Dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) bao gồm 10 chương và 220 điều. So sánh với Luật Doanh nghiệp 2005, dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) cơ bản giữ nguyên cấu trúc. Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) đã bổ sung thêm Chương IV về doanh nghiệp nhà nước; sáp nhập hai chương cũ của Luật Doanh nghiệp 2005 là “Chương IX quản lý nhà nước” và “Chương X điều khoản thi hành” thành Chương X về tổ chức thực hiện.

Về số lượng điều khoản, dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) nhiều hơn 48 điều; bổ sung tăng 57 điều mới; có 99 điều được sửa đổi, bổ sung; bãi bỏ 6 điều.

Một trong số các mục tiêu của Luật Doanh nghiệp 2005 là đổi mới theo hướng nâng cao hiệu lực quản trị đối với doanh nghiệp nhà nước theo nguyên tắc thị trường và thông lệ quốc tế.

Theo đó, áp dụng thống nhất khung quản trị theo loại hình doanh nghiệp không phân biệt sở hữu. Đồng thời, đổi mới quản trị và cơ chế thực hiện quyền của chủ sở hữu vốn nhà nước đối với doanh nghiệp có sở hữu vốn nhà nước với năm nguyên tắc: Nhà nước thực hiện quyền chủ sở hữu với vai trò là người đầu tư vốn như các nhà đầu tư khác; thực hiện bảo toàn và phát triển vốn đầu tư không chỉ ở từng doanh nghiệp mà toàn bộ vốn đầu tư kinh doanh của nhà nước trong toàn bộ doanh nghiệp; tách biệt chức năng thực hiện các quyền chủ sở hữu với chức năng quản lý hành chính nhà nước; tách biệt thực hiện quyền chủ sở hữu với quyền chủ động kinh doanh của doanh nghiệp; và thực hiện thống nhất và tập trung các quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu về vốn.

Tuy vậy, theo đánh giá của Chính phủ, việc triển khai áp dụng các nguyên tắc mới về quản trị doanh nghiệp nhà nước chưa được thực hiện đầy đủ. Thực tế này do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân là Luật Doanh nghiệp chưa hoặc chưa có quy định cụ thể về những vấn đề đặc thù trong quản trị doanh nghiệp nhà nước. Cụ thể đó là chưa có quy định “đặc thù” trong tổ chức quản trị và quy trình ra quyết định đối với công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do nhà nước làm chủ sở hữu, như: quyền và nhiệm vụ của Hội đồng thành viên, mối quan hệ giữa Hội đồng thành viên và chủ sở hữu và giữa cơ quan chủ sở hữu nhà nước và người đại diện quyền chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp…

Ngoài ra, quy định yêu cầu doanh nghiệp nhà nước công khai hóa và minh bạch hóa tương tự như đối với các doanh nghiệp khác cùng loại cũng đã chứng tỏ chưa phù hợp cả về lý luận và thực tiễn. Công khai hóa và minh bạch hóa thông tin “dưới chuẩn” đã không phát huy được tác động tích cực của giám sát bên ngoài, giám sát của thị trường, của các nhà đầu tư, khách hàng, đặc biệt là của nhân dân đối với doanh nghiệp nhà nước và cách thức, hiệu quả thực hiện quyền chủ sở hữu của nhà nước tại doanh nghiệp.

Do đó, tại dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) lần này dành hẳn một chương đó là Chương IV về Doanh nghiệp nhà nước.

Chương này gồm 25 Điều, từ Điều 89 đến 113. Toàn bộ nội dung của chương này được bổ sung mới vào dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi). Chương này có hai nội dung cơ bản bao gồm:

Một là, quy định “đặc thù” về các nguyên tắc quản trị trong công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên chủ sở hữu là nhà nước (tức là quy định chi tiết hơn hoặc chặt chẽ hơn so với quy định tương ứng trong Mục II Chương III về công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên). Trong đó, bổ sung quy định cụ thể và chi tiết hơn các quyền và nhiệm vụ của Hội đồng thành viên; quy định cụ thể hơn và chi tiết các quyền và nhiệm vụ của Chủ tịch và các thành viên của Hội đồng thành viên; quy định chi tiết chế độ làm việc, điều kiện và thể thức tiến hành họp Hội đồng thành viên.

Đồng thời, quy định điều kiện, tiêu chuẩn cao hơn đối với thành viên Hội đồng thành viên, như: không đồng thời là cán bộ trong bộ máy quản lý nhà nước hoặc tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội hoặc các chức vụ quản lý, điều hành tại các doanh nghiệp thành viên; chưa từng bị miễn nhiệm Chủ tịch Hội đồng thành viên, thành viên Hội đồng thành viên, hoặc Chủ tịch công ty, Giám đốc/Tổng giám đốc, Phó Giám đốc/Phó Tổng Giám đốc tại công ty hoặc ở doanh nghiệp nhà nước khác, …

Hai là, quy định về yêu cầu công khai hóa thông tin đối với doanh nghiệp có sở hữu vốn nhà nước theo thông lệ quốc tế tốt về quản trị doanh nghiệp nhà nước và khắc phục bất cập hiện nay; theo đó doanh nghiệp nhà nước sẽ phải công khai hóa thông tin một cách định kỳ và bất thường và với mức độ công khai hóa thông tin tương tự như công ty cổ phần niêm yết.

Thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu cho biết, có một số ý kiến tán thành với dự án Luật về việc có chương riêng điều chỉnh hoạt động đối với doanh nghiệp nhà nước. Bởi trên thực tế có một số không nhỏ doanh nghiệp hoạt động yếu kém thời gian qua đặt ra yêu cầu cấp thiết cần quy định rõ và chặt chẽ hơn về quản trị doanh nghiệp đối với doanh nghiệp nhà nước.

Có ý kiến cho rằng, nội dung của Chương IV chưa tương xứng với tên Chương khi chỉ đề cập đến công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên chủ sở hữu là Nhà nước, do vậy đề nghị thiết kế lại thành một mục quy định về công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên 100% sở hữu nhà nước. Các nội dung đặc thù đối với doanh nghiệp có từ 51% sở hữu nhà nước trở lên được quy định tương ứng trong các chương, mục khác có liên quan.

Một số ý kiến đề nghị quy định tất cả những nội dung về doanh nghiệp nhà nước trong Luật quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh sẽ trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7.

Tuy nhiên, còn đa số ý kiến đề nghị không nên có chương hoặc mục riêng quy định về doanh nghiệp nhà nước trong Luật. Việc bổ sung một chương, mục riêng quy định về doanh nghiệp nhà nước có thể dẫn đến sai lệch kết cấu, bản chất và chức năng vốn có của Luật Doanh nghiệp là luật chung về thành lập, tổ chức và hoạt động doanh nghiệp, không phân biệt tính chất sở hữu và thành phần kinh tế.

Do vậy, đối với những nội dung có tính đặc thù liên quan đến thành lập và tổ chức quản lý doanh nghiệp nhà nước cần được chuyển hóa vào các phần tương ứng trong dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi). Ngoài ra, có ý kiến đề nghị bổ sung quy định về cổ phần hóa doanh nghiệp, tạo cơ sở pháp lý đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước; bổ sung quy định về tổng công ty, tập đoàn kinh tế nhà nước.

Tại kỳ họp này, Quốc hội sẽ xem xét cho ý kiến về dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi).