Mở đường cho chính sách hóa

Ngày 12/6/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 1131/QĐ-TTg về việc “Ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược”. Trong số 11 nhóm công nghệ được xác định có vai trò chủ đạo cho tăng trưởng đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, công nghệ blockchain được chính thức ghi nhận, trong đó bao gồm ba thành tố then chốt: Tài sản số, tiền số, tiền mã hóa.

Đây là lần đầu tiên những khái niệm từng được coi là nhạy cảm trong hệ thống tài chính – ngân hàng được xếp vào nhóm công nghệ có tính chiến lược ở cấp quốc gia, đặt bên cạnh các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử, an ninh mạng hay chip bán dẫn. Cùng với việc xác định “hạ tầng mạng blockchain” và “hệ thống truy xuất nguồn gốc” là sản phẩm công nghệ chiến lược, Quyết định 1131/QĐ-TTg đã chính thức mở ra hành lang pháp lý đầu tiên để các tổ chức, doanh nghiệp và cơ quan quản lý triển khai hoạt động nghiên cứu, thử nghiệm và ứng dụng trong lĩnh vực tài chính phi tập trung.

Theo Phụ lục II của Quyết định, công nghệ blockchain, trong đó bao gồm tài sản số, được định hướng ứng dụng tại nhiều lĩnh vực như khoa học công nghệ, thương mại, nông nghiệp, tài chính – ngân hàng và xây dựng. Điều này mở ra khả năng thiết kế và ban hành khung pháp lý mới, phục vụ cho việc giám sát các hoạt động phát hành, giao dịch và thanh toán bằng tài sản mã hóa trong tương lai gần.

Trong bối cảnh Việt Nam đang nghiên cứu đề án xây dựng sàn giao dịch tài sản số, việc đưa công nghệ blockchain vào danh mục chiến lược được đánh giá là bước tiến quan trọng để thể chế hóa lĩnh vực này theo hướng minh bạch và kiểm soát rủi ro.

Trước đó, Ngân hàng Nhà nước và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước từng thể hiện thái độ thận trọng trước sự phát triển của tiền mã hóa và các tài sản không thuộc dạng truyền thống. Tuy nhiên, với xu thế toàn cầu hóa mạnh mẽ, đặc biệt là sự ra đời của các ETF Bitcoin giao ngay tại Mỹ hay hệ sinh thái NFT tại châu Á, Việt Nam buộc phải có động thái định vị lại.

Tín hiệu thuận lợi cho thị trường tài chính số

Việc công nhận tiền mã hóa là một phần của công nghệ chiến lược có thể xem là tín hiệu tích cực với cộng đồng công nghệ và giới đầu tư. Nó cho phép kỳ vọng vào một môi trường thử nghiệm có kiểm soát (regulatory sandbox), đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp fintech tiếp cận chính sách ưu đãi trong hoạt động nghiên cứu và phát triển.

Trong thời gian tới, việc triển khai các chương trình hành động cụ thể, hướng dẫn kỹ thuật, quy chuẩn dữ liệu và mô hình giao dịch tài sản số sẽ là bước tiếp theo để hiện thực hóa các nội dung của Quyết định số 1131/QĐ-TTg. Đây cũng sẽ là bài toán quan trọng đối với Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước trong việc phối hợp cùng Bộ Khoa học và công nghệ và các bộ ngành liên quan để xây dựng khung pháp lý toàn diện cho nền tài chính số quốc gia.

Vào cuối tháng 2/2025, tại buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh yêu cầu “không để chậm chân, không để mất cơ hội” liên quan đến tiền kỹ thuật số. Tổng Bí thư bày tỏ thống nhất với đề xuất cần sớm quản lý tiền số dưới dạng tài sản ảo, để tránh rủi ro đối với nền kinh tế, đồng thời thúc đẩy những đóng góp tích cực của lĩnh vực này cho sự phát triển đất nước.

Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đề nghị Quốc hội và các cơ quan Chính phủ sớm thể chế hóa các chủ trương liên quan đến tiền số, tiến tới xây dựng khuôn khổ quản lý chính thức, trong đó bao gồm việc nghiên cứu cơ chế thí điểm (sandbox) cho phép thành lập sàn giao dịch tiền số có kiểm soát.

Trong bối cảnh nhiều quốc gia đã công nhận và triển khai các cơ chế quản lý đối với tiền mã hóa như một loại hàng hóa, tài sản hoặc phương tiện đầu tư, thì động thái mới của Việt Nam được đánh giá là bước đi kịp thời. Đây cũng là tín hiệu tích cực đối với cộng đồng công nghệ, nhà đầu tư và doanh nghiệp trong lĩnh vực fintech khi kỳ vọng vào một môi trường thử nghiệm có kiểm soát, từng bước tiến tới minh bạch hóa và thể chế hóa thị trường tài sản số trong nước.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng thách thức lớn nhất vẫn nằm ở việc thiết kế chính sách đồng bộ, vừa tạo thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, vừa đảm bảo an toàn hệ thống tài chính quốc gia. Trong đó, cần ưu tiên xây dựng khung pháp lý phân loại tài sản số, quy định trách nhiệm các bên tham gia và định danh các thực thể phát hành tài sản mã hóa.