Kết quả quản lý thuế đối với thương mại điện tử

Thời gian qua, Bộ Tài chính đã nỗ lực triển khai nhiều giải pháp trong ngắn hạn và dài hạn nhằm tăng cường công tác quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) trong nước và xuyên biên giới như tham mưu trình Chính phủ, trình Quốc hội ban hành một số văn bản quy phạm pháp luật về thuế nhằm củng cố cơ sở pháp lý cho công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT, tăng cường trách nhiệm của các bộ ngành, chủ sở hữu nền tảng TMĐT, các nhà cung cấp nước ngoài và đối tác của họ tại Việt Nam; Tổ chức tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế (NNT) bằng nhiều hình thức phong phú, hiệu quả, góp phần lan tỏa chủ trương chính sách của nhà nước về phát triển TMĐT lành mạnh, có tính cạnh tranh, phát triển bền vững trên cơ sở tuân thủ pháp luật nhà nước; Xây dựng Cổng thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp nước ngoài nhằm hỗ trợ các nhà cung cấp nước ngoài có thể thực hiện đăng ký thuế, kê khai, nộp thuế trực tiếp từ bất cứ đâu trên thế giới nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân kinh doanh TMĐT thực hiện các thủ tục về thuế theo hình thức điện tử.

Kể từ khi cổng thông tin điện tử cho nhà cung cấp nước ngoài được đưa vào vận hành chính thức, tính đến tháng 7/2024, đã có 103 nhà cung cấp nước ngoài thực hiện đăng ký, kê khai và nộp thuế qua Cổng TTDT đến từ nhiều quốc gia như: Hoa Kỳ; Singapore; Ireland; Anh… với tổng số thuế các đã nộp 15.614 tỷ đồng, trong đó năm 2022 là 3.478 tỷ đồng, năm 2023 là 8.096 tỷ đồng, năm 2024 là 4.040 tỷ đồng; Xây dựng và chính thức vận hành cơ sở dữ liệu (CSDL) về TMĐT được thu thập từ nhiều nguồn thông tin theo quy định. CSDL TMĐT được triển khai tập trung tại Bộ Tài chính (Tổng cục Thuế) để hỗ trợ các cơ quan thuế địa phương khai thác và sử dụng trong công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT; Chỉ đạo triển khai công tác thanh tra, kiểm tra tại cơ quan thuế các cấp tập trung vào các nhóm người nộp thuế có hoạt động liên quan đến lĩnh vực TMĐT, kinh doanh trên nền tảng số để chống thất thu và tăng cường ý thức chấp hành pháp luật thuế của tổ chức, các nhân kinh doanh TMĐT; Thực hiện các hoạt động hợp tác quốc tế với cơ quan thuế các nước và các tổ chức quốc tế (OECD, IMF, WB, ADB, JICA...) trong việc nghiên cứu, chia sẻ kinh nghiệm về công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT; Tham gia nghiên cứu, xây dựng và chuẩn bị các nội dung, thủ tục thực hiện ký kết Hiệp định đa phương về phân bổ lợi nhuận đối với hoạt động kinh doanh dịch vụ kỹ thuật số (MLC).

Bên cạnh đó, một trong những biện pháp thúc đẩy thu thuế từ hoạt động TMĐT và xuyên biên giới chính là việc Bộ Tài chính đã tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 30/05/2023 về đẩy mạnh kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ phát triển TMĐT, chống thất thu thuế, bảo đảm an ninh tiền tệ, cụ thể, đồng thời triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ được giao tại Chỉ thị số 18/CT-TTg.

Thời gian qua, hoạt động quản lý thuế đối với TMĐT đã, đang được Bộ Tài chính nỗ lực triển khai và đạt nhiều kết quả quan trọng trên các phương diện. Cụ thể:

Hoàn thiện cơ sở pháp lý

Để đáp ứng các yêu cầu của việc hoàn thiện cơ sở pháp lý đối với việc tăng cường công tác quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh TMĐT và các mô hình kinh doanh trên các nền tảng công nghệ số, ngay từ năm 2019, Bộ Tài chính đã chủ động nghiên cứu, tham mưu, đề xuất các nội dung sửa đổi, bổ sung về công tác quản lý thuế tại nhiều văn bản quy phạm pháp luật, bước đầu đã củng cố căn cứ pháp lý nhằm tăng cường công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT. Có thể kể đến quy định về trách nhiệm của các bộ, ngành trong việc phối hợp với cơ quan thuế để cung cấp thông tin, xử lý vi phạm trong lĩnh vực thuế đối với hoạt động TMĐT và dịch vụ số xuyên biên giới; Trách nhiệm của nhà cung cấp nước ngoài đối với hoạt động kinh doanh TMĐT và các mô hình kinh doanh trên nền tảng công nghệ số trong nước và xuyên biên giới được thực hiện bởi nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam thì nhà cung cấp nước ngoài có nghĩa vụ trực tiếp hoặc ủy quyền thực hiện đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế tại Việt Nam; Quy định về trách nhiệm của các sàn giao dịch TMĐT trong việc cung cấp thông tin của các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh trên sàn cho cơ quan thuế định kỳ hàng quý bằng phương thức điện tử qua Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế; Quy định về trách nhiệm của doanh nghiệp khai thay, nộp thay thuế cho cá nhân trong trường hợp hoạt động kinh doanh theo mô hình cá nhân hợp tác kinh doanh với tổ chức; Quy định về áp dụng hóa đơn điện tử trong toàn bộ nền kinh tế từ tháng 7/2022, áp dụng giải pháp hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền để quản lý hoạt động bán lẻ từ tháng 12/2022; Hướng dẫn cụ thể về việc kê khai, nộp thuế, mức thuế suất đối với cá nhân có hoạt động kinh doanh TMĐT và các mô hình kinh doanh trên nền tảng công nghệ số.

Tính đến tháng 7/2024, đã có 103 nhà cung cấp nước ngoài thực hiện đăng ký, kê khai và nộp thuế qua Cổng thông tin điện tử đến từ nhiều quốc gia như: Hoa Kỳ; Singapore; Ireland; Anh… với tổng số thuế các đã nộp 15.614 tỷ đồng, trong đó năm 2022 là 3.478 tỷ đồng, năm 2023 là 8.096 tỷ đồng, năm 2024 là 4.040 tỷ đồng; Xây dựng và chính thức vận hành cơ sở dữ liệu về thương mại điện tử được thu thập từ nhiều nguồn thông tin theo quy định.

Về pháp luật có liên quan, để đáp ứng mục tiêu về phát triển TMĐT và xây dựng thị trường TMĐT lành mạnh, có tính cạnh tranh, phát triển bền vững, tăng cường quản lý nhà nước, chống thất thu thuế, Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Thông tin và Truyền thông và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã phối hợp, hoàn thiện hoàn thiện chính sách pháp luật theo chức năng nhiệm vụ của các bộ như đã hoàn thiện cơ sở pháp lý cho việc triển khai định danh và xác thực điện tử đối với cá nhân trong công tác quản lý của các bộ, ngành, địa phương, trên cơ sở đó chuẩn hóa, đồng bộ dữ liệu dân cư với dữ liệu hộ tịch, thuế, ngân hàng, viễn thông; Đã hoàn thiện, trình Chính phủ dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, theo đó dự thảo bổ sung nhiều quy định tăng cường hoạt động giám sát thông tin, dữ liệu nhằm vảo vệ người tiêu dùng trên không gian mạng; Đã hoàn thiện, sửa đổi chính sách pháp luật về viễn thông, internet, quảng cáo trên môi trường mạng, đảm bảo tăng cường quản lý nhà nước; Đã hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt; xây dựng cơ chế quản lý, giám sát giao dịch thanh toán, chuyển tiền xuyên biên giới.

Xây dựng cơ sở dữ liệu về thương mại điện tử

Bộ Tài chính (Tổng cục Thuế) xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý thuế đối với TMĐT, kinh doanh trên nền tảng số để áp dụng quản lý rủi ro trong quản lý thuế trên cơ sở dữ liệu lớn. Cơ sở dữ liệu TMĐT của ngành Thuế được thu thập từ 05 nguồn dữ liệu chính gồm thu thập các sàn TMĐT cung cấp theo quy định tại Nghị định số 91/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế; Thu thập thôngqua công tác thanh tra kiểm tra; Thu thập từ công cụ quét dữ liệu trên internet; Thu thập từ hồ sơ khai thuế của các chủ thể liên quan đến hoạt động TMĐT (chủ sở hữu sàn, đơn vị vận chuyển, trung gian thanh toán, doanh nghiệp, hộ kinh doanh ...); thu thập từ nguồn kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các bộ, ngành.

Trong công tác phối hợp với các bộ, ngành để hoàn thiện cơ sở dữ liệu TMĐT, Bộ Tài chính đã phối hợp với Bộ Công an kết nối, chia sẻ với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, hệ thống định danh và xác thực điện tử đối với cá nhân, phối hợp với Bộ Công Thương kết nối, thu thập dữ liệu về các website và các sàn giao dịch TMĐT, phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông kết nối, thu thập dữ liệu về các tổ chức, cá nhân nước ngoài kinh doanh dịch vụ quảng cáo xuyên biên giới tại Việt Nam; doanh nghiệp nước ngoài đang cung cấp dịch vụ phát thanh, truyền hình trả tiền tại Việt Nam; doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ viễn thông, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam kết nối, thu thập dữ liệu về tài khoản thanh toán của tổ chức, cá nhân.

Tính đến nay, cơ sở dữ liệu TMĐT của Bộ Tài chính đã có thông tin dữ liệu của hơn 929 sàn giao dịch TMĐT tương ứng với 847 doanh nghiệp là chủ sở hữu sàn giao dịch TMĐT (1 doanh nghiệp có thể sở hữu nhiều sàn) và 284 ứng dụng bán hàng trên mạng, tài khoản thanh toán ngân hàng gồm 10 triệu tài khoản của tổ chức và trên 134 triệu tài khoản của tổ chức, cá nhân tại 96 ngân hàng thương mại (do Ngân hàng Nhà nước cung cấp), đồng thời xác định được danh mục của hơn 130 tổ chức hoạt động trong lĩnh vực viễn thông, quảng cáo, phát thanh, truyền hình (do Bộ Thông tin và Truyền thông cung cấp)

Về nghiệp vụ quản lý

Bộ Tài chính (Tổng cục Thuế) đã tiếp cận hoạt động TMĐT theo các nền tảng có hoạt động TMĐT để áp dụng các biện pháp quản lý thuế phù hợp bao gồm 08 nhóm nền tảng: (1) Nền tảng Sàn giao dịch TMĐT (Shopee, Lazada, Tiki, Amazon, Alibaba...); (2) Website/ứng dụng TMĐT (Abay.vn, Ahamove, Amway.com.vn, Bachhoaxanh.com, Đienmayxanh.com…); (3) Nền tảng Mạng xã hội (Facebook, Zalo, Tiktok…); (4) Nền tảng giao thông, vận tải, giao nhận (Grab, Be, Foody, Giaohangtietkiem, Giaohangnhanh…); (5) Nền tảng đại lý (Booking, Agoda, Airbnb…); (6) Nền tảng thuê bao (Netflix, Spotify…); (7) Nền tảng quảng cáo (Facebook, Google, Youtube…); (8) Nền tảng kho ứng dụng (Apple Store, CH Play…).

Ngoài ra, ngành Thuế cũng phân loại NNT tham gia hoạt động TMĐT theo 02 nhóm chính: (1) Cung cấp hàng hóa, dịch vụ trong trong nước (bao gồm: chủ sở hữu nền tảng có hoạt động TMĐT, Tổ chức, cá nhân cung cấp hàng hóa, dịch vụ trong nước thông qua sàn giao dịch TMĐT, mạng xã hội và các nền tảng khác); (2) Cung cấp hàng hóa, dịch vụ xuyên biên giới (bao gồm: nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam có hoạt động kinh doanh TMĐT, kinh doanh dựa trên nền tảng số với tổ chức, cá nhân ở Việt Nam; Tổ chức, cá nhân Việt Nam có thu nhập từ hoạt động đăng tải sản phẩm, nội dung thông tin số trên các nền tảng nước ngoài; Tổ chức, cá nhân cung cấp hàng hóa, dịch vụ xuyên biên giới thông qua sàn giao dịch TMĐT và các nền tảng khác).

- Số liệu quản lý thuế trong 02 năm gần nhất đã ghi nhận kết quả thu thuế từ các tổ chức, cá nhân có hoạt động kinh doanh TMĐT năm 2022 là 83 nghìn tỷ đồng; năm 2023, số thuế đã nộp là 97 nghìn tỷ đồng, 5 tháng đầu năm 2024, số thuế đã nộp trên 50 nghìn tỷ đồng.

- Kết quả thanh tra kiểm tra, xử lý vi phạm lũy kế trong 03 năm: 2021, 2022 và 2023, tổng số các tổ chức, cá nhân kinh doanh TMĐT đưa vào diện rà soát là 31.570 (DN là 6.257, CN là 25.313), trong đó tổng số các trường hợp đã xử lý kê khai, nộp thuế, truy thu thuế, xử lý vi phạm là 22.159 cơ sở kinh doanh (DN là 543, CN là 21.616) với số thuế tăng thêm là 2,9 nghìn tỷ đồng.

- Kết quả trong 5 tháng đầu năm 2024, tổng số các tổ chức, cá nhân đưa vào diện rà soát, đôn đốc, hỗ trợ kê khai nộp thuế là 30.770 trường hợp (doanh nghiệp là 1.838, cá nhân là 28.932), các trường hợp thuộc diện rà soát đã thực hiện kê khai, nộp thuế trong 5 tháng đầu năm 2024 là 1.189 tỷ đồng, tăng khoảng 200 tỷ đồng so với cùng kỳ, các trường hợp đã xử lý vi phạm là 3.285 (doanh nghiệp là 69, cá nhân là 3.216) với số thuế xử lý truy thu và phạt là 50,8 tỷ đồng.

Khó khăn, thách thức trong quản lý nhà nước về thương mại điện tử

Để thực hiện tốt nhất công tác quản lý Nhà nước về TMĐT, việc sửa đổi toàn bộ chính sách pháp luật chuyên ngành cần phải được thực hiện nhanh chóng, thực tế cho thấy tiến độ sửa đổi chính sách pháp luật chuyên ngành còn gặp nhiều hạn chế cần phải theo lộ trình của chương trình sửa luật của Quốc hội.

Hiện nay, ngoài các hình thức kinh doanh TMĐT truyền thống qua sàn giao dịch TMĐT được thành lập theo quy định của pháp luật thì còn phát sinh nhiều hình thức TMĐT mới như: bán hàng live stream, sử dụng công nghệ thực tế ảo không chỉ trên các nền tảng số mà cả từ lĩnh vực viễn thông - thuê bao điện thoại, sàn giao dịch TMĐT không tập trung - áp dụng công nghệ block chain. Do đó, công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT ngày nay càng thêm khó khăn do cơ chế chính sách quản lý của nhà nước trong lĩnh vực thuế nói riêng và lĩnh vực chuyên ngành khác nói chung chưa bao quát hết các hoạt động TMĐT, qua đó chưa nhận diện được đầy đủ các hình thái, mô hình và cách thức hoạt động của toàn bộ hệ sinh thái TMĐT, do vậy chưa có những quy định quản lý đặc thù, phù hợp, hiệu quả đối với các mô hình khác nhau và quy định về trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể trong hoạt động kinh doanh TMĐT.

Về công tác tuyên truyền đối với các nhà cung cấp nước ngoài, cơ quan Thuế gặp rất nhiều khó khăn trong công tác quản lý, đôn đốc các nhà cung cấp nước ngoài thực hiện đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế tại Việt Nam theo quy định do loại hình kinh doanh của nhà cung cấp nước ngoài chủ yếu dựa trên nền tảng công nghệ cao, không có hiện diện tại Việt Nam, phạm vi hoạt động và có trụ sở ở khắp nơi trên thế giới. Các biện pháp quản lý thuế truyền thống đang thực hiện với các doanh nghiệp, đơn vị cá nhân trong nước khó thực hiện, không phù hợp khi áp dụng với các nhà cung cấp nước ngoài.

Về định danh các đối tượng kinh doanh TMĐT, các cơ quan Thuế còn gặp nhiều khó khăn trong việc định danh đối tương kinh doanh TMĐT. Định danh là việc đầu tiên cần phải thực hiện trong công tác quản lý thuế. Để có đủ cơ sở đưa các đối tượng kinh doanh TMĐT vào diện quản lý thuế thì cơ quan thuế phải có đầy đủ thông tin xác thực về tên, địa chỉ, căn cước công dân, mã số thuế... theo quy định pháp luật.

Giải pháp thúc đẩy quản lý nhà nước về thương mại điện tử

Trong giai đoạn tới, Bộ Tài chính sẽ tập trung triển khai có hiệu quả và đẩy mạnh công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT, hoạt động kinh doanh trên các nền tảng công nghệ số. Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về thuế đối với các tổ chức, các nhân hoạt động TMĐT, hoạt động kinh doanh trên các nền tảng công nghệ số. Trường hợp phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật, chuyển cơ quan công an để xử lý theo quy định của pháp luật, đồng thời tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi, tuyên truyền hỗ trợ các tổ chức, cá nhân kinh doanh TMĐT, kinh doanh trên nền tảng số thực hiện đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế theo quy định.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính tăng cường các giải pháp về hóa đơn điện tử đối với các giao dịch TMĐT để kiểm soát chặt chẽ đảm bảo các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động TMĐT, livestream bán hàng chấp hành đầy đủ nghĩa vụ thuế; Từng bước kiểm soát chặt chẽ hóa đơn đầu vào đảm bảo việc kê khai, nộp thuế đúng quy định pháp luật của các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, từ khâu sản xuất đến lưu thông, từ khâu nhập khẩu đến bán hàng, tiếp tục cung cấp các dịch vụ thuế điện tử hỗ trợ việc kê khai, nộp thuế đảm bảo người nộp thuế có thể thực hiện đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế, cung cấp thông tin hoàn toàn theo hình thức điện tử.

Về mặt ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, Bộ Tài chính (Tổng cục Thuế) sẽ tập trung xây dựng mô hình quản lý rủi ro đối với tổ chức, cá nhân kinh doanh TMĐT, kinh doanh trên nền tảng số, livestream bán hàng; đẩy mạnh áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để xử lý dữ liệu lớn, đưa ra các cảnh báo đối với tường hợp có rủi ro về thuế, phấn đầu đến năm 2030 hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ Thủ tướng Chính phủ giao tại Chỉ thị số 18/CT-TTg về đẩy mạnh kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ phát triển TMĐT, chống thất thu thuế.

Tài liệu tham khảo:

1. Thủ tướng Chính phủ (2023), Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 30/5/2023 về đẩy mạnh kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ phát triển thương mại điện tử, chống thất thu thuế, bảo đảm an ninh tiền tệ;
2. Thủ tướng Chính phủ (2024), Công điện số 56/CĐ-TTg ngày 06/6/2024 về tiếp tục tăng cường công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số;
3. Chính phủ (2022), Nghị định số 91/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế.