Mục tiêu đến năm 2025, có 5% dân số Việt Nam sẽ tham gia đầu tư vào thị trường chứng khoán (TTCK) đã được Thủ tướng Chính phủ đề ra trong Ðề án tái cấu trúc TTCK Việt Nam mới đây. Thế nhưng, thiếu kiến thức chuyên nghiệp, thiếu công cụ hỗ trợ, đầu tư theo tin đồn và để cảm xúc chi phối… đang là một thực tế, khiến đại đa số nhà đầu tư mới chỉ đang “chơi” chứng khoán, chứ chưa thực sự đầu tư, đi bền với thị trường…

Thông điệp từ một sản phẩm mới

Sáng ngày 4/4/2019, Công ty Chứng khoán BIDV (BSC) tổ chức lễ ra mắt sản phẩm mới BSC i-Invest. Một trong những nội dung được những người tham dự sự kiện quan tâm là vấn đề định nghĩa lại khái niệm đầu tư trên TTCK và làm sao để số nhà đầu tư trên thị trường tăng lên.

Với trên 2 triệu tài khoản được mở, số người tham giá TTCK Việt Nam hiện chiếm khoảng 2% dân số. Tuy nhiên, nếu hỏi đầu tư chứng khoán là gì, đa số người dân, kể cả nhiều nhà đầu tư đã tham gia thị trường, vẫn cho rằng đó là một kênh may rủi, chưa thực sự có niềm tin để đầu tư.

Năm 2020, Ðề án của Thủ tướng Chính phủ đặt ra mục tiêu có 3% dân số tham gia TTCK, đến năm2025 là 5%. Thế nhưng, làm thế nào để đạt được con số này? Nhiều giải pháp đã được đề cập trong Ðề án, nhưng giải pháp quan trọng nhất là phải làm sao giúp nhà đầu tư hiểu TTCK và đầu tư bền vững trên thị trường.

“Ở đây có nhiều anh chị làm môi giới, phân tích chứng khoán chắc rất quen thuộc với những tin nhắn, cuộc gọi hỏi: Ðợt này có mã nào “chơi” được không? Và tôi chợt nghĩ, không biết mình chơi cổ phiếu, hay rồi cổ phiếu “chơi” mình? Ðó có lẽ là cách giao dịch mang tính may rủi và cờ bạc nhiều hơn là đầu tư bài bản”, đại diện BSC chia sẻ.

Khi hỏi về mức độ rủi ro, nhà đầu tư bảo sẽ chấp nhận đầu tư lâu dài, có thể chịu đựng rủi ro đến 20%; nhưng thị trường vừa rung lắc, cổ phiếu giảm giá vài phần trăm đã vội bán. Dồn tất cả trứng vào một giỏ, hoặc ngược lại, danh mục lên tới gần 200 mã chứng khoán…, đó là sai lầm của nhiều nhà đầu tư cá nhân. Những yếu tố này tạo nên tính cờ bạc của thị trường và vì những sai lầm này, lượng lớn nhà đầu tư cá nhân bị thua lỗ.

Issac Newton, nhà bác học của nhân loại cũng từng bị thua lỗ tổng cộng khoảng 20.000 bảng năm 1720 (tương đương với khoảng 3 triệu USD giá trị ngày nay) vì đầu tư chứng khoán. Bài học kinh điển ông để lại là: Lãi 100% khi đầu vào Southe Sea, nhưng sau đó, khi cổ phiếu tiếp tục tăng mạnh, ông dồn tất cả vốn liếng, kể cả tiền lời, tiền vay mượn thêm, để mua lại cổ phiếu South Sea tại mức giá đỉnh, để rồi sau đó cổ phiếu này giảm giá tới gần 90%.

Trong khi đó, nhà đầu tư chuyên nghiệp làm gì? Họ xây dựng danh mục với các tiêu chí được xác lập từ đầu và tuân thủ kỷ luật nhờ đội ngũ nhân sự chất lượng cao; có thông tin, hệ thống dữ liệu; xây dựng một danh mục theo tiêu chí. Ðó là bí quyết giúp nhà đầu tư tổ chức đạt được kết quả tốt hơn trong dài hạn.

Một thống kê về tỷ lệ phân bổ tài sản theo độ tuổi được khuyến cáo tại Mỹ- theo tổng kết của Financial Samurai (https://www.financialsamurai.com) cho kết quả khá thú vị: Ở độ tuổi từ 23 (khi bắt đầu đi làm), đến năm 35 tuổi, phân bổ tài sản nên ở mức trên 50% vào cổ phiếu (trực tiếp đầu tư hoặc thông qua các quỹ) và mức này giảm dần về 30% đến độ tuổi từ 50 trở đi.

Gợi ý trên cho thấy, đầu tư chứng khoán nên được xem là một kênh phân bổ tài sản của các nhà đầu tư cá nhân. Nhưng nếu đầu tư theo kiểu số đông nhà đầu tư cá nhân Việt Nam đang lựa chọn, thì rủi ro sẽ lớn hơn là thành quả có thể thu về. 

Giữ chân và phát triển nhà đầu tư cá nhân, cách nào?

Giữ chân và phát triển nhà đầu tư cá nhân, thậm chí đặt thành công của khách hàng lên trên thành công của mình đã trở thành sứ mệnh và là nỗi trăn trở của nhiều công ty chứng khoán. Thực hiện sứ mệnh này, nhiều công ty tìm cách phát triển dịch vụ, giúp khách hàng gia tăng tài sản, gia tăng sự an toàn, để từ đó tạo niềm tin, thu hút các nhà đầu tư mới đến với TTCK Việt Nam.

Tại BSC, sản phẩm i-Invest được phát triển trên nền tảng công nghệ của WealthObjects. Nguyên tắc hoạt động của sản phẩm là đưa ra danh mục gợi ý đầu tư cho khách hàng dựa trên việc khảo sát để tính toán mức độ chấp nhận rủi ro của nhà đầu tư; tiêu chí mà nhà đầu tư mong muốn để từ đó ra một danh mục với cơ cấu tài sản phân bổ cho từng mã chứng khoán.

Nhà đầu tư có thể lựa chọn tiêu chí đầu tư theo nhóm ngành, vốn hóa, thông tin sự kiện, mục tiêu tài chính và thậm chí là tự lựa chọn nhóm cổ phiếu mình ưa thích.

Sau bước này, chỉ với một lệnh đặt theo số tiền, máy sẽ tự động đặt các lệnh mua đến khi hoàn thành mục tiêu phân bổvà tiếp tục cảnh báo tự động khi xảy ra các sự kiện mới, ra khuyến nghị thay đổi danh mục (nếu có).

Với sản phẩm này, các mã lựa chọn đều phải đáp ứng được tiêu chí cơ bản về giá trị danh mục, thanh khoản… sẽ loại trừ được yếu đầu tư vào cổ phiếu “rác” hoặc đầu tư theo yếu tố bất thường về diễn biến thị trường cổ phiếu; giảm tác động tâm lý vì ngay cả khi biến cố nghiêm trọng xảy ra với một mã trong danh mục thì mức độ tác động đến giá trị danh mục đầu tư sẽ không quá lớn.

Theo đó, các nhà đầu tư có thể không cần quá am hiểu về thị trường, chỉ cần đưa ra mục tiêu phù hợp và tuân thủ kỷ luật, sẽ có thể tham gia thị trường như một nhà đầu tư chuyên nghiệp nhờ hỗ trợ bằng công nghệ và "chất xám" từ BSC.

Về cơ bản, ý tưởng này không quá mới mẻ và thị trường cần thêm thời gian để chứng minh hiệu quả. Sẽ khó có cơ hội tăng trưởng giá trị danh mục đột biến, nhưng tiêu chí sản phẩm đưa ra là để nhà đầu tư có thể đạt hiệu quả đầu tư bằng hoặc tốt hơn thị trường, với rủi ro thấp hơn.

Dù vậy, mục tiêu giúp người dân có thể tham gia đầu tư trên TTCK nhiều hơn bằng các sản phẩm mang tính chuyên nghiệp là một ý tưởng tốt. Bởi rõ ràng, việc khuyến khích người dân tham gia đầu tư nhiều hơn vào chứng khoán trong bối cảnh hiểu biết của người dân còn hạn chế, không có đầy đủ công cụ trong tay… chẳng khác nào đẩy họ vào nơi cónhiều rủi ro, nhất là trong bối cảnh thị trường vẫn còn có những hiện tượng cổ phiếu lên thẳng đứng và xuống không phanh.

Ðể phát triển cơ sở nhà đầu tư cá nhân, bên cạnh việc phát triển quỹ hàng hóa chất lượng cao, tăng cường chất lượng minh bạch thông tin và giám sát sự thao túng, điều cần hơn cả là cung cấp các công cụ đầu tư để nhà đầu tư tìm thấy nhiều hơn cơ hội thành công. Lợi ích bền vững sẽ quyết định tất cả.