Kết quả thực hiện chính sách tài khóa trong bối cảnh đại dịch

Trong bối cảnh đại dịch COVID-19, Bộ Tài chính đã bám sát chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đánh giá tình hình thực tiễn và nghiên cứu kinh nghiệm tại nhiều quốc gia trên thế giới, chủ động rà soát hệ thống pháp luật và đề xuất triển khai đồng bộ nhiều giải pháp về tài chính - NSNN để tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp do đại dịch. Cụ thể như sau:

Thực hiện miễn, giảm thuế, phí, lệ phí và gia hạn thời hạn thu, nộp đối với một số khoản thu, sắc thuế nhằm tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, người dân

Ngay từ khi dịch bệnh xuất hiện vào năm 2020, Bộ Tài chính đã chủ động trình cấp có thẩm quyền và ban hành theo thẩm quyền nhiều giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp, người dân tháo gỡ khó khăn và khôi phục sản xuất kinh doanh (SXKD), tái khởi động nền kinh tế như: Gia hạn thời hạn nộp các khoản thuế (thuế GTGT, thuế TNDN, thuế TNCN thuế TTĐB) và tiền thuê đất; miễn, giảm các khoản thuế (như thuế TNDN, thuế TNCN, thuế nhập khẩu, thuế bảo vệ môi trường), phí, lệ phí và tiền thuê đất. Tổng giá trị hỗ trợ khoảng 129 nghìn tỷ đồng; trong đó, số tiền thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất được gia hạn khoảng 97,5 nghìn tỷ đồng; số được miễn, giảm khoảng 31,5 nghìn tỷ đồng.

Đặc biệt, sang năm 2021, doanh nghiệp, người dân vẫn gặp nhiều khó khăn do dịch bệnh chưa được kiểm soát, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ và cấp có thẩm quyền ban hành và tiếp tục thực hiện một số giải pháp như: Gia hạn thời hạn nộp thuế (thuế GTGT, thuế TNDN, thuế TNCN) và tiền thuê đất cho các đối tượng gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19; tiếp tục giảm thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu bay để hỗ trợ ngành Hàng không; thực hiện tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN đối với các khoản chi ủng hộ, tài trợ của doanh nghiệp, tổ chức cho các hoạt động phòng, chống dịch COVID-19; tiếp tục giảm mức thu hơn 30 loại phí, lệ phí từ ngày 01/01/2021 đến hết ngày 31/12/2021.

Ngoài ra, trước làn sóng bùng phát lần thứ 4 của dịch COVID-19 tiếp tục ảnh hưởng nghiêm trọng đến SXKD, Bộ Tài chính đã khẩn trương nghiên cứu, trình Chính phủ, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua Nghị quyết ban hành một số giải pháp nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, người dân chịu tác động của dịch COVID-19 với trọng tâm: (i) Giảm thuế TNDN phải nộp của năm 2021 cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (có doanh thu không quá 200 tỷ đồng và giảm so với doanh thu năm 2020); (ii) Miễn thuế trong quý III và quý IV/2021 đối với hộ kinh doanh và các nhân kinh doanh; (iii) Giảm thuế GTGT từ ngày 01/10/2021 đến hết 31/12/2021 đối với một số nhóm hàng hoá, dịch vụ; và (iv) Miễn tiền chậm nộp trong năm 2020 và năm 2021 đối với các doanh nghiệp phát sinh lỗ trong kỳ tính thuế năm 2020.

Đồng thời, Bộ Tài chính đang trình Thủ tướng Chính phủ giảm tiền thuê đất cho các đối tượng gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch COVID-19; trình Chính phủ giảm thuế suất thuế nhập khẩu đối với nhiều nhóm mặt hàng... Tổng giá trị hỗ trợ dự kiến khoảng trên 139 nghìn tỷ đồng; trong đó, số tiền thuế và tiền thuê đất được gia hạn khoảng 115 nghìn tỷ đồng; số tiền thuế, phí, lệ phí, tiền chậm nộp thuế, tiền sử dụng đất, tiền thuê đất được miễn, giảm khoảng 24,3 nghìn tỷ đồng.

Các giải pháp hỗ trợ nêu trên được đánh giá là kịp thời, có tác động tích cực và được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao, góp phần tháo gỡ khó khăn, ổn định hoạt động SXKD và duy trì tăng trưởng.

Quản lý chi NSNN tiết kiệm, chặt chẽ; tập trung nguồn lực cho công tác phòng, chống dịch; áp dụng cơ chế đặc biệt, đặc thù trong mua sắm lĩnh vực y tế

Chính sách chi NSNN được quản lý và điều hành theo hướng tiết kiệm, chặt chẽ, ưu tiên phân bổ và đảm bảo nguồn lực NSNN cho phòng, chống dịch; thực hiện các nhiệm vụ trọng yếu của đất nước; đảm bảo an sinh xã hội; ưu tiên thúc đẩy giải ngân, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công nhằm góp phần phục hồi và tăng trưởng kinh tế.

Nguồn dự phòng NSNN, Quỹ dự trữ tài chính và Quỹ dự trữ ngoại hối cũng được huy động để đảm bảo nguồn lực cho phòng, chống dịch bệnh. Đồng thời, để kiểm soát bội chi, hàng loạt các giải pháp cắt, giảm, tiết kiệm chi đã được thực hiện như: Các bộ, cơ quan trung ương và địa phương đã rà soát cắt giảm kinh phí hội nghị, công tác phí trong và ngoài nước; tiết kiệm thêm 10% chi thường xuyên; đồng thời, tạm hoãn việc điều chỉnh mức lương cơ sở đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang.

Các chính sách hỗ trợ theo Nghị quyết số 68/NQ-CP năm 2021 được thực hiện ở cả cấp NSTW và NSĐP. Bên cạnh đó, cơ chế đặc biệt, đặc thù, đặc cách được áp dụng linh hoạt trong mua sắm thuốc, trang thiết bị y tế, hóa chất và đầu tư cơ sở vật chất phục vụ và dự phòng cho công tác phòng, chống dịch khi có diễn biến phức tạp, phát sinh. 

Đảm bảo các cân đối lớn về tài chính ngân sách

Mặc dù dưới tác động của dịch COVID-19, hoạt động kinh tế gặp nhiều khó khăn, cùng với việc triển khai thực hiện các chính sách miễn, giảm thuế như đã nêu trên, nhưng kết quả thực hiện thu NSNN khá tích cực. Tổng thu NSNN năm 2020 đạt 98% so dự toán; tỷ lệ động viên vào NSNN đạt 24% GDP; riêng thuế, phí đạt 19,1% GDP. Sang năm 2021, lũy kế thu NSNN 9 tháng đạt 80,2% dự toán, tăng 9,2% so với cùng kỳ năm 2020, trong đó thu NSNN cả cấp trung ương và địa phương đều đạt tiến độ dự toán.

Nhờ chủ động trong điều hành, chi NSNN năm 2020 và những tháng đầu năm 2021 đã đáp ứng kịp thời, đầy đủ các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, quản lý nhà nước và thanh toán các khoản nợ đến hạn. NSNN đã chi trên 18 nghìn tỷ đồng trong năm 2020 và 29,1 nghìn tỷ đồng trong 9 tháng đầu năm 2021 cho công tác phòng, chống dịch và hỗ trợ người dân theo các nghị quyết của Chính phủ. Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã quyết định xuất cấp trên 152 nghìn tấn gạo và cả vật tư, trang thiết bị dự trữ quốc gia cho công tác phòng, chống dịch, khắc phục hậu quả thiên tai, cứu trợ cho nhân dân trong dịp Tết, giáp hạt đầu năm.

Tiến độ giải ngân vốn ĐTPT cũng đạt nhiều tiến bộ, nhiều khó khăn, vướng mắc trong khâu giải ngân đã được tháo gỡ; tỷ trọng chi ĐTPT trong tổng chi NSNN năm 2020 và những tháng đầu năm 2021 đều tăng so với các năm trước đó. Cắt giảm các nhiệm vụ chi chưa thực sự cần thiết của NSTW năm 2021 được 14,62 nghìn tỷ đồng, Chính phủ đã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho bổ sung dự phòng NSTW năm 2021 tập trung chi cho phòng, chống dịch COVID-19; NSĐP được khoảng 6 nghìn tỷ đồng. Lũy kế 9 tháng đầu năm, chi NSNN đạt 61,1% dự toán.

Cân đối ngân sách những tháng đầu năm 2021 đã cơ bản được đảm bảo. Từ nay đến cuối năm, ngành Tài chính cố gắng hoàn thành ở mức cao nhất nhiệm vụ thu NSNN và các nhiệm vụ chi được thực hiện triệt để tiết kiệm, đảm bảo cân đối NSNN và tỷ lệ bội chi NSNN trong phạm vi dự toán được Quốc hội giao.

Hình thành Quỹ Vắc xin phòng COVID-19

Trước diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, Bộ Tài chính đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định thành lập Quỹ Vắc xin phòng COVID-19 nhằm huy động các nguồn lực phục vụ tài trợ, hỗ trợ cho hoạt động mua, nhập khẩu vắc xin cho Chương trình tiêm chủng mở rộng của Nhà nước, nghiên cứu, sản xuất vắc-xin trong nước và sử dụng vắc xin phòng COVID-19.

Đến ngày 04/10/2021, Quỹ Vắc xin phòng COVID-19 đã có 550 nghìn lượt tổ chức, cá nhân ủng hộ, huy động được 8.692,6 tỷ đồng. Quỹ đã thực hiện đúng quy định, kịp thời chi cho công tác phòng dịch, theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định chi từ quỹ hơn 7,9 nghìn tỷ đồng để mua vắc xin (2,55 nghìn tỷ đồng theo Quyết định số 1022/QĐ-TTg ngày 30/6/2021; 2,65 nghìn tỷ đồng theo Quyết định số 1547/QĐ-TTg ngày 17/9/2021; gần 2 nghìn tỷ đồng theo Quyết định số 1639/QĐ-TTg ngày 29/9/2021; và 759 tỷ đồng theo Quyết định số 1644/QĐ-TTg ngày 30/9/2021).

Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát

Với những đóng góp tích cực trong điều hành chính sách tài khóa đã góp phần vào kết quả tăng trưởng kinh tế năm 2020 đạt 2,91%, lạm phát được kiểm soát ở mức 3,23%, các cân đối lớn của nền kinh tế được đảm bảo, hệ số tín nhiệm quốc gia được cải thiện, quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội được giữ vững; các chính sách an sinh xã hội, được quan tâm thực hiện tốt.

Trong 6 tháng đầu năm 2021, tốc độ tăng trưởng GDP đạt 5,64%, cao hơn nhiều so với cùng kỳ năm 2020, lạm phát ở mức thấp, chỉ số giá tiêu dùng CPI bình quân tăng 1,47% so với cùng kỳ năm trước, các cân đối lớn được đảm bảo. Việt Nam là quốc gia duy nhất trong các nước được cả 3 tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc gia giữ nguyên hệ số tín nhiệm và nâng triển vọng lên mức tích cực.

Định hướng chính sách tài khóa nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo các cân đối lớn về tài chính ngân sách

Bên cạnh những thuận lợi, triển vọng tăng trưởng kinh tế nước ta trong những tháng cuối năm còn nhiều yếu tố rủi ro, thách thức. Đặc biệt, trong điều kiện độ mở nền kinh tế cao, rủi ro về kinh tế, chính trị, thiên tai và dịch bệnh phức tạp, thì yêu cầu ổn định kinh tế vĩ mô càng quan trọng, nhưng cũng nhiều khó khăn.

Do đó, việc ứng phó, ngăn chặn, kiểm soát thành công đại dịch cùng với việc thực hiện có hiệu quả các giải pháp chính sách tài khóa, tiền tệ, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp sẽ góp phần quan trọng, quyết định tới mục tiêu ổn định, duy trì đà phục hồi và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Trước những khó khăn, thách thức nêu trên, Chính phủ đã luôn sát sao, chỉ đạo kịp thời các bộ, ngành và địa phương vừa tập trung chống dịch, vừa nhanh chóng khắc phục hậu quả của dịch bệnh để sớm ổn định SXKD. Chính vì vậy, Bộ Tài chính luôn chuẩn bị tâm thế sẵn sàng, chủ động vượt qua mọi khó khăn với tinh thần trách nhiệm cao nhất để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy tăng trưởng. Theo đó, Bộ Tài chính tập trung thực hiện các nhóm giải pháp sau đây:

(1) Tập trung thực hiện hiệu quả "mục tiêu kép", đồng thời linh hoạt, sáng tạo trong lựa chọn ưu tiên phù hợp giữa phòng chống dịch và phát triển kinh tế - xã hội, tạo điều kiện phục hồi SXKD, không để đứt gãy chuỗi cung ứng, sản xuất, tạo thuận lợi cho DN và người dân, đảm bảo ổn định KTVM, đảm bảo an sinh xã hội và các cân đối lớn về tài chính - NSNN.

(2) Tiếp tục triển khai hiệu quả các cơ chế, chính sách, giải pháp hỗ trợ người dân, người lao động, doanh nghiệp.

(3) Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế, đặc biệt là về tài chính, ngân sách, tài sản công, thuế, quản lý giá... Tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực cho phát triển; hoàn thiện thể chế, cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước.

(4) Thực hiện quyết liệt các giải pháp quản lý thu NSNN, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng CNTT, hiện đại hóa trong công tác quản lý thuế, hải quan, Kho bạc Nhà nước. Đồng thời, đẩy mạnh chống thất thu, chuyển giá, gian lận thương mại, trốn thuế; đôn đốc thu hồi các khoản nợ đọng thuế, giảm tỷ lệ nợ đọng. Bên cạnh đó, chủ động cân đối, đảm bảo đầy đủ nguồn lực cho công tác phòng, chống dịch COVID-19 và các nhiệm vụ cấp bách khác; tăng cường quản lý công tác dự trữ nhà nước nhằm đảm nhu cầu hàng hoá thiết yếu cho người dân.

(5) Tiếp tục rà soát, đánh giá, sắp xếp và cơ cấu lại các nhiệm vụ, nhu cầu chi NSNN. Tổ chức điều hành chi NSNN chặt chẽ. Tập trung đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công để phục hồi sản xuất, phát triển kinh tế; kiên quyết cắt giảm các dự án không có khả năng giải ngân để điều chuyển cho các dự án có nhu cầu và khả năng giải ngân cao.

(6) Chủ động cân đối và kiểm soát chặt chẽ bội chi NSNN. Quản lý kiểm soát chặt chẽ nợ công, cơ cấu nợ công theo hướng bền vững; sử dụng hiệu quả ngân quỹ nhà nước; kiểm soát chặt chẽ hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách.

(7) Phối hợp chặt chẽ chính sách tài khoá với chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát, ổn định và giảm mặt bằng lãi suất, chi phí vốn…, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô.

Trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn, thách thức, nhiệm vụ của ngành Tài chính là rất lớn và nặng nề. Tuy nhiên, Bộ Tài chính tin tưởng rằng dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ; sự quan tâm, phối hợp, chia sẻ của các bộ, ngành trung ương, đặc biệt là của cấp ủy Đảng, chính quyền các địa phương, của cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân trong cả nước; cùng với sự nỗ lực, quyết tâm cao của tập thể cán bộ công chức toàn ngành, ngành Tài chính sẽ tiếp tục phát huy tốt hơn nữa truyền thống đoàn kết, nhất trí; nỗ lực phấn đấu vượt qua khó khăn, thách thức, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ tài chính - NSNN năm 2021 ở mức cao nhất, tạo tiền đề thuận lợi cho việc phục hồi kinh tế vĩ mô và các cân đối lớn của nền kinh tế sau khi dịch bệnh được kiểm soát.