Mới đây, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã đề xuất sửa Thông tư 06/2015/TT-NHNN theo hướng nới thời hạn giải quyết "cổ phần vượt giới hạn" của cổ đông lớn đến ngày 30/6/2019, thay vì lộ trình trước ngày 1/2/2016 như quy định hiện nay.

Nơi triển vọng, chỗ khó khăn

Trong số các ngân hàng có "cổ phần vượt giới hạn", Vietcombank dẫn đầu với số lượng cổ phần nắm giữ tại 5 tổ chức là MB, Eximbank, OCB, SaigonBank và công ty Tài chính Xi măng (CFC). Theo quy định của Thông tư số 06, Vietcombank bắt buộc phải thoái vốn khỏi những tổ chức này.

Đến cuối năm 2017, Vietcombank hoàn thành việc thoái 10,9% vốn điều lệ tại CFC, tương đương vốn góp 66 tỷ đồng (6,6 triệu cổ phần theo mệnh giá 10.000 đồng/cổ phần) và 132,5 tỷ đồng vốn góp tương đương 4,3% vốn điều lệ tại SaigonBank.

Đầu tháng 4/2018, Vietcombank tiếp tục thoái vốn thành công tại OCB. Theo đó, Vietcombank thoái vốn 66,7 tỷ đồng (6,67 triệu cổ phần theo mệnh giá), tương đương 1,36% vốn điều lệ tại OCB với mức giá khởi điểm 13.000 đồng/cổ phần.

Hiện, Vietcombank còn nắm 8,19% vốn tại Eximbank và 6,97% vốn tại MB. Đây là hai khoản đầu tư giá trị nhất đối với nhà băng này, nếu thoái thành công sẽ mang về khoảng 1.000 tỷ đồng lợi nhuận, nên việc thoái vốn sẽ thực hiện vào đầu năm tới để kết toán khoản lợi nhuận này trong năm 2018.

Ngoài ra, thời gian qua, VietinBank và BIDV cũng đã thoái vốn thành công tại một số tổ chức, như: BIDV đã ký thỏa thuận chuyển nhượng toàn bộ 50% vốn sở hữu tại Liên doanh Quản lý Đầu tư BIDV – Vietnam Partners cho công ty cổ phần Đầu tư Xuân Cầu. Còn VietinBank đã giảm bớt sở hữu tại SaigonBank từ 10,39% xuống 4,91% vốn thông qua hình thức bán đấu giá công khai.

Agribank đã thực hiện thoái vốn thành công khỏi Tổng công ty Vàng Agribank (AJC) và LienVietPostBank. Lợi nhuận ghi nhận từ hai thương vụ này là xấp xỉ 129 tỷ đồng…

Trong khi việc thoái vốn ở các ngân hàng lớn có phần thuận lợi, thì ở nhóm ngân hàng nhỏ hơn lại khó khăn.

Đơn cử, Eximbank chưa "đả động" trở lại kế hoạch thoái tiếp 5,41% vốn tại Sacombank sau khi bán thành công hơn 12 triệu cổ phiếu Sacombank trước đó.

Trong kỳ Đại hội cổ đông mới đây, Maritime Bank cũng không nhắc tới việc thoái vốn tại hai ngân hàng là PGBank, Pvcombank. Hiện, Maritime Bank đang sở hữu 9,98% vốn PGBank, còn tại PVcomBank chưa đến 5%.

Ở chiều ngược lại, VNPT đã đăng ký đấu giá mấy lần 71 triệu cổ phần của Maritime Bank, song đến nay vẫn chưa có nhà đầu tư tham gia.

Gần nhất, ngày 28/3/2018, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) tổ chức phiên đấu giá hơn 2,4 triệu cổ phần của Maritime Bank, với giá khởi điểm 11.900 đồng/cổ phiếu đã bị hủy với lý do tương tự.

Xóa sổ sở hữu chéo bằng M&A

Theo Thông tư số 36, ngân hàng thương mại (NHTM) chỉ được mua, nắm giữ cổ phiếu tối đa không quá 2 tổ chức tín dụng khác, trừ trường hợp tổ chức tín dụng khác là công ty con của NHTM đó. NHTM chỉ được mua, nắm giữ cổ phiếu của một tổ chức tín dụng khác dưới 5% vốn cổ phần có quyền biểu quyết của tổ chức tín dụng khác. Hoặc việc nắm giữ được vượt quá giới hạn khi ngân hàng đó mua, nắm giữ cổ phiếu nhằm tái cơ cấu, hỗ trợ tài chính cho tổ chức tín dụng gặp khó khăn về tài chính.

Lộ trình giải quyết "cổ phần vượt giới hạn" phải được các ngân hàng lên kế hoạch, phương án trước 1/2/2016.

Thế nhưng, hơn hai năm qua, việc thoái vốn ở các ngân hàng vẫn chậm. Theo các chuyên gia, nguyên nhân là thị trường chứng khoán không thuận lợi, giá cổ phiếu xuống thấp. Bản thân các ngân hàng tập trung xử lý nợ xấu, kết quả kinh doanh chưa được như kỳ vọng của thị trường.

Tuy nhiên, 6 tháng trở lại đây, thị trường chứng khoán đã khởi sắc trở lại và đây là cơ hội để các ngân hàng đẩy mạnh việc thoái vốn. Dẫu vậy, việc thoái vốn sôi động hơn ở các ngân hàng lớn, có năng lực tài chính, còn đối với ngân hàng nhỏ, năng lực tài chính yếu, việc thoái vốn không dễ dàng.

TS.Nguyễn Văn Thuận, Trưởng Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Mở TP. Hồ Chí Minh, cho rằng trước áp lực thoái vốn của cổ đông lớn, cách tốt nhất là tìm kiếm đối tác để tiến hành mua bán và sáp nhập (M&A), bởi đây là con đường ngắn và phù hợp nhất để các ngân hàng này nâng cao năng lực, đồng thời xóa được tình trạng sở hữu chéo.

Thực tế, trong thời gian qua, NHNN khuyến khích các ngân hàng sáp nhập tự nguyện, trên thị trường đã có ngân hàng áp dụng hình thức này. Đơn cử, Maritime Bank đã sáp nhập cả MekongBank lẫn công ty Tài chính cổ phần Dệt may – hai đơn vị mà Maritime Bank đang sở hữu hơn 10% cổ phần. Hay như trường hợp SouthernBank sáp nhập vào Sacombank, MHB sáp nhập vào BIDV…

Mới đây, NHNN đã đề xuất sửa Thông tư 06/2015/TT-NHNN nới thời hạn chuyển tiếp với trường hợp tổ chức tín dụng sở hữu cổ phần vượt giới hạn đến ngày 30/6/2019.

Các chuyên gia cho rằng động thái này của NHNN sẽ giúp các ngân hàng có thêm thời gian tìm kiếm đối tác và các nhà đầu tư thích hợp.