Tính từ 16/9/2014 đến 15/9/2015, Tổng cục Hải quan đã chủ trì, phối hợp phát hiện và bắt giữ 387 vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá qua biên giới, thu giữ 22.041kg nguyên liệu thuốc lá, 715.547 bao thuốc lá và 6.267 điếu xì gà, bắt giữ 62 đối tượng buôn lậu.

Trong đó, lực lượng Hải quan thu giữ: 118.469 bao thuốc lá hiệu 555; 72.967 bao thuốc lá hiệu Jet; 767.780 bao thuốc lá hiệu Hero; 21.161 bao thuốc lá hiệu Nelson; 28.550 bao thuốc lá hiệu Gonghexinxi; 13.960 bao thuốc lá mang nhãn hiệu Trung Quốc; 93.990 bao thuốc lá hiệu Nise; 4.850 bao thuốc lá hiệu Thunder Bay.

Theo đánh giá của Tổng cục Hải quan, tại các tỉnh phía Bắc gồm: Cao Bằng, Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội, hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá qua biên giới có xu hướng giảm cả về số vụ và số lượng. Thuốc lá nhập lậu ngoài một số mặt hàng phổ biến như 555, Marlboro, Gonghexinxin, Esse, Thunder Bay, còn có thuốc lá mang nhãn hiệu Trung Quốc, thậm chí cả nguyên liệu thuốc lá.

Đơn cử tại địa bàn tỉnh Cao Bằng, việc nhập lậu lá thuốc lá vẫn diễn ra nhỏ lẻ ở khu vực cửa khẩu Trà Lĩnh, Pò Peo, Trùng Khánh. Cư dân biên giới lợi dụng lúc trời tối, giờ cao điểm vận chuyển bằng ngựa thồ qua đường mòn lối tắt tập kết tại nhà dân rồi vận chuyển dần bán cho các DN thu mua thuốc lá.

Trên tuyến đường hàng không, bưu điện, thuốc lá được nhập lậu trên các chuyến bay trọng điểm như từ Moscow (Nga), Seoul (Hàn Quốc) về Hà Nội, thủ đoạn của các đối tượng là cất giấu thuốc lá trong hành lý theo người của hành khách nhập cảnh (NC), hành lý của tổ bay, tổ tiếp viên hoặc trong hành lý thất lạc của khách NC, hành lý ký gửi.

Điển hình là ngày 14-7, trong khi làm thủ tục quan cho các hành khách NC đi trên chuyến bay SU 290 (đường bay Moscow-Hà Nội), Chi cục Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài (Cục Hải quan Hà Nội) phối hợp với Phòng An ninh kinh tế, Công an TP. Hà Nội phát hiện 3 hành khách NC mang theo 6.267 điếu xì gà không khai báo hải quan.

Cũng theo đánh giá của Tổng cục Hải quan, hoạt động buôn lậu, vận chuyển thuốc lá tại địa bàn các tỉnh miền Trung hay tuyến biên giới Tây Nam so với những năm trước đây cũng có xu hướng giảm. Như ở các tỉnh Nghệ An, Quảng Trị, thuốc lá: Jet, Hero, Geogre Karelias & Sons, 555… thường được đối tượng buôn lậu, vận chuyển từ Lào nhập lậu vào Việt Nam.

Nhóm đối tượng này thường thuê người gùi, cõng hàng hóa qua các trạm kiểm soát, hoặc dùng thuyền máy vận chuyển hàng dọc theo bờ sông, lợi dụng trời tối, địa hình phức tạp, đưa thuốc lá vào điểm tập kết chia nhỏ, xé thuốc lá cất giấu hoặc gia cố trên các phương tiện xe khách, xe tải, các loại phương tiện khác.

Tại các tỉnh Tây Ninh, An, Giang, Long An, Đồng Tháp, Kiên Giang, Gia Lai-Kon Tum…, các đối tượng buôn lậu lại hoạt động không theo quy luật nhất định, vận chuyển nhỏ lẻ nhưng trong ngày thực hiện nhiều lượt; lợi dụng thời điểm ban đêm, giờ giao ca, giờ nghỉ trưa của các lực lượng chức năng để gùi cõng hoặc sử dụng xe máy vận chuyển qua các đường mòn lối tắt hai bên cánh gà; tập kết hàng trong rừng có ngụy trang, hoặc cất giữ tại nhà, chờ cơ hội thuận lợi bán lại cho các đầu nậu thu gom.

Một phương thức khác mà các đối tượng cũng thường sử dụng là thuê cư dân chở thuốc lá ngoại nhập lậu qua sông, sau đó chuyển thuốc lá lên xe gắn máy để chuyển sâu vào nội địa, với mỗi xuồng máy, mỗi xe gắn máy chở khoảng 1.000 bao thuốc lá ngoại. Khi bị các lực lượng chức năng truy đuổi thì các đối tượng buôn lậu phối hợp cản địa hoặc dùng mọi cách để thoát thân, tẩu tán hàng, thậm chí giật lại hàng lậu khi bị bắt giữ.

Thời gian qua, Bộ Tài chính đã chỉ đạo Tổng cục Hải quan nắm bắt tình hình, kịp thời xử lý các hành vi buôn lậu vận chuyển trái phép thuốc lá qua biên giới. Trên cơ sở đó, Tổng cục Hải quan đã ban hành Công văn số 5269 yêu cầu Cục Hải quan các tỉnh, thành phố tiếp tục quán triệt triển khai nghiêm túc, hiệu quả Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ. Tăng cường công các kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển thuốc lá lậu qua cửa khẩu, hai bên cánh gà, khu vực địa bàn kiểm soát hải quan; tổ chức lực lượng, sử dụng hiệu quả các biện pháp nghiệp vụ nhằm phát hiện, bắt giữ, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm.

Tổng cục Hải quan lưu ý: Nếu địa bàn nào để xảy ra tình trạng buôn lậu thuốc lá nghiêm trọng, kéo dài, người đứng đầu đơn vị đó phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Để nâng cao hiệu quả của công tác phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh đối với hoạt động buôn lậu, vận chuyển thuốc lá qua biên giới, Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ, chính quyền địa phương cần có chính sách phát triển kinh tế khu vực biên giới, tạo công ăn, việc làm cho cư dân biên giới để họ không tiếp tay, vận chuyển thuốc lá lậu.

Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cần chủ trì rà soát, đánh giá, số lượng, chủng loại, đặc tính kỹ thuật, dự toán kinh phí... tại một số địa bàn trọng điểm để trước mắt đề nghị Chính phủ xin cơ chế mua sắm và trang cấp ngay các phương tiện phục vụ công tác chống buôn lậu tại các địa phương trọng điểm.

Đề nghị các cơ quan có thẩm quyền xem xét xử lý đối với hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá theo hướng tăng mức phạt xử lý vi phạm hành chính và giảm mức quy định về số lượng thuốc lá vận chuyển lậu phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự; bổ sung, hỗ trợ kinh phí thỏa đáng cho các cơ quan chức năng (thay thế Thông tư 59/2008/TT-BTC ngày 4-7-2008).

Cần tăng cường công tác trao đổi thông tin giữa các cơ quan thực thi pháp luật với Hiệp hội Thuốc lá; tăng cường hiệp đồng tác chiến giữa các lực lượng chức năng để bắt giữ, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm.