ông Long, người cao tuổi “già hóa thành công” là người có thể chủ động thu nhập ổn định từ nhiều nguồn: lao động, hưu trí, bảo hiểm…

Theo ông Long, nên khuyến khích các tổ chức bảo hiểm, ngân hàng… tham gia tích cực vào việc cung cấp các dịch vụ liên quan tới bảo hiểm nhân thọ. Sự đa dạng đó sẽ tạo lưới an sinh xã hội cho người có thu nhập trung bình trở lên, trong khi đó, lưới trợ giúp xã hội mở rộng cũng tạo an sinh thu nhập và bảo vệ cho người có thu nhập thấp.

Ông Phương Tiến Minh, CEO Prudential, nhận định già hóa dân số là một thách thức, nếu các nhà quản lý phải giải quyết cân đối vấn đề vĩ mô về kinh tế và xã hội thì mỗi cá nhân có thể chủ động giải quyết bằng cách sắp xếp kế hoạch tài chính phù hợp, và chuẩn bị càng sớm thì càng dễ đạt được tự do tài chính và độc lập khi về già.