Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2023 đã xác định QLRR hải quan là một trong những nghiệp vụ quan trọng, nhằm xây dựng ngành Hải quan hiện đại, chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển bền vững.

Đánh giá về những kết quả đạt được trong QLRR lĩnh vực hải quan, Tổng cục Hải quan cho biết, từ năm 2006, cơ quan hải quan đã bắt đầu triển khai áp dụng các biện pháp, kỹ thuật QLRR theo chuẩn mực của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO) vào công tác quản lý nhà nước về hải quan.

Đến năm 2013, cơ quan hải quan triển khai áp dụng thực hiện thủ tục hải quan điện tử, theo đó QLRR đã tạo ra sự thay đổi căn bản trong phương thức quản lý nhà nước về hải quan - đó là từ phương pháp thủ công sang tự động hóa dựa trên đánh giá rủi ro; từ quản lý giao dịch sang quản lý người khai hải quan dựa trên kết quả đánh giá tuân thủ, phân loại mức độ rủi ro.

Tiếp theo đó, việc triển khai QLRR đã từng bước được thực hiện đồng bộ, thống nhất trên cơ sở công tác QLRR hải quan được xây dựng hoàn chỉnh cả về hành lang pháp lý và hệ thống quy trình, biện pháp nghiệp vụ tại  Luật Hải quan số 54/2014/QH13 ngày 23/6/2014 và các văn bản hướng dẫn dưới luật.

Cùng với đó là hệ thống văn bản pháp lý quy định về QLRR trong hoạt động nghiệp vụ hải quan, gồm: Thông tư số 81/2019/TT-BTC ngày 15/11/2019 của Bộ Tài chính quy định QLRR trong hoạt động nghiệp vụ hải quan; Thông tư số 06/2024/TT-BTC ngày 29/01/2024 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 81/2019/TT-BTC ngày 15/1/2019; Quyết định số 2218/QĐ-TCHQ ngày 26/8/2020 của Tổng cục Hải quan ban hành Hướng dẫn thực hiện, áp dụng QLRR trong hoạt động nghiệp vụ hải quan; Quyết định số 2943/QĐ-TCHQ ngày 29/12/2022 của Tổng cục Hải quan sửa đổi, bổ sung một số Điều tại Quyết định số 2218/QĐ-TCHQ ngày 26/8/2020.

Từ năm 2013 đến nay, quá trình cơ quan hải quan triển khai áp dụng thực hiện thủ tục hải quan điện tử, công tác thu thập, xử lý thông tin QLRR đóng vai trò vô cùng quan trọng. Vì thông tin QLRR là đầu vào cho quá trình áp dụng tự động hoá hải quan, là cơ sở cho việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật QLRR và là một trong những căn cứ để cơ quan hải quan áp dụng các biện pháp kiểm tra, giám sát phù hợp, hiệu quả ở ba khâu trước, trong và sau thông quan. Do đó, thời gian qua, công tác thu thập, xử lý thông tin QLRR liên tục được đẩy mạnh trên cơ sở hệ thống thông tin QLRR kết nối trực tuyến với các hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan, cổng thông tin một cửa quốc gia, cơ quan thuế và hệ thống thông tin của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan.

Theo đó, hiện đã có hơn 200.000 doanh nghiệp (DN) được hệ thống thông tin QLRR tự động tích hợp, cập nhật, đánh giá mức độ tuân thủ và phân loại mức độ rủi ro, đảm bảo công tác phân luồng quyết định kiểm tra hàng hoá xuất nhập khẩu được thông suốt.

Tính đến quý I/2024, cơ quan hải quan đã đảm bảo thông quan thông suốt cho 3.208.127 tờ khai. Trong đó, có 2.151.538 tờ khai luồng Xanh (chiếm tỷ lệ 67,07%); 960.054 tờ khai luồng Vàng (chiếm tỷ lệ 29,93 %); 96.535 tờ khai luồng Đỏ (chiếm tỷ lệ 3,01%). So với cùng kỳ năm 2023, tờ khai luồng Xanh tăng 470.658 tờ khai (tăng 2,28%), luồng Vàng giảm 153.804 tờ khai (giảm 1,15%) và luồng Đỏ giảm 10.978 tờ khai (giảm 1,13%).       

Điển hình trong năm 2023, kế hoạch, chuyên đề kiểm soát rủi ro đã được triển khai đồng bộ trên toàn quốc, bao gồm: các đơn vị nghiệp vụ hải quan tại cấp Tổng cục và 35 cục hải quan các tỉnh, thành phố. Kết quả toàn ngành đã phát hiện 8.253 vụ vi phạm, tăng 13% so với cùng kỳ năm 2022 (7.335 vụ). Số tiền xử phạt vi phạm hành chính hơn 219 tỷ đồng, số tiền thuế truy thu khoảng 731 tỷ đồng với trị giá hàng hóa vi phạm ước tính khoảng 7.776 tỷ đồng.

Ngoài ra, phải kể đến việc áp dụng QLRR trong kiểm tra hàng hóa xuất nhập khẩu bằng máy soi container, cũng đã góp phần cải cách, hiện đại hóa hoạt động nghiệp vụ hải quan. Từ việc tiếp nhận thông tin vận đơn hàng hóa nhập khẩu trên cổng thông tin một cửa quốc gia; kết hợp với hoạt động phân tích, đánh giá rủi ro, xác định trọng điểm, cơ quan hải quan lựa chọn container soi chiếu ngay trong quá trình container được xếp dỡ xuống cảng.

Kết quả tính đến hết quý I/2024, cơ quan hải quan đã phát hiện nhiều vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng cấm, hàng không khai báo, hàng nhập khẩu có điều kiện, hàng thuộc diện kiểm tra chuyên ngành, hàng có thuế suất cao với khối lượng lớn, như: vận chuyển trái phép ngà voi, ma tuý, mặt hàng điện tử, gia dụng, máy móc đã qua sử dụng...

Song song với việc triển khai, áp dụng các biện pháp, kỹ thuật QLRR nêu trên, công tác phát triển quan hệ đối tác hải quan - doanh nghiệp cũng đồng thời được chú trọng. Cụ thể là Chương trình hỗ trợ, khuyến khích DN tự nguyện tuân thủ pháp luật hải quan (theo Quyết định số 1399/QĐ-TCHQ ngày 15/7/2022 của Tổng cục Hải quan).

Như vậy, kể từ năm 2006 đến nay, công tác QLRR hải quan đã được triển khai áp dụng đầy đủ trong tất cả các đơn vị nghiệp vụ hải quan, gồm: Điều tra chống buôn lậu, giám sát quản lý về hải quan, thuế xuất nhập khẩu, kiểm tra sau thông quan, kiểm định hải quan, thanh tra kiểm tra, công nghệ thông tin và thống kê hải quan. Sự gắn kết và thống nhất chung trong việc áp dụng QLRR tại các khâu nghiệp vụ hải quan này đã góp phần đảm bảo sự cân bằng giữa tạo thuận lợi cho người khai hải quan, hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh, quá cảnh và thương mại quốc tế, đồng thời kiểm soát chặt chẽ đối với những rủi ro cao, người khai hải quan không tuân thủ pháp luật hải quan.