Chiều 16/3 vừa qua, Cục Thương mại điện tử và kinh tế số (Bộ Công Thương) thông tin đã xử lý tổng cộng khoảng 11.450 gian hàng và khoảng 26.400 sản phẩm hàng hóa phòng chống dịch bệnh COVID-19 bị phát hiện vi phạm trên nhiều sàn thương mại điện tử như Sendo.vn, Shopee.vn, Chotot.com, Lazada.vn, Tiki.vn.

Theo đó, trên Shopee.vn đã xử lý khoảng 1.500 gian hàng và khoảng 1.800 sản phẩm khẩu trang/khẩu trang y tế và dung dịch/gel rửa tay khô. Hoặc, Sendo.vn đã xử lý khoảng 400 gian hàng và khoảng 500 sản phẩm khẩu trang/khẩu trang y tế và dung dịch/gel rửa tay khô.

Trên một số sàn TMĐT khác, lực lượng chức năng đã xử lý gần 300 gian hàng và gần 500 sản phẩm khẩu trang/khẩu trang y tế và dung dịch/gel rửa tay khô.

Song song với các sàn TMĐT, thị trường truyền thống đã và đang xảy ra tình trạng trục lợi từ COVID-19 dưới nhiều hình thức khác nhau.

Có những người đã đầu cơ khẩu trang để kiếm lời, thậm chí một bác sĩ giám đốc bệnh viện cũng nhảy vào thu gom khẩu trang xuất khẩu lậu để trục lợi bạc tỷ.

Có kẻ còn bất nhân đến mức thu gom khẩu trang đã sử dụng vứt đi để tân trang đóng hộp bán cho người tiêu dùng. Không ít người lo sợ dịch bệnh bùng phát sẽ thiếu lương thực, thực phẩm, nên lo mua tích trữ...

Sở dĩ có những hiện tượng “nóng bất thường” như trên là do nhu cầu trong phòng dịch COVID-19 tăng mạnh kéo những vi phạm về mặt hàng này trên các sàn TMĐT gia tăng. Nó lộ ra cái tâm lý bán hàng mang tính chụp giật của một bộ phần người dân.

Trở lại với vấn đề vi phạm trên các sàn TMĐT, có thể nói TMĐT phát triển nhanh chóng mang lại nhiều lợi ích cho thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, người tiêu dùng mua sắm tiện lợi hơn, giá cả rẻ hơn, giúp doanh nghiệp đa dạng kênh phân phối, tiếp cận thị trường, giảm chi phí...

Chính yếu tố trực tuyến đang tạo ra những thách thức cho việc xây dựng khuôn khổ pháp lý hiệu quả để quản lý hoạt động TMĐT cũng như việc thực thi ngăn chặn các gian lận thương mại trên nền tảng kinh tế số và chính những vi phạm trên các sàn TMĐT trong mùa dịch đang là minh chứng rõ nhất.

Tuy nhiên, chuyện kinh doanh đầu cơ thất đức nói chung trong tình hình dịch bệnh thế này làm chúng ta nhớ đến “sự tích Thạch Sùng” đầu cơ mua gạo, tích trữ cả một hang đầy, để bán giá cắt cổ trục lợi khi lũ lụt, mất mùa, dân chúng không đủ gạo ăn. Thạch Sùng thành một phú ông, giàu nứt đố đổ vách, nhưng trời bất dung gian, cuối cùng của phi nghĩa cũng mất sạch.

Liên quan đến vấn đề này, Cục TMĐT và Kinh tế số đã có văn bản yêu cầu các thương nhân, tổ chức sở hữu webite và ứng dụng TMĐT kiểm tra, rà soát, gỡ bỏ khỏi website và ứng dụng TMĐT các hàng hóa phục vụ phòng dịch nâng giá nếu có. Ngoài ra, các sàn cần chủ động triển khai những biện pháp kỹ thuật như bộ lọc, nhân sự kiểm duyệt… nhằm ngăn chặn, loại bỏ các sản phẩm vi phạm; xử lý mạnh tay với người bán vi phạm, không để lợi dụng dịch bệnh để tăng giá gây mất ổn định thị trường

Thật ra, chúng ta có đủ cơ chế, đủ chế tài để xử phạt những trường hợp vi phạm như đã nói ở trên (cụ thể nhất là những trục lợi mùa dịch COVID-19) trên nền tảng TMĐT, nhưng lại gặp không ít khó khăn bởi việc thẩm tra, xác minh trên mạng thường rất khó và mất thời gian hơn rất nhiều so với kiểm soát thị trường truyền thống.

Theo đó, cần bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ để có những cán bộ, kiểm soát viên thị trường có trình độ, có kinh nghiệm trong hoạt động kiểm tra, kiểm soát và không thực hiện luân chuyển đối với những cán bộ, kiểm soát viên là hạt nhân, đầu mối trong đấu tranh, xử lý các hoạt động sai phạm trong lĩnh vực TMĐT.

Có điều, trước khi nói đến vấn đề quản lý, chúng ta nên phê phán mạnh mẽ tư tưởng đầu cơ, trục lợi trên nỗi đau, nỗi sợ hãi của đồng bào trong cơn dịch họa từ một bộ phận người.

Để “làm sạch” sàn TMĐT nói chung và mạng xã hội nói riêng, nhất là trong thời điểm nhạy cảm của COVID-19, các cơ quan chức năng cần phải quyết liệt hơn nữa trong việc thanh-kiểm tra để phát hiện, xử lý các hành động trục lợi nhằm góp phần ổn định thị trường mùa dịch.

Đồng thời, cá nhân tham gia giao dịch ở các sàn TMĐT, mạng xã hội cần thể hiện ý thức trách nhiệm với cộng đồng, chung tay cùng hệ thống chính trị, toàn dân đẩy lùi dịch bệnh.