NHNN là một trong những chủ sở hữu có tính chất đặc thù

Thực hiện Nghị quyết số 129/2024/QH15 về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025 và điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 được Quốc hội thông qua ngày 8/6/2024, Bộ Tài chính đã khẩn trương xây dựng dự thảo chi tiết Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp và lấy ý kiến tất cả các đối tượng chịu sự tác động như: các cơ quan đại diện chủ sở hữu, các doanh nghiệp có vốn nhà nước… 

Phát biểu tại Toạ đàm, ông Bùi Tuấn Minh – Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết, NHNN là một trong những chủ sở hữu với nguồn lực rất lớn khi các doanh nghiệp có vốn góp nhà nước do cơ quan này làm đại diện, hiện có nhiều đóng góp, tác động lớn đến nền kinh tế. Các doanh nghiệp thuộc hệ thống NHNN đang là chủ sở hữu cũng có tính chất chuyên môn khá đặc thù. 

Theo ông Bùi Tuấn Minh, dự thảo Luật này đã bổ sung nhiều điểm mới, mạnh dạn đi theo hướng không quản lý pháp nhân doanh nghiệp như trước mà xác định Nhà nước chỉ là một nhà đầu tư vốn chuyên nghiệp. Nhà nước có bao nhiêu vốn tại doanh nghiệp thì thực hiện quyền đến đó. Đồng thời phân định rõ Nhà nước đầu tư vốn thông qua cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn. Trong quản lý, Nhà nước thực hiện quản lý phần vốn đầu tư, tức là quản lý phần cơ quan đại diện chủ sở hữu đầu tư vốn. Khi dòng tiền của Nhà nước đến đâu thì Nhà nước quản lý hoạt động đầu tư chứ không quản lý dòng vốn. 

“Nội hàm xuyên suốt gồm 4 nhóm nội dung lớn được đưa ra tại dự thảo Luật xin ý kiến gồm: Nhân sự; Chiến lược, kế hoạch, phương án cơ cấu vốn; Chủ trương đầu tư vốn; Lợi nhuận của chủ sở hữu…”, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp nêu rõ.

Tại Toạ đàm lấy kiến, ông Lê Anh Xuân - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính – Kế toán (NHNN) cho biết, NHNN được giao làm đại diện chủ sở hữu 12 doanh nghiệp và tổ chức tín dụng (TCTD). Trong đó gồm 8 TCTD (gồm 4 ngân hàng “big 4”  là Agribank, Vietcombank, BIDV, VietinBank; 3 ngân hàng chuyển giao bắt buộc  là CBBank, OceanBank, GPBank và Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam - Co-opBank). Ngoài ra, còn có 1 tổ chức tài chính là Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam; 3 doanh nghiệp là Nhà máy In tiền Quốc gia, Công ty TNHH MTV Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam (VAMC) và Công ty Cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS).

Ông Lê Anh Xuân thông tin, tính đến cuối năm 2023, 12 doanh nghiệp và TCTD này có quy mô vốn điều lệ khoảng 233 nghìn tỷ đồng, tổng vốn chủ sở hữu là 170 nghìn tỷ đồng, với tổng quy mô tài sản hơn 8,5 triệu tỷ đồng – quy mô rất lớn nên có nhiều tác động quan trọng đến hoạt động kinh tế - xã hội nói chung.

Đại diện NHNN cho hay, hiện việc quản lý vốn nhà nước tại các doanh nghiệp và TCTD đang được thực hiện theo Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp năm 2014 (Luật số 69/2014/QH13) cùng nhiều nghị định, quy định liên quan của Chính phủ và NHNN.

Ông Lê Anh Xuân đánh giá, việc triển khai thi hành Luật số 69/2014/QH13 qua 10 năm đã có một số khó khăn, vướng mắc như: định nghĩa doanh nghiệp do chủ sở hữu thành lập, phê duyệt đầu tư mua sắm tài sản, phân phối lợi nhuận… trong khi hoạt động của các TCTD, tổ chức tài chính có nhiều đặc thù và phải phù hợp với Luật Các TCTD (sửa đổi) vừa có hiệu lực từ ngày 1/7/2024.

“Hiện nay, Bộ Tài chính đã giới thiệu một phiên bản mới là dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp thay thế Luật số 69/2014/QH13. Quan điểm của Bộ Tài chính đã rất rõ trong tờ trình là Nhà nước với tư cách là một nhà đầu tư. Tại phiên bản dự thảo luật này, hoàn toàn mới so với luật hiện hành, do đó có rất nhiều nội dung cần góp ý, quan tâm”, ông Lê Anh Xuân nhấn mạnh. 

Cũng nêu ý kiến góp ý tại Toạ đàm, bà Phùng Nguyễn Hải Yến- Phó Tổng giám đốc Vietcombank nhận định, dự thảo Luật đang được Bộ Tài chính xây dựng và lấy ý kiến về cơ bản đã bám sát “hơi thở” của các doanh nghiệp có vốn nhà nước, sửa đổi được những bất cập tại Luật hiện hành.

Đảm bảo sử dụng hiệu quả quỹ đầu tư phát triển để tại doanh nghiệp

Tại Toạ đàm, các đại biểu đã trực tiếp góp ý vào các nội dung tại dự thảo Luật như về: đối tượng áp dụng; vấn đề quản lý vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp; trích lập Quỹ đầu tư phát triển tại doanh nghiệp từ lợi nhuận sau thuế; phạm vi đầu tư vốn nhà nước; hoạt động đầu tư của doanh nghiệp; sắp xếp, cơ cấu lại vốn nhà nước tại doanh nghiệp, quản trị doanh nghiệp; cơ quan, người đại diện chủ sở hữu vốn… qua đó góp phần tiếp tục hoàn thiện hồ sơ Luật. 

Làm rõ một số nội dung tại Toạ đàm, Cục trưởng Bùi Tuấn Minh cho biết, dự thảo Luật đã xác định rõ nguyên tắc, Nhà nước chỉ là một nhà đầu tư vốn tại doanh nghiệp, không can thiệp hành chính trực tiếp vào hoạt động và quản trị của doanh nghiệp mà được thực hiện thông qua cơ quan, người đại diện chủ sở hữu vốn tại doanh nghiệp để đảm bảo các quyền của nhà đầu tư vốn, góp vốn vào doanh nghiệp.

Về băn khoăn của đại biểu liên quan tới các nội dung quản trị doanh nghiệp, ông Bùi Tuấn Minh cho biết, dự thảo Luật không quy định các nội dung quản trị của doanh nghiệp mà chỉ quy định quyền, trách nhiệm của doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư, do đó không ảnh hưởng tới quản trị nội bộ của doanh nghiệp.

Theo ông Bùi Tuấn Minh, đối với quỹ đầu tư phát triển để tại doanh nghiệp từ lợi nhuận sau thuế, cần khẳng định quỹ này không phải của doanh nghiệp, quỹ này là của chủ sở hữu. Lợi nhuận sau thuế thuộc về quyền của chủ sở hữu, không phải quyền của doanh nghiệp, tuy nhiên cần tiếp thu, nghiên cứu tỷ lệ để lại, nội dung sử dụng quỹ để đảm bảo hiệu quả.

Trao đổi với báo chí bên lề Toạ đàm, về phân phối lợi nhuận, TS. Phạm Phan Dũng cho biết, các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước hiện nay cần tăng vốn điều lệ để tăng huy động vốn, từ đó mới đẩy mạnh được cho vay. Nhưng lâu nay, vấn đề tăng vốn cho khối ngân hàng có vốn nhà nước còn nhiều khó khăn. Gần đây, Quốc hội đã cho phép Agribank tăng vốn điều lệ từ lợi nhuận để lại sau thuế. 

Dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã nêu ra 3 phương án phân phối lợi nhuận, trích lập Quỹ đầu tư phát triển để tại doanh nghiệp với tỷ lệ 50%, 80% và 100% lợi nhuận sau thuế. TS. Pham Phan Dũng cho hay, đa số doanh nghiệp đề nghị ở mức 50-80% là phù hợp.