Hiện nay, phần lớn các trường đại học ở Việt Nam đang đào tạo theo định hướng ứng dụng nghề nghiệp, sinh viên được đào tạo sát với thực tế nghề nghiệp và có nhiều cơ hội tiếp cận doanh nghiệp (DN) tuyển dụng. Điều này giúp cho việc đào tạo, nghiên cứu khoa học, phát triển thương hiệu của nhà trường và DN.

Hơn nữa, DN là nơi tạo điều kiện để người học thực hành, là môi trường để sinh viên làm quen với công việc và áp dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn. Các trường đại học ở Việt Nam luôn xác định việc liên kết với DN nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng được các nhu cầu của thị trường về nguồn nhân lực, đồng thời cũng là yếu tố quyết định sự phát triển của nhà trường.

Thực trạng kết nối doanh nghiệp và nhà trường

Để sinh viên ra trường đáp ứng được các yêu cầu của xã hội, có cơ hội lựa chọn việc làm phù hợp, thì sinh viên cần được trang bị những kiến thức, kỹ năng làm việc tiệm cận với các yêu cầu của DN, như vậy vai trò của DN là hết sức quan trọng. Theo đó, các trường đại học đã không ngừng mở rộng, củng cố quan hệ với DN thông qua các hình thức cơ bản sau:

DN tham gia, góp ý xây dựng chương trình đào tạo

Để khắc phục tồn tại trong nội dung đào tạo như chưa đi sâu vào thực tế chuyên ngành, các môn học đại cương, lý thuyết còn quá nặng trong khi điều quan trọng là phải rèn luyện kỹ năng làm việc cho sinh viên, hiện nay, trong quy trình xây dựng chương trình đào tạo, đề cương các môn học của từng chuyên ngành, các trường đại học luôn khảo sát ý kiến của DN. Với định hướng ứng dụng, các trường xây dựng các chương trình đào tạo theo các chuẩn mực tiên tiến, thường xuyên cập nhật với thực tế; gắn liền lý thuyết với thực hành; tăng cường gắn kết nhà trường với các viện nghiên cứu, các đơn vị sản xuất, kinh doanh; tăng thời lượng thực hành và thực tập cho sinh viên. Quá trình xây dựng, hiệu chỉnh, hoàn thiện chương trình đào tạo được diễn ra thường xuyên, liên tục trên cơ sở vừa đảm bảo tính ổn định, kế thừa, đồng thời bám sát với sự phát triển thực tế của xã hội nói chung, của các DN nói riêng.

Qua phản hồi của DN, cơ sở đào tạo cập nhật chương trình đào tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy, đảm bảo tăng cường thời lượng thực hành, thực tập, cung cấp cho người học cơ hội được tiếp xúc sớm với ngành nghề mình lựa chọn; Chú trọng đào tạo kỹ năng và thái độ, rèn luyện tính kỷ luật và tác phong làm việc nghiêm túc (đây vốn là những điểm yếu của sinh viên mới tốt nghiệp ra trường). Từ việc đánh giá của các nhà sử dụng lao động cần điều chỉnh kịp thời các nội dung có liên quan.

Về tài liệu phục vụ công tác đào tạo, với sự hợp tác của DN, những thành tựu khoa học công nghệ mới nhất đang được sử dụng trong và ngoài nước, được cập nhật thường xuyên cho việc hoàn thiện giáo trình, tài liệu tham khảo, chuyên khảo, nhờ đó kiến thức thu nhận được của sinh viên trong suốt quá trình đào tạo được cập nhật, gần với thực tế giúp sinh viên mới ra trường rút ngắn thời gian làm quen với công việc.

Doanh nghiệp góp ý nội dung giảng dạy mô phỏng

Trường đại học còn có các trung tâm mô phỏng nhằm đào tạo kỹ năng thực hành các nghiệp vụ của DN gắn liền với hoạt động kinh doanh của các DN. Các trường đại học đã chủ động hợp tác, mời các DN tham gia trực tiếp vào nội dung đào tạo.

Mời doanh nghiệp tham gia giảng dạy thực tế

Để giúp sinh viên hình dung rõ hơn về công việc của mình sau khi ra trường, nhà trường phối hợp với các DN tổ chức các khoá kiến tập, thực tập, sinh viên có thể trực tiếp tham gia vào một số công việc trong các hoạt động kinh doanh tại DN. Rất nhiều sinh viên trong quá trình thực tập tại DN, đã chứng tỏ được năng lực của mình, được DN đề nghị làm việc khi còn chưa nhận bằng tốt nghiệp.

Doanh nghiệp phối hợp trong nghiên cứu khoa học

Các trường đại học đã thực hiện nhiều đề tài nghiên cứu các cấp, kết hợp giữa nhà trường và DN, với sự tham gia của giảng viên, sinh viên, giải quyết thành công nhiều vướng mắc, tồn tại của các DN.

Hỗ trợ tìm kiếm việc làm cho sinh viên

Trường đại học còn quan tâm, chú trọng hỗ trợ sinh viên tìm kiếm việc làm. Nhà trường đẩy mạnh hoạt động của các trung tâm giới thiệu việc làm, hợp tác DN cho sinh viên. Hợp tác giữa nhà trường và DN là yếu tố quan trọng giúp giải quyết việc làm cho sinh viên.

Với sự hỗ trợ của doanh nghiệp, sinh viên sẽ được đào tạo bằng kiến thức, kỹ năng thực tế thay vì lý thuyết suông, chất lượng đào tạo và đặc biệt là triển vọng việc làm nâng cao. Nắm vững kiến thức chuyên môn, thành thạo kỹ năng, chủ động và sáng tạo trong công việc sẽ giúp các em sinh viên sau khi ra trường hoàn toàn tự tin với công việc được giao, trong khi đó DN cũng không còn phải lo lắng về vấn đề mất thời gian đào tạo lại cho nhân viên.

Tham gia hội thảo, ngày hội tuyển dụng, tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm cho sinh viên

Các trường đại học đã tổ chức các khoá tập huấn ngắn hạn, trang bị cho sinh viên những kỹ năng mềm cần thiết cho quá trình tìm kiếm, lựa chọn công việc phù hợp như: Kỹ năng thuyết trình, kỹ năng giao tiếp, làm quen với các bài kiểm tra trí tuệ. Song song với đó, nhà trường đã mời các DN tổ chức các ngày hội tuyển dụng, cung cấp tới toàn thể sinh viên các cơ hội việc làm, chế độ đãi ngộ, cơ hội thăng tiến. Sinh viên được đảm bảo không phải trả bất kỳ một chi phí nào cho việc tìm kiếm thông tin việc làm, thông tin tuyển dụng cũng như trong suốt quá trình tuyển dụng của các DN, đồng thời qua các chương trình hội thảo này, các bạn sinh viên sẽ có định hướng tổng thể về công việc cũng như sự nghiệp của mình trong tương lai.

Ngoài ra, các DN, nhà tuyển dụng cũng dành nhiều thời gian chia sẻ một số kinh nghiệm, lời khuyên bổ ích đến các bạn sinh viên trong quá trình tìm kiếm việc làm, phát triển năng lực bản thân như cần chú ý đến phong thái, thái độ, cử chỉ.

Khó khăn ảnh hưởng tới mối quan hệ giữa trường đại học và doanh nghiệp

Việc kết nối các trường đại học-DN đã và đang được áp dụng khá rộng rãi ở Việt Nam mang đến nhiều lợi ích cho cả trường đại học và DN, đặc biệt là sinh viên, tuy nhiên, sự hợp tác này còn tồn tại một số vấn đề sau:

- Hợp tác đại học-DN thời gian vừa qua còn mang tính ngắn hạn, chưa cam kết đảm bảo duy trì nguồn nhân lực và chất lượng đào tạo đồng đều ở các sinh viên. Chưa có các hợp tác đạt được thành công mang tính dài hạn giữa các bên. Trường đại học và các DN chưa coi các hợp tác giữa 2 bên là phương tiện, giải pháp đóng góp vào sự phát triển để thực hiện chiến lược của mỗi bên.

- Về phương thức, các đại học chủ yếu thực hiện hình thức nhận tài trợ từ DN. Số lượng các ký kết hợp tác và số lượng các đối tác có xu hướng tăng về mặt số lượng nhưng vẫn chiếm tỷ trọng thấp.

- Về nội dung, hợp tác thời gian qua chủ yếu là ở hoạt động đào tạo, cung ứng lao động cho DN. Hợp tác trong nghiên cứu khoa học và công nghệ còn hạn chế và chưa theo kịp xu thế của thế giới.

- Vai trò hỗ trợ đào tạo của DN đối với đào tạo sinh viên còn mờ nhạt, rất ít các cuộc trao đổi của chủ các DN, lãnh đạo DN, nhà quản lý… được thực hiện cho sinh viên trên lớp học do những ràng buộc về mặt bằng cấp của người đứng trên bục giảng.

- Vai trò thúc đẩy hợp tác lớn nhất vẫn là lãnh đạo 2 bên, đặc biệt là lãnh đạo DN và cựu sinh viên, chưa được xây dựng trên cơ sở những cam kết có tính chất lâu dài và bền vững giữa các bên.

Giải pháp nâng cao hiệu quả kết nối doanh nghiệp và nhà trường

Định hướng đúng đắn và các giải pháp khoa học sẽ giúp tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp tìm được việc làm ổn định ngày càng tăng. Các giải pháp từ nhiều khía cạnh khác nhau phải thực hiện đồng bộ từ phía đơn vị đào tạo, DN, của đơn vị quản lý, phòng ban chức năng nhằm triển khai có hiệu quả mối quan hệ và hợp tác giữa các bên.

Đối với các trường đại học

Cần thiết kế lại các chương trình đào tạo để dành một tỷ lệ nhất định thời gian dành cho việc mời các nhà quản lý, nhà khoa học giỏi từ DN tham gia vào hoạt động đào tạo, nghiên cứu của nhà trường. Cần có hướng dẫn cụ thể trong công tác tài chính khi giao về cho các khoa. Việc chi trả tiền cho DN, cho các chuyên gia giảng dạy cần kịp thời, có tính động viên khích lệ người lao động.

Đối với các doanh nghiệp

Có cơ chế, chính sách hỗ trợ khởi nghiệp, khuyến khích đội ngũ nhà khoa học ở các trường đại học tham gia vào các dự án và chia sẻ học thuật với DN… Xây dựng mô hình DN trong nhà trường để nâng cao hiệu quả liên kết đào tạo. Đẩy mạnh hợp tác nghiên cứu khoa học và thương mại hóa các kết quả nghiên cứu. Đây là hình thức hợp tác cao nhất giữa Nhà trường và DN.

Các DN cử các chuyên gia, kỹ sư tham gia trực tiếp giảng dạy hoặc hướng dẫn thực hành tại nhà trường hoặc tại DN. Tạo điều kiện tiếp nhận các giảng viên, cán bộ quản lý đến DN học tập, học hỏi kinh nghiệm hoặc trao đổi những vướng mắc giữa chương trình đào tạo và yêu cầu thực tế.

Đối với sinh viên

Sinh viên cần tích cực tham gia sinh hoạt tại các câu lạc bộ (CLB), đội nhóm, đi làm thêm để tích lũy kinh nghiệm. Đây là một trong những tiêu chí để nhà tuyển dụng lao động lựa chọn đối với những sinh viên vừa tốt nghiệp ra trường. Bên cạnh đó, tăng cường mối quan hệ giữa cựu sinh viên với Nhà trường, truyền đạt kinh nghiệm học tập, nghề nghiệp cho các em sinh viên.

Để kết nối Nhà trường - DN hiệu quả, ngoài sự chủ động trong việc thay đổi chương trình đào tạo theo hướng đáp ứng đòi hỏi thực tế của DN thì việc sớm định hướng, xây dựng được cho sinh viên thói quen “thể hiện” bãn lĩnh trải nghiệm (tự nghiên cứu, rèn luyện, làm việc nhóm) đóng vai trò rất quan trọng. Điều này không chỉ giúp sinh viên thêm tự tin, chủ động trong việc tìm kiếm môi trường học tập-trải nghiệm, mà còn mang đến cho chính DN tuyển dụng những góc nhìn thực tế trong đặt hàng đào tạo với nhà trường.

Kết luận

Xây dựng và phát triển mối quan hệ giữa nhà trường với các DN, nhà tuyển dụng là một trong những nhân tố quyết định trong việc nâng cao chất lượng đào tạo. Với một tinh thần cầu thị, các trường đại học rất trân trọng những ý kiến đóng góp thẳng thắn, đầy tâm huyết của các đơn vị DN để không ngừng cải tiến phương pháp giảng dạy, đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng nguồn chất lượng cao của xã hội. Chính sự kết nối, hiểu được những nhu cầu của DN cũng giúp các trường điều chỉnh công tác đào tạo phù hợp, nâng cao chất lượng nhân lực đáp ứng tốt nhu cầu tuyển dụng.

Tài liệu tham khảo:

1. Nguyễn Phương Anh (2016), Quan điểm của các doanh nghiệp trong hợp tác với trường đại học. http://www.tc-consulting.com.vn/vi/thuvien/bai-viet-chuyen-gia/;
2. Dung, N. K., & Hương, P. T. (2017a), Hệ sinh thái hợp tác của các Trường Đại học Việt Nam và doanh nghiệp: Quan điểm của giảng viên. Tạp chí Trường Đại học An Giang, 17(5), 77-94;
3. Dung, N. K., & Hương, P. T. (2017b), Thực trạng hợp tác của các trường đại học với doanh nghiệp ở Việt Nam. Tạp chí Khoa học, 14(4), 29;
4. Nguyễn Việt Hà (2019), Mối quan hệ giữa trường đại học - doanh nghiệp trong nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và ứng dụng mô hình Triple Helix tại Việt Nam. Tạp chí Khoa học và Công nghệ - Đại học Thái Nguyên, 196(03), 189-196;
5. Hoa, N. V. (2019), Liên kết giữa cộng đồng khoa học và doanh nghiệp trong hệ thống đổi mới quốc gia. Journal Science and Technology Policies and Management, 8(2), 81-103;
6. Đinh Văn Toàn (2016), Hợp tác đại học - doanh nghiệp trên thế giới và một số gợi ý cho Việt Nam. VNU Journal of Science: Economics and Business, 32(4), 69-80;
7. Trang, P. T. T., Thúy, B. T., Thủy, N. T. T., & Hùng, H. T. (2019), Thúc đẩy hoạt động liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp - Trường hợp nghiên cứu tại Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế. Hue University Journal of Science: Economics and Development, 128(5A), 79-91.