Nhà nước “không thò bàn tay vào” quản lý

Tư duy đổi mới của cơ quan chủ trì soạn thảo khi thiết kế dự thảo Luật trước hết thể hiện ở tên Luật và phạm vi điều chỉnh. Tên Luật được Quốc hội thống nhất thông qua khi đề xuất chính sách xây dựng Luật là: “Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại DN”. Cùng với đó, Chính phủ đã thông qua và báo cáo Quốc hội phạm vi điều chỉnh Luật là quy định việc quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại DN; sắp xếp và cơ cấu lại vốn Nhà nước đầu tư tại DN; kiểm tra, giám sát việc quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại DN.

Phạm vi điều chỉnh của Luật đảm bảo thực hiện nguyên tắc Nhà nước không trực tiếp quản lý pháp nhân DN, mà chỉ quản lý dòng vốn đầu tư tại DN và DN hoạt động theo quy định của pháp luật DN; vốn Nhà nước sau khi đã đầu tư vào DN được xác định là tài sản/vốn của pháp nhân DN... Trên cơ sở đó, Nhà nước xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của mình đối với phần vốn của Nhà nước đầu tư tại DN, Nhà nước là chủ sở hữu đầu tư vốn, không can thiệp hành chính vào hoạt động quản trị sản xuất, kinh doanh của DN .

Như vậy, DN được chủ động sử dụng vốn phục vụ hoạt động kinh doanh và hoạt động đầu tư vốn; việc đầu tư vốn để kinh doanh nhằm mục đích bảo toàn, phát triển vốn được thực hiện theo phân công, phân cấp; quy định rõ về thẩm quyền, trách nhiệm đối với vốn và tài sản của DN.

Đối tượng áp dụng như dự thảo Luật đề ra cũng nhận được sự quan tâm rất lớn của các chuyên gia, đại diện DN. Theo cơ quan soạn thảo, Luật số 69/2014/QH13 hiện hành đang theo hướng quy định quản lý theo pháp nhân DN, không quy định đối tượng áp dụng là DN có vốn đầu tư của Nhà nước tại các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp. Chính điều này dẫn đến các quy định về sử dụng vốn, can thiệp hành chính vào trong quá trình hoạt động của DN, các DN có vốn Nhà nước đầu tư của các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp còn có sự lúng túng, chưa thống nhất trong tổ chức thực hiện.

Do đó, để đáp ứng yêu cầu quản lý, đầu tư, giám sát vốn Nhà nước tại DN, dự thảo Luật xác định đối tượng áp dụng gồm: Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn, người đại diện chủ sở hữu vốn; DN có vốn Nhà nước đầu tư; Cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc phạm vi điều chỉnh của Luật.

Lạc quan với chất lượng dự thảo Luật, ông Đậu Anh Tuấn - Trưởng Ban pháp chế của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định, đây là bộ luật rất quan trọng vì liên quan đến nguồn lực rất lớn của Đất nước, chính vì thế, luật này làm tốt thì sẽ góp phần vào phát triển kinh tế.

Bày tỏ “ấn tượng” với dự thảo Luật mà cơ quan soạn thảo đã xây dựng, ông Đậu Anh Tuấn khẳng định đây là tư duy mới, cách tiếp cận mới và triết lý luật pháp được thể hiện tương đối rõ ràng. Theo Trưởng Ban pháp chế VCCI, việc thay đổi tên gọi đã cho thấy phạm vi lớn hơn và sự chủ động hơn từ phía Nhà nước. Một mặt đảm bảo nguồn vốn được quản lý hiệu quả, mặt khác vai trò quản lý của Nhà nước được nâng lên.

Khác với một số ý kiến lo ngại về đối tượng áp dụng của luật, ông Đậu Anh Tuấn đồng tình với cơ quan soạn thảo khi tiếp cận theo hướng quản lý dòng vốn thông qua đại diện. Vị chuyên gia này chỉ rõ, trước hết phải khẳng định DNNN cũng là một DN hoạt động theo Luật DN, Nhà nước là một chủ sở hữu, một cổ đông. Cách tiếp cận thể hiện Nhà nước không can thiệp, “không thò bàn tay vào” quản lý mà gắn với trách nhiệm của đại diện được Nhà nước cử ra, trường hợp nếu có can thiệp thì "cũng dựa trên tinh thần của Luật DN”.  

Ngoài ra, đối tượng điều chỉnh không còn cơ học như trước đây quy định tỷ lệ mà hiện nay quản lý theo dòng vốn Nhà nước. Như vậy, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng hoàn toàn có thể yên tâm về đối tượng áp dụng.

Theo ông Nguyễn Văn Mậu - thành viên Hội đồng thành viên Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, dự thảo Luật đã đáp ứng được các nguyên tắc cơ bản mang tính “cách mạng” để thực hiện triệt để chức năng, nhiệm vụ của DN Nhà nước, cũng như các chủ sở hữu, đại diện vốn Nhà nước tại DN. Đồng thời, dự thảo Luật cũng mở rộng một số quyền và tăng tính chủ động cho DN như việc góp vốn, nguyên tắc tiền lương, cơ cấu vốn…

DNNN tự chủ, tự chịu trách nhiệm, nâng cao khả năng cạnh tranh 

Việc xây dựng dự án Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại DN thay thế Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN là rất cần thiết. Do đó, Bộ Tài chính với vai trò là cơ quan chủ trì soạn thảo đang gấp rút thực hiện lấy ý kiến, bổ sung, hoàn thiện nhằm đạt hiệu quả cao nhất.

Tại buổi làm việc với Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội về kế hoạch xây dựng dự án Luật này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nêu rõ, đây là đạo luật có tác động lớn đến sự phát triển kinh tế  - xã hội của nước ta, nên Bộ Tài chính - cơ quan chủ trì soạn thảo đã nhanh chóng thành lập Ban soạn thảo, cố gắng thiết kế dự thảo Luật với chất lượng cao nhất.

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cũng lưu ý, một trong những yêu cầu khi xây dựng dự án Luật này là “làm thế nào phát huy được dòng vốn của Nhà nước tại DN ; thúc đẩy đổi mới, sáng tạo tại DN Nhà nước, DN có vốn của Nhà nước…”

Cho rằng dự thảo Luật này thể hiện tư duy thị trường, Nhà nước với vai trò là một chủ đầu tư thì quyền hành, cách thức quản trị sẽ rõ ràng, rành mạch hơn thông qua hội đồng quản trị, thông qua điều lệ. Chính điều này sẽ thu hút các nhà đầu tư khác. Theo ông Đậu Anh Tuấn, vốn Nhà nước đầu tư phải trở thành vốn mồi để thu được nhiều nguồn vốn khác của xã hội, vậy mới bình đẳng, tiệm cận được với các thông lệ tốt.

"Theo tinh thần, triết lý của dự thảo Luật lần này thì đây là một đổi mới cực kỳ lớn, đối tượng hưởng lợi chính là các tập đoàn, DNNN. DNNN tự chủ, tự chịu trách nhiệm và có khả năng cạnh tranh được với các tập đoàn, các DN khác trong và ngoài nước", ông Đậu Anh Tuấn nêu rõ.

Để dự thảo Luật ngày càng hoàn thiện và đảm bảo chất lượng, ông Đậu Anh Tuấn khuyến nghị cần phải có những “van” an toàn, cụ thể hóa hơn nữa việc quản lý dòng tiền của Nhà nước thì sẽ quản lý đến đâu. Thêm vào đó, cơ quan soạn thảo cần rà soát các quy định đang có sự khác biệt giữa DNNN với các DN tư nhân khác để đảm bảo sự bình đẳng; Cần xem xét bổ sung thêm tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động của DNNN, bên cạnh bảo toàn vốn, hiệu quả hoạt động vốn thì cũng cần đảm bảo những mục tiêu khác như an ninh quốc phòng...

Đánh giá cao việc tách bạch về chức năng chủ sở hữu và chức năng quản lý của Nhà nước tại dự thảo Luật, TS. Võ Trí Thành - Chuyên gia kinh tế cho rằng, vốn Nhà nước sau khi đầu tư vào DN được xem như tài sản vốn pháp nhân của DN .

“Đây là “cuộc cách mạng” trong thay đổi tư duy và đổi mới phương thức quản lý vốn Nhà nước đầu tư tại DN . Trong đó, cần quy định chặt chẽ các nội dung để bảo đảm quản lý hiệu quả dòng vốn Nhà nước. Mặt khác, việc đánh giá tổng thể hiệu quả hoạt động của DN có vốn Nhà nước đầu tư cần tính đến yếu tố khách quan và xem xét đánh giá rủi ro bất khả kháng”, TS. Võ Trí Thành nêu.