Vào lúc 20 giờ ngày 28/7, Hải đội Kiểm soát trên biển khu vực miền Trung (Hải đội 2), thuộc Đội Kiểm soát chống buôn lậu khu vực miền Trung (Đội 2), Cục Điều tra chống buôn lậu, cùng các đơn vị chức năng của Tổng cục Hải quan đã bắt quả tang tàu Giang Châu 01 (quốc tịch Campuchia) đang tổ chức bơm xăng trái phép sang 3 tàu Hoàng Sơn 09, Hoàng Sơn 02 và Minh Châu 08, đều của Công ty TNHH Hoàng Sơn, có trụ sở tại Thanh Hóa. 23 đối tượng, trong đó có 9 đối tượng mang quốc tịch Trung Quốc và 14 đối tượng có quốc tịch Việt Nam đã bị bắt giữ.

Vào thời điểm bị bắt quả tang, tàu Giang Châu 01 đang chở khoảng 1.500 tấn xăng, có trị giá khoảng 40 tỷ đồng. Ước tính, số tiền thuế mà lô hàng này phải nộp, nếu nhập khẩu theo đường chính ngạch, gồm thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng, khoảng 10 tỷ đồng. Theo báo cáo, các đối tượng tham gia vụ buôn lậu này đã lợi dụng việc mua xăng tại Việt Nam dưới hình thức tạm nhập tái xuất, nhưng thay vì vận chuyển về Trung Quốc thì bán lại cho các đối tác ngay tại Việt Nam để hưởng lợi.

Lượng xăng được bơm từ tàu Giang Châu 01 sang 3 tàu nhỏ khi bị bắt quả tang vốn thuộc lô hàng có khối lượng 1.420 tấn xăng dầu (theo khai báo tại tờ khai hải quan), được Công ty TNHH một thành viên Xăng dầu Hàng không (Vinapco) kinh doanh dưới hình thức tạm nhập tái xuất theo hợp đồng được ký với Công ty Hồng Phát (trụ sở tại Bắc Hải, Quảng Tây, Trung Quốc). Lô hàng xăng tạm nhập tái xuất này cũng đã được Vinapco làm xong thủ tục xuất khẩu tại Chi cục Hải quan Vũng Áng (Hà Tĩnh), đã được hải quan niêm phong, kẹp chì và bộ đội biên phòng địa phương đóng dấu trong hồ sơ để tàu xuất cảnh.

Đây là lần đầu tiên một vụ buôn lậu xăng dầu có quy mô lớn thông qua hình thức tạm nhập tái xuất bị bắt quả tang. Trước đó, việc theo dõi đã được Hải đội 2, Đội 2 tiến hành và phát hiện, các đối tượng buôn lậu hoạt động từ rất lâu, tần suất hoạt động trung bình 4 chuyến/tháng, có thời điểm lên đến 6 - 7 chuyến/tháng. Theo thông tin được cung cấp từ phía Vinapco, kể từ khi công ty này tham gia kinh doanh xăng theo phương thức tạm nhập, tái xuất, khối lượng xăng được cung ứng theo hình thức này là 2.000 m3 (tương đương 1.300 tấn). Khối lượng hàng bị gian lận do lợi dụng hình thức này sẽ còn cao hơn, bởi Vinapco chỉ là 1/14 đầu mối nhập khẩu xăng dầu.

Do tính chất đặc biệt của mặt hàng xăng dầu trong an ninh năng lượng, cũng như chênh lệch lớn về thuế suất thuế nhập khẩu mặt hàng xăng theo đường chính ngạch (hiện ở mức 12%, trong khi nếu là hàng tạm nhập tái xuất, thì không phải chịu thuế nhập khẩu) và dấu hiệu mở rộng hoạt động của các đối tượng, Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan đã quyết định thành lập chuyên án XD 612.

Buôn lậu bài bản

Ngay sau khi bắt quả tang, Hải đội 2 phối hợp với Hải đội 1 (Hải đội Kiểm soát trên biển khu vực miền Bắc) đã tiến hành đấu tranh, nhằm làm rõ hành vi phạm pháp của các đối tượng và phát hiện thêm rất nhiều vấn đề liên quan đến hoạt động buôn lậu xăng dầu này. Đó là việc tàu Giang Châu 01 có tới hai hồ sơ khác nhau mang tên Giang Châu 01 với quốc tịch Campuchia và Hồng Phát 68 với quốc tịch Trung Quốc được cất giữ ngay trên tàu.

Ông Nguyễn Văn Quý, Phó cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu cho biết, cơ quan chức trách đang nghi ngờ, các đối tượng lập hồ sơ tàu giả để qua mặt các cơ quan hữu quan trong quá trình vận chuyển hàng. Thủ đoạn của các đối tượng buôn lậu là mua tàu cũ về, dùng nhiều giấy tờ giả trong quá trình vận chuyển hàng tạm nhập tái xuất, nhằm hợp lý hóa thời gian vận chuyển hàng từ cảng ở Việt Nam về tới cảng tại Phòng Thành (Trung Quốc), để tránh bị phát hiện là một tàu tần suất hoạt động liên tục. Trong khi rất có thể, tàu chở xăng dầu thuộc diện tạm nhập tái xuất này đã không hề cập cảng Trung Quốc.

“Để phục vụ hành vi buôn lậu hàng tạm nhập tái xuất, cũng không loại trừ khả năng, các đối tượng trong đường dây đã lập các công ty ở Trung Quốc nhằm ký hợp đồng theo hình thức kinh doanh tạm nhập tái xuất với các đối tác Việt Nam, nhưng thực chất là không xuất khẩu sang Trung Quốc mà bán trở lại cho DN Việt Nam để kiếm lời”, ông Quý nói.

Việc bắt quả tang hành vi buôn lậu xăng dầu thông qua hình thức tạm nhập tái xuất cũng được ông Nguyễn Văn Cẩn, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan cho là “không dễ dàng, nếu không có sự chuẩn bị chu đáo và bất ngờ tới phút chót, khiến đối tượng không kịp trở tay”. Lý do là, xăng dầu là mặt hàng có giá trị cao, nên các đối tượng buôn lậu có rất nhiều thủ đoạn đối phó tinh vi. Hơn nữa, nếu các mặt hàng khác còn phân biệt ngay được lô hàng này với lô hàng khác thông qua tính năng, màu sắc, hình dáng, thì với xăng dầu, không thể phân biệt xăng mới mua hay đã có từ trước đó và khó chứng minh được hành vi buôn lậu, nếu không bắt quả tang lúc đang bơm hàng.

“Mặt khác, công ty tham gia buôn lậu với mặt hàng xăng dầu tạm nhập tái xuất cũng có luôn chức năng kinh doanh xăng dầu ở thị trường nội địa, vì thế có quyền bán lẻ xăng dầu cho các tàu đánh cá trên biển. Các đối tượng buôn lậu cũng luôn sẵn sàng bộ chứng từ đã đóng dấu sẵn, để có thể điền ngay thông tin về nguồn gốc xăng dầu đang chở trên tàu, nếu không bị ‘bắt tận tay, day tận mặt’ khi đang bơm hàng”, ông Cẩn nói.

Đây cũng là lý do chuyên án XD 612 khi xuất phát đã phải vòng vèo từ Quảng Ngãi ra Hải Phòng rồi quay lại khu vực giáp ranh Thanh Hóa và Nam Định để phá án. Lực lượng chức năng đã chia thành 5 mũi tiếp cận mới có thể bắt quả tang hoạt động phạm pháp của nhóm buôn lậu này. Trước đó, việc trinh sát đã được tiến hành hàng tháng trời, kèm với việc thực địa hiện trường, để đảm bảo bất ngờ và bí mật khi áp sát, bắt quả tang hành vi buôn lậu.

Ngay khi bắt giữ hàng và phương tiện, Tổng cục Hải quan đã tăng cường cán bộ, viên chức hải quan để xác minh các vấn đề liên quan về nguồn gốc, canh giữ hàng hóa phục vụ công tác điều tra.