Chất lượng được cải thiện qua từng năm

Năm 2015, Quốc hội thông qua Luật Kế toán mới, bổ sung các quy định về báo cáo tài chính tại đơn vị và lập Báo cáo tài chính nhà nước, tạo nền tảng cho việc triển khai Báo cáo tài chính nhà nước tại Việt Nam. Trên cơ sở các quy định của Luật, Chính phủ ban hành các nghị định và Bộ Tài chính ban hành các văn bản hướng dẫn lập Báo cáo tài chính nhà nước; đồng thời, rà soát và sửa đổi, bổ sung các chế độ kế toán nhà nước và ban hành nhiều văn bản dưới Luật.

Thực hiện việc tổng hợp và lập Báo cáo tài chính nhà nước, song song với việc hoàn thiện các quy định pháp lý, hệ thống Kho bạc Nhà nước đã hoàn thành lập Báo cáo tài chính trong các năm 2018, 2019, 2020 và 2021 để trình các cấp có thẩm quyền theo quy định.

Báo cáo tài chính nhà nước đã phản ánh bức tranh về thông tin tài chính, ngân sách nhà nước tổng thể (về tổng tài sản, tổng nợ phải trả, nguồn vốn, thu nhập và chi trả của Nhà nước), cũng như chi tiết theo khu vực (hành chính sự nghiệp, doanh nghiệp nhà nước, quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách…); theo cơ cấu trung ương - địa phương và theo bản chất, nội dung kinh tế. Đây là những thông tin quan trọng để đánh giá tài chính nhà nước nói chung, tài chính của từng khu vực nói riêng, từ đó phục vụ công tác quản lý, điều hành ngân sách nhà nước.

Theo đó, năm 2018 là năm đầu tiên triển khai, bộ danh mục Báo cáo tài chính nhà nước chưa đầy đủ theo quy định, mới chỉ có 3 báo cáo đó là: Báo cáo tình hình tài chính nhà nước, Báo cáo kết quả tài chính và Thuyết minh báo cáo tài chính nhà nước.

Đến năm 2019, Báo cáo tài chính nhà nước đã có một bộ danh mục báo cáo đầy đủ theo quy định, trong đó, bổ sung báo cáo luân chuyển tiền tệ, đối tượng thông tin trên báo cáo cũng bổ sung thêm: tài sản kết cấu hạ tầng nước sạch nông thôn và tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ do địa phương quản lý. Đồng thời, bổ sung thêm các thuyết minh giải trình về các số liệu trên báo cáo, trong đó có thuyết minh giải trình nợ nhà nước trong năm 2019 so với 2018, cũng như giải thích về cơ cấu các chỉ tiêu giữa trung ương, địa phương..

Đặc biệt, từ Báo cáo tài chính nhà nước năm 2020 đã tổng hợp đầy đủ thông tin tài chính của các đơn vị đặc thù gồm UBND xã, ban quản lý dự án sử dụng vốn đầu tư công; cải thiện nội dung phân tích và đánh giá một số chỉ tiêu quan trọng trên báo cáo. Báo cáo tài chính nhà nước năm 2021 bổ sung số liệu tài sản kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa, hàng hải, hàng không, đường sắt quốc gia, thủy lợi; bổ sung thuyết minh tài sản cố định hữu hình, vô hình và tài sản cố định đặc thù.

Sau gần 5 năm triển khai thực hiện Báo cáo tài chính nhà nước cho thấy, các đơn vị đã dần hiểu hơn về các chế độ kế toán cũng như về yêu cầu Báo cáo tài chính nhà nước. Chất lượng thông tin đầu vào tốt hơn và đảm bảo chất lượng, số liệu trên Báo cáo tài chính nhà nước cải thiện hơn các năm trước.

Vẫn còn những vướng mắc, tồn tại

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác lập Báo cáo tài chính nhà nước gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, cụ thể là:

Một là, hành lang pháp lý về Báo cáo tài chính nhà nước chưa đồng bộ, đặc biệt liên quan đến tài sản kết cấu hạ tầng của Nhà nước.

Hai là, về chế độ kế toán nhà nước. Thời gian qua, Bộ Tài chính xây dựng và công bố các chuẩn mực kế toán công, xây dựng trên nền tảng chuẩn mực về kế toán công quốc tế và tiếp tục rà soát, phải sửa đổi các chế độ kế toán nhà nước để đảm bảo phù hợp với các chuẩn mực này cũng như các cơ chế mới được ban hành.

Ba là, hệ thống Tổng Kế toán nhà nước chưa hỗ trợ hiệu quả trong công tác gửi, tiếp nhận và tổng hợp Báo cáo tài chính nhà nước. Hệ thống này được xây dựng đồng thời với quá trình xây dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý nên nhiều yêu cầu hiện nay chưa đáp ứng được.

Bốn là, nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu nên còn khó khăn trong công tác tổng hợp cũng như phân tích, thuyết minh các chỉ tiêu trên báo cáo.

Năm là, các cơ quan, đơn vị trong khu vực nhà nước chưa thực sự quan tâm về công tác kế toán tài chính và lập báo cáo tài chính, điều này cũng gây ảnh hưởng đến chất lượng thông tin đầu vào.

Tiếp tục nâng dần chất lượng báo cáo tài chính nhà nước

Chiến lược phát triển Kho bạc Nhà nước đến năm 2030 đã đặt ra mục tiêu Báo cáo tài chính nhà nước phải cung cấp đầy đủ, kịp thời và chính xác thông tin về tài chính - ngân sách nhà nước phù hợp với chuẩn mực kế toán công để phục vụ công tác quản lý, điều hành, giải trình của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương và công tác kiểm tra, giám sát của Quốc hội, hội đồng nhân dân các cấp và người dân.

Cùng với đó là rút ngắn thời gian lập và trình Báo cáo tài chính nhà nước với mục tiêu đến năm 2030, thời gian lập và trình tối đa không quá 6 tháng kể từ ngày kết thúc năm tài chính - ngân sách. Để đạt được những mục tiêu trên, trong thời gian tới, hệ thống Kho bạc Nhà nước cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp như sau:

Các đơn vị Kho bạc Nhà nước tích cực, chủ động nghiên cứu các chế độ kế toán áp dụng trong khu vực nhà nước để từng bước nâng cao chất lượng công tác rà soát, kiểm tra báo cáo đầu vào, hỗ trợ các đơn vị trong quá trình kế toán, lập báo cáo tài chính hoặc báo cáo tài chính tổng hợp; ưu tiên bố trí nguồn nhân lực tham gia tổng hợp, lập Báo cáo tài chính nhà nước tỉnh, báo cáo tổng hợp thông tin tài chính huyện đảm bảo cả về số lượng và chất lượng.

Trong đó, giải pháp trước mắt để cải thiện chất lượng Báo cáo tài chính nhà nước là ưu tiên hoàn thiện các mẫu biểu báo cáo đầu vào phù hợp với khung pháp lý hiện hành; đẩy mạnh tự động hóa, giảm thiểu thao tác nhập thủ công trên hệ thống; thiết lập chức năng khai thác, phân tích thông tin báo cáo theo nhiều chiều, đảm bảo tính ổn định và thân thiện với người dùng.

Về dài hạn, Kho bạn Nhà nước sẽ tiếp tục hoàn thiện hệ thống theo hướng kết nối giao diện với hệ thống thông tin của các cơ quan, đơn vị thuộc khu vực nhà nước, kết nối với mạng lưới của Chính phủ điện tử, tiến tới xây dựng hệ thống dữ liệu tài chính nhà nước tập trung để cung cấp số liệu tài chính nhà nước nhanh chóng, chính xác.

* Bài đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 1 tháng 7/2023