Muốn thế, cần phát triển các mô hình hợp tác xã (HTX) kiểu mới có sức hút nông dân tham gia nhờ tăng hiệu quả sản xuất và thu nhập cho họ.

Phát triển HTX kiểu mới

Nhiều năm trước đây, đa số các HTX ở nước ta tổ chức theo mô hình cũ gần như chỉ tồn tại một cách hình thức, không thích ứng được với cơ chế kinh tế mới, hoạt động chưa hiệu quả và dẫn đến bị tan rã, nông dân quay lưng với HTX.

Trong khi đó, tại nhiều nước khác, kinh tế hợp tác, trong đó HTX và tổ hợp tác là nòng cốt, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp ở mỗi quốc gia.

Theo Luật HTX năm 2012, HTX kiểu mới hoạt động như một doanh nghiệp cung cấp các dịch vụ cho xã viên, còn việc trồng cây, nuôi con gì là việc của xã viên. HTX kiểu mới có vai trò: mua chung sản phẩm, dịch vụ từ thị trường để phục vụ cho thành viên; bán chung sản phẩm, dịch vụ của thành viên ra thị trường; mua sản phẩm, dịch vụ của thành viên để bán ra thị trường; chế biến sản phẩm của thành viên; cung ứng phương tiện, kết cấu hạ tầng kỹ thuật phục vụ thành viên; tín dụng cho thành viên; và các hoạt động khác theo điều lệ HTX...

Trong chủ trương tái cơ cấu nông nghiệp của nước ta hiện nay, kinh tế hợp tác xã kiểu mới được coi trọng xây dựng nhằm tạo cơ sở, động lực phát triển lực lượng sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nông thôn và tạo ra những bước ngoặt phát triển ngành nông nghiệp.

Để đạt mục tiêu đó, cần gây dựng lòng tin của người dân với HTX. Lòng tin đó được tạo từ các mẫu hình HTX thực sự là đại diện cho người nông dân kết nối có uy tín và hiệu quả với Nhà nước, doanh nghiệp trong việc cùng hoạch định chính sách, chiến lược tổ chức sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Theo Phó cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn (Bộ NN - PTNT) Lê Đức Thịnh, nếu mô hình HTX được vận hành đúng như chức năng của mình, kinh tế hợp tác có vai trò quan trọng như “bà đỡ” cho các hộ nông dân.

HTX sẽ dẫn dắt, hỗ trợ nông dân và đảm nhiệm những công việc mà nông dân không làm hoặc làm nhưng không hiệu quả, đồng thời HTX bảo vệ quyền lợi cho các thành viên của mình. Chính vì vậy, HTX là một mắt xích không thể thiếu trong chuỗi giá trị từ sản xuất, chế biến, đến thương mại tiêu thụ sản phẩm.

4 vấn đề lớn cần giải quyết

Khi bắt đầu thực hiện chủ trương tái cơ cấu nông nghiệp, có nhiều ý kiến cho rằng, “mô hình HTX” có khả năng đổ vỡ nếu “dính vết xe đổ” trước đây.

Tuy nhiên, Chính phủ, Bộ NN - PTNT đã lường trước điều đó nên quyết tâm bỏ mô hình hợp tác xã cũ để xây dựng mô hình HTX mới. Phát triển HTX nông nghiệp kiểu mới là khâu đột phá để tái cơ cấu nông nghiệp và nâng cao thu nhập bền vững cho người nông dân.

Hiện nay chủ trương của Bộ NN - PTNT là đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác, khắc phục những yếu kém của HTX trước đây. Song, do mỗi vùng miền, địa phương có những đặc thù riêng, nên muốn “gặt hái” thành quả từ mô hình HTX kiểu mới, cần xây dựng những mô hình HTX thích hợp nhằm phát huy thế mạnh của từng địa phương.

Muốn mô hình HTX mới đạt hiệu quả như mong đợi, nhiều chuyên gia khuyến nghị, Chính phủ cần ưu tiên giải quyết 4 vấn đề lớn.

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện thể chế cho HTX.

Thứ hai, xây dựng các chính sách cụ thể cho phát triển kinh tế hợp tác, trong đó có HTX và tổ hợp tác.

Thứ ba, hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh cho HTX bằng việc hỗ trợ hạ tầng, nâng cao năng lực quản lý, xây dựng phương án sản xuất cho cán bộ và xã viên.

Thứ tư, đẩy mạnh xây dựng các mô hình liên kết, mô hình HTX trong các lĩnh vực ở các vùng miền khác nhau. Vì phát triển HTX nói riêng và tổ chức nông dân nói chung rất đa dạng, không thể đổ đồng các lĩnh vực.

Đặc biệt, để đưa nông dân vượt qua trở ngại về tâm lý sợ HTX như trước đây, cần đẩy mạnh tuyên truyền về HTX kiểu mới, Luật HTX 2012 để chính quyền địa phương, doanh nghiệp, người dân hiểu rõ bản chất HTX, vai trò của nó trong phát triển kinh tế nông nghiệp; xây dựng những mô hình HTX điểm thuyết phục nhân dân tham gia; tích cực hỗ trợ cho HTX phát triển hiệu quả thực, khiến người dân nhìn thấy lợi ích vượt trội mà HTX đem lại cho thành viên, so với việc nếu người nông dân khi không tham gia HTX.

Vì vậy, muốn tạo được bước ngoặt phát triển thực cho kinh tế hợp tác, cần nâng cao năng lực kinh doanh, củng cố hoạt động kinh doanh của HTX bằng khung pháp lý, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ, kỹ thuật của HTX; giúp nông dân sống được và sống khỏe trong HTX thì mô hình HTX kiểu mới cần phát triển bền vững.

Việc xây dựng và phát triển bền vững các HTX kiểu mới là nhân tố nền tảng quan trọng nhất, tạo nên sức bứt phá trong tái cơ cấu nông nghiệp nhằm nâng cao sức cạnh tranh cho nền nông nghiệp nước ta, góp phần tăng thu nhập bền vững cho người dân Việt Nam.