Giới thiệu

Quản trị vốn là một nội dung quan trọng trong quản trị tài chính doanh nghiệp (DN). Trong đó, mức độ hạn chế hay ràng buộc tài chính mà các DN phải đối mặt khi tiếp cận các nguồn tài chính bên ngoài có thể được sử dụng để đánh giá khả năng tiếp cận nguồn vốn trên thị trường tài chính tiền tệ của doanh nghiệp.

Một số nghiên cứu đã tiến hành đo lường ràng buộc tài chính (Kaplan và Zingales, 1997, Hadlock và Pierce, 2010; Whited và Wu, 2006, Lamont và cộng sự 2010, Pal và Ferrando, 2010). Tùy thuộc vào bối cảnh, đặc điểm số liệu và đối tượng nghiên cứu sẽ lựa chọn các chỉ số phù hợp để đo lường.

Các nghiên cứu thực nghiệm về ảnh hưởng của ràng buộc tài chính đến sự năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) vẫn còn hạn chế. Ở Việt Nam, đã có nghiên cứu của Hùng và cộng sự (2020) đánh giá mối quan hệ giữa ràng buộc tài chính và năng suất TFP. Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ sử dụng một chỉ số đo lường ràng buộc tài chính của Pal và Ferrando (2010) và chưa dựa trên mối tương quan tác động của nhiều nhân tố quan trọng khác tới TFP. Do đó, nghiên cứu này tính toán các chỉ số ràng buộc tài chính theo một số phương pháp đo lường khác nhau, từ đó đánh giá tác động của ràng buộc tài chính và các nhân tố tới năng suất TFP của các DN ngành Công nghiệp chế, biến chế tạo Việt Nam.

Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp đo lường năng suất nhân tố tổng hợp TFP

Mô hình hàm sản xuất

Giả thiết rằng hàm sản xuất có Cobb-Douglas như sau:

(1)

Yit là đầu ra hiện vật của DN i trong thời kỳ t. Kit, Lit và Mit tương ứng là các đầu vào về vốn, lao động và đầu vào trung gian và Ait là mức hiệu quả trung tính Hick của DN i trong thời kỳ t. Giả thiết các nhà kinh tế lượng quan sát được Yit, Kit, Lit Mit. và Ait không quan sát được. Lấy loga tự nhiên của (1) dẫn đến:

yit = β0 + βkkit + βllit + βmmit + uit, trong đó ln (Ait) = β0 + uit (2)

β0 đo mức hiệu quả trung bình giữa các DN và qua thời gian; uit là độ lệch riêng theo thời gian - và nhà sản xuất so với trung bình đó, mà sau đó có thể được phân rã thêm thành thành phần có thể quan sát được (ít nhất là có thể dự đoán) và thành phần không thể quan sát được. Điều này dẫn đến phương trình sau đây:

yit = β0 + βkkit + βllit + βmmit + vit + εit (3)

Đặt ωit = β0 + vit biểu thị năng suất cấp độ DN và εit là thành phần có phân phối độc lập, đồng nhất, biểu thị các độ lệch không dự báo so với trung bình do sai số đo, những trễ không dự báo hoặc các hoàn cảnh bên ngoài khác. Điển hình, các nhà nghiên cứu thực nghiệm ước lượng:

yit = βkkit + βllit + βmmit + ωit + εit (4)

và giải ra đối với ωit. Năng suất ước lượng khi đó có thể được tính toán như sau:

(5)

và năng suất TFP có thể thu được như là hàm mũ của , nghĩa là .

Lựa chọn phương pháp đo lường TFP

Mặc dù nền tảng của các phân tích năng suất nhân tố tổng hợp từ hàm sản xuất hình thành từ nghiên cứu của Solow (1957) nhưng những năm gần đây các nghiên cứu về đo lường TFP vẫn đang thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà kinh tế. Trong đó, cách tiếp cận đề xuất bởi Wooldridge (2009) có một số ưu điểm so với ước lượng bán tham số chuẩn. Nghiên cứu sử dụng cách tiếp cận của Wooldridge (2009) để đo lường TFP.

Phương pháp đo lường ràng buộc tài chính

Nghiên cứu lựa chọn sử dụng 3 chỉ số khác nhau để đo lường ràng buộc tài chính bao gồm chỉ số WWD, chỉ số SAD và chỉ số IBD nhằm đánh giá tác động của ràng buộc tài chính và xem liệu có sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng đến TFP không.

Chỉ số WWD của Whited & Wu (2006).

WWit= −0.091 × CFAit − 0.062 × DIVit +0.021× TLTDit −0.044×Fsizeit+0.102×IRGkt −0.035×RGit

Trong đó, CFA là dòng tiền/tổng tài sản. DIV là biến giả nhận giá trị 1 nếu DN i trong năm t có lợi nhuận và bằng 0 nếu ngược lại. TLTD là gánh nặng nợ được đo bằng tổng nợ trên tổng tài sản, Fsize là logarit của tổng tài sản, IRG và RG lần lượt là là tăng trưởng doanh thu của ngành k và của doanh nghiệp.

Chỉ số SAD của Hadlock & Pierce (2010).

SAit =− 0.737×Fsizeit+0.043×Fsize2 it−0.040×Ageit

Trong đó, Fsize là logarit của tổng tài sản và Age là tuổi doanh nghiệp.

Chỉ số IBD của Fernandes và cộng sự (2019).

Chỉ số IB được tính bằng lãi vay trên dòng tiền.

Một DN ràng buộc tài chính nếu chỉ số SAit/WWit/IBit ở mức cao. Biến giả SADit/WWDit//IBDit biểu thị ràng buộc tài chính nhận giá trị 1 nếu DN i trong năm t thuộc phân vị >= 1/3 của phân phối và bằng 0 nếu ngược lại.

Mô hình đánh giá tác động của ràng buộc tài chính tới TFP

lnTFP_GMM= β0+β1×FCit+ β2×lnKLit+ β3×lnLCit+ β4×Vngit+ β5×FSit+ β6×EXit+ β7×IEit+ + ci+uit

Trong đó: lnTFP_GMM là logarit của TFP được ước lượng theo phương pháp GMM của Wooldridge (2009).

FCit là biến biểu thị ràng buộc tài chính với 3 biến đại diện là WWD, SAD và IBD.

lnKLit là logarit của KL (KL - mức trang bị vốn được tính bằng vốn trên lao động); lnLCit là logarit của LC (LC được tính bằng thu nhập trên lao động); Vng là tỷ lệ vốn bên ngoài được tính bằng nợ phải trả/tổng tài sản.

FSit phản ánh sự hiện diện của DN FDI, được tính bằng tài sản của DN FDI i trên tổng tài sản của các DN trong ngành; EXit là biến giả, nhận giá trị 1 nếu DN xuất khẩu và nhận giá trị 0 nếu ngược lại.

IEit là chỉ số chuyên môn hóa hoặc thương số vị trí được định nghĩa như trong Boisier (1980):

Trong đó, là giá trị gia tăng của hoạt động i trong tỉnh j; Chỉ số này càng lớn thể hiện mức chuyên môn hóa càng cao trong tỉnh.

Kết quả nghiên cứu