Phân tích nhân tố khám phá (EFA) của các yếu tố độc lập cho thấy hệ số tải nhân tố nhỏ nhất của các biến quan sát đều lớn hơn 0,7; hệ số KMO lớn hơn 0,7; hệ số Sig. của kiểm định Bartlett’s nhỏ hơn 0,001; tại giá trị Eigenvalue đạt 1,236, có tổng phương sai trích lớn hơn 73,403% đã cho thấy 24 biến quan sát được trích xuất đầy đủ vào 5 yếu tố đúng như dự đoán ban đầu, tức là 5 yếu tố đã giải thích được 73,403% dữ liệu nghiên cứu thu thập (lớn hơn 50%) phù hợp với tiêu chuẩn khi phân tích EFA của Hair và cộng sự (2010). Đối với yếu tố phụ thuộc các hệ số tải nhân tố, hệ số KMO, hệ số Sig. của kiểm định Bartlett’s, giá trị Eigenvalue và tổng phương sai trích đều thoả mãn các điều kiện đặt ra của Hair và cộng sự (2010) khi phân tích EFA. Tóm lại, thang đo đã đáp ứng được giá trị hội tụ và giá trị phân biệt.

Phân tích tương quan giữa các yếu tố độc lập và yếu tố phụ thuộc đã cho thấy hệ số Sig. nhỏ hơn 0,01 và hệ số tương quan đều lớn hơn 0,3 đã chỉ ra mối tương quan mạnh mẽ giữa các yếu tố độc lập đến yếu tố phụ thuộc và không xuất hiện hiện tượng đa cộng tuyến (Hair và cộng sự, 2010).

Kết quả Bảng 3 cho thấy, phân tích hồi quy tuyến tính bằng phương pháp Enter có hệ số Sig của kiểm định F nhỏ hơn 0,001 đã chuẩn hoá mô hình hồi quy (Hair và cộng sự, 2010). Trong đó, hệ số R2 hiệu chỉnh là 0,694 hay 5 yếu tố độc lập có ảnh hưởng đến 69,4% sự biến thiên của yếu tố phụ thuộc; hệ số Durbin-Watson lớn hơn 1 cho thấy mô hình không vi phạm giả định tự tương quan chuỗi bậc nhất. Hệ số Sig. của kiểm định t đều nhỏ hơn 0.01 và hệ số VIF nhỏ hơn 2 đã chắc chắn không có sự xuất hiện hiện tượng đa cộng tuyến. Do đó, 5 giả thuyết nghiên cứu đều được chấp nhận và phương trình hồi quy theo hệ số Beta chuẩn hóa như sau:

PT = 0,496*TQ - 0,417*ATVS + 0,327*KG + 0,302*NC + 0,086*PTGT

Như vậy, phương trình hồi quy cho thấy 4 yếu tố độc lập (TQ, KG, NC, PTGT) đều có ảnh hưởng thuận chiều dương đến yếu tố phụ thuộc và một yếu tố độc lập (ATVS) có ảnh hưởng ngược chiều đến yếu tố độc lập. Nghĩa là, các giả thuyết H1, H2, H3, H4, H5 trong mô hình nghiên cứu đều được chấp nhận và đúng với dự đoán ban đầu.

Đề xuất một số giải pháp

Theo Hội Cầu đường Hà Nội (2023), không thể xem nhẹ vai trò của vỉa hè trong phát triển kinh tế đô thị. Trên thế giới, đặc biệt là các nước khu vực châu Á, khối ASEAN, không đô thị nào không có kinh tế vỉa hè. Kinh tế vỉa hè là sinh kế của hàng triệu gia đình, là tất yếu trong xã hội hiện đại cần phải được thừa nhận chính thức và có kịch bản quản lý, có định hướng phát triển rõ ràng, ngăn nắp. Tại Hà Nội, nhiều năm qua, vỉa hè nằm trong thế “giằng co”. Một bên là cơ quan chức năng nỗ lực ngăn cấm các hoạt động lấn chiếm, kinh doanh trên vỉa hè mà luật không cho phép và một bên là người dân, doanh nghiệp bằng mọi cách “cố tình” kinh doanh, kiếm sống trên vỉa hè. Cuộc “giằng co” chưa hồi kết đó mang đến cho Hà Nội nhiều hệ luỵ lâu dài và phức tạp, trong đó, đáng tiếc nhất là nguồn lợi kinh tế chảy vào túi các cá nhân, còn Thành phố phải bỏ tiền duy tu, bảo trì, sửa chữa, xây dựng hạ tầng. Hầu hết người dân kiếm sống trên vỉa hè đều sẵn sàng nộp thuế, xin thuê vỉa hè để kinh doanh ổn định, nhưng chính quyền đô thị lại không dám thu, không dám tổ chức cho buôn bán (Ngọc Hải, 2023).

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình phát triển kinh tế vỉa hè tại TP. Hà Nội, nhóm tác giả đề xuất một số giải pháp như sau:

Một là, chính quyền địa phương nói chung và TP. Hà Nội nói riêng cần quan tâm đến việc xác định được các đoạn đường có thể sử dụng ngoài mục đích giao thông. Một số đoạn đường, vỉa hè rộng có thể tận dụng để tổ chức một vài hoạt động kinh doanh, giải trí. Tận dụng khoảng rộng để tổ chức nhiều loại hình đa năng đáp ứng nhu cầu của các đối tượng. Cần sắp xếp lại hoạt động của các gánh hàng rong, hàng quán vỉa hè để đảm bảo trật tự lòng lề đường và nâng cao mỹ quan đô thị. Để thực hiện được điều này, cần phải xác định được những vỉa hè nào có thể bố trí hàng rong và những vỉa hè nào không đủ điều kiện để bố trí. Đối với các vỉa hè không đủ điều kiện bố trí hàng rong, cần quan tâm đến lưu lượng giao thông trung bình vào những giờ cao điểm, độ rộng của vỉa hè.

Hai là, để nâng cao kiến thức kinh doanh, người chủ kinh doanh cần tìm hiểu về nhu cầu của khách hàng, tìm hiểu về giá cả, nguồn hàng và cách ứng xử, giao tiếp và tìm cách thu hút khách hàng. Triển khai các chương trình dùng thử sản phẩm hoặc giảm giá đối với những mặt hàng mới, thực hiện khảo sát và xin ý kiến đánh giá của khách hàng là những giải pháp dễ dàng để thấu hiểu tâm lý khách hàng...

Ba là, chính quyền địa phương cần đưa ra một vài quy định về việc trưng bày hàng hóa, bàn ghế trên vỉa hè để có khoảng rộng cho người đi bộ. Điều này sẽ giúp cho người đi bộ được an toàn, tuyến đường trở nên đẹp và sinh động hơn. Đồng thời, cần triển khai đăng ký bán hàng trên vỉa hè, trong đó nội dung đăng kí phải nêu được ai bán, bán gì, ở đâu, bán như thế nào… Tổ chức các đoàn kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm ngẫu nhiên trên các tuyến phố, qua đó kiểm soát phần nào vấn đề an toàn thực phẩm, giúp cho khách hàng an tâm hơn khi dùng các sản phẩm trên vỉa hè.

Tài liệu tham khảo:

1. Giang Lê An (2016), Kinh tế vỉa hè-Kinh tế đô thị. Tạp chí Kiến trúc Việt Nam, số 200;
2. Vân Nhi (2024), Tạo sức sống mới cho vỉa hè Hà Nội. Báo Kinh tế và Đô thị. https://kinhtedothi.vn/tao-suc-song-moi-cho-via-he-ha-noi.html;
3. Ngọc Hải (2023), Kinh tế vỉa hè: Cần được thừa nhận và quản lý chặt chẽ. Báo Kinh tế và Đô thị. https://kinhtedothi.vn/kinh-te-via-he-can-duoc-thua-nhan-va-quan-ly-chat-che.html;
4. Vũ Trường (2021), Kinh tế phi chính thức ở Việt Nam và hàm ý chính sách. The Saigon Times;
5. Bromley, R. (2000), Street vending and public policy: A global review. International Journal of Sociology and Social Policy, 20(1/2), 1-28;
6. Bhowmik, S.K. (2005), Street Vendors in Asia : A Review. Economic and Political Weekly, 40(22/23), 2256-2264.