Ý tưởng mở cửa biên giới này đi kèm với một số thách thức, đặc biệt là những thách thức về quyền riêng tư dữ liệu, mà cấu trúc thể chế của ASEAN hiện không phù hợp để giải quyết.

Nếu không có những thay đổi về thể chế, đề xuất kịp thời này có thể sẽ trở thành một trong những ý tưởng có lợi nhưng không thể tồn tại trong các cấu trúc và nguyên tắc của ASEAN. Hệ thống hộ chiếu vaccine dự kiến ​​sẽ lưu trữ một lượng lớn dữ liệu cá nhân. Nếu ASEAN cam kết khởi xướng thành công hộ chiếu vaccine kỹ thuật số, thì ASEAN không thể bỏ qua sự vắng mặt của các hiệp định ASEAN cho phép quy định về quyền riêng tư dữ liệu toàn diện trong toàn khu vực. Nếu không có điều này, vẫn chưa rõ liệu có ai có thể chịu trách nhiệm nếu để xảy ra rò rỉ dữ liệu sức khỏe cá nhân với hộ chiếu vaccine kỹ thuật số ASEAN hay không.

Vấn đề về bảo mật dữ liệu

ASEAN phải minh bạch về các vấn đề tiềm ẩn của hộ chiếu vaccine để cho các cá nhân hiểu đầy đủ về công dụng và rủi ro của nó trước khi quyết định về bất kỳ chính sách nào. Sự náo động gần đây về những lo ngại liên quan đến quyền riêng tư của dữ liệu với ứng dụng TraceTogether của Singapore cho thấy rằng công dân lo ngại về quyền bảo mật dữ liệu.

Đối lập với ASEAN thì ở Liên minh châu Âu, các quốc gia thành viên EU gần đây đã nhất trí về đề cương khung tin cậy để đảm bảo việc triển khai kịp thời Chứng chỉ xanh kỹ thuật số nhằm tạo thuận lợi cho việc đi lại xuyên biên giới trong EU, khả năng tương tác và tuân thủ đầy đủ các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Khuôn khổ này bắt buộc các thực thể xác định mục đích và phương tiện xử lý dữ liệu cá nhân và thông báo cho chủ sở hữu dữ liệu về quyền truy cập mà người kiểm soát dữ liệu có đối với dữ liệu cá nhân của họ. Quan trọng nhất, các cá nhân có thể nộp đơn kiện lên Tòa án Công lý của EU và Tòa án chung. Tuy nhiên, theo các thỏa thuận thể chế hiện tại của ASEAN, việc thiết lập một khuôn khổ như vậy phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng và khó có thể thành hiện thực.

Không giống như EU, nơi quyền lập pháp được chia sẻ giữa Liên minh và các quốc gia thành viên dựa trên năng lực thì cấu trúc siêu quốc gia của ASEAN chỉ dựa trên nguyên tắc đồng thuận của các quốc gia thành viên. Những điều không chắc chắn như cách mỗi quốc gia thành viên sẽ giám sát hệ thống thu thập và xử lý dữ liệu cá nhân có thể ngăn cản một thỏa thuận đầy đủ. Giải quyết các hạn chế về thể chế của ASEAN trước khi tiếp tục với bất kỳ chính sách hộ chiếu vaccine nào sẽ là cần thiết để giải quyết những lo ngại về quyền riêng tư dữ liệu cá nhân này.

Các giải pháp thay thế đối với hộ chiếu vaccine

Các giải pháp thay thế cho hộ chiếu vaccine ASEAN đã được đưa ra ở Đông Nam Á. Singapore và Malaysia gần đây đã thảo luận chi tiết về một thỏa thuận song phương khả thi. Một loạt các thỏa thuận như vậy giữa các nước Đông Nam Á thay vì hộ chiếu vaccine chung trong khu vực có thể sẽ vượt qua các rào cản thể chế của ASEAN đồng thời thu được những lợi ích to lớn trong khu vực.

Tuy nhiên, một thỏa thuận như vậy đang phải đối mặt với những thách thức khác nhau, nhưng không kém phần khó khăn. Thứ nhất, các quốc gia Đông Nam Á tham gia sẽ phải dành nhiều nỗ lực để đảm bảo rằng các tiêu chuẩn được duy trì không đổi trong mỗi thỏa thuận mới. Thứ hai, do các quy định về bảo vệ dữ liệu ở Đông Nam Á rất không đồng đều, thỏa thuận này có thể khiến nhiều quốc gia trong khu vực bị loại bỏ và có thể gây ra căng thẳng trong khu vực.

Một loạt các thỏa thuận song phương, nếu được lồng ghép trong khuôn khổ khu vực, có thể sẽ khiến việc áp dụng nguyên tắc “ASEAN - X” đang gây tranh cãi trên thực tế, nơi chỉ các quốc gia thành viên sẵn sàng và được các quốc gia khác hoan nghênh mới tham gia vào khuôn khổ khu vực. Thông qua “ASEAN - X”, có thể dựa vào các thành viên đã có luật bảo vệ dữ liệu cá nhân chi tiết, chẳng hạn như Singapore, Malaysia và Philippines, để đặt nền tảng cho một thỏa thuận cuối cùng trên toàn ASEAN.

Tuy nhiên, điều ngược lại có thể xảy ra. Luật bảo vệ dữ liệu cá nhân rất mỏng manh ở Campuchia, Myanmar và Brunei, và các quốc gia ký kết có thể không muốn đưa các nước khác cùng tham gia. Điều này sẽ dẫn đến sự bất bình đẳng nội khối ngày càng sâu sắc và làm căng thẳng sự thống nhất trong khu vực vào một giai đoạn quan trọng của xung đột địa chính trị toàn cầu khi sự thống nhất trong khu vực là rất cần thiết.

Điều chỉnh thể chế là cách tốt nhất

Những điều chỉnh về thể chế của ASEAN nhằm tạo ra một khuôn khổ chung, như những gì đã xuất hiện hiện nay, vẫn là lựa chọn tốt nhất, vì sẽ không chỉ giải quyết vấn đề trước mắt về hộ chiếu vaccine mà còn các vấn đề đang gia tăng khác. Các cuộc thảo luận về hộ chiếu vaccine ASEAN có thể dẫn đến các cuộc thảo luận về một cơ sở hạ tầng chung rộng lớn hơn quản lý quyền riêng tư dữ liệu khu vực.

Những cuộc đối thoại này sẽ sớm trở thành hiện thực, nếu chưa thực sự cần thiết, trước những lo ngại về an ninh mạng ngày càng tăng và nền kinh tế kỹ thuật số đang phát triển của khu vực. Các quốc gia thành viên ASEAN đã kêu gọi hài hòa các quy định quốc gia về thanh toán kỹ thuật số và đổi mới công nghệ tài chính (fintech), đồng thời thúc đẩy khả năng tương tác ở cấp khu vực để nền kinh tế kỹ thuật số khu vực phát triển. Giải quyết những câu hỏi hạn chế về thể chế sẽ cho phép ASEAN giải quyết các vấn đề hiện tại và tương lai bằng “một mũi tên trúng hai đích”. Tuy nhiên, việc nắm bắt cơ hội do đại dịch tạo ra lần này hay để bỏ lỡ sẽ phụ thuộc vào quyết định của ASEAN.