Sự vận động của dòng vốn FDI trên thế giới

Dòng vốn FDI trên toàn cầu cũng như ở các khu vực và các nền kinh tế trong những năm gần đây có xu hướng giảm do nhiều nguyên nhân khác nhau như những bất ổn địa chính trị trên thế giới, trong đó nổi bật là tác động của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc, sự kiện Brexit và đại dịch Covid-19 xuất hiện và lan rộng khắp toàn cầu.

Theo Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại và phát triển, vốn đầu tư của thế giới đã giảm 2.034 tỷ USD trong năm 2015 xuống 1.297 tỷ USD trong năm 2018.

Nguyên nhân chính là do các công ty đa quốc gia của Mỹ “hồi hương” trong bối cảnh chi phí lao động tại các “công xưởng thế giới” như Trung Quốc, Ấn Độ tăng liên tục và để tận dụng các cải cách thuế được chính quyền Mỹ thông qua năm 2017. 

Theo thống kê, trong 20 nền kinh tế thu hút được vốn FDI nhiều nhất của thế giới năm 2018 thì Mỹ xếp vị trí thứ nhất, sau đó là Trung Quốc, Hồng Kông (Trung Quốc) và Singapore. Kết thúc năm 2019, dòng vốn này phục hồi ở mức khiêm tốn, đạt khoảng 1.370-1.500 tỷ USD, tương đương mức tăng 5-15%.

Trong số 20 quốc gia có vốn FDI lớn trên thế giới thì 8 nước thuộc nhóm các nước phát triển. Cũng theo UNTACD, vốn FDI tại nhóm các nước đang phát triển năm 2019 đạt 700-740 tỷ USD, tăng 0-5%. Trong đó, châu Phi đạt khoảng 52 tỷ USD, tăng 15%; châu Á đạt khoảng 530 tỷ USD, tăng 5%, do môi trường đầu tư được cải thiện, kinh tế tăng trưởng khả quan.

Sự vận động của dòng vốn FDI thể hiện ở hai hình thức truyền thống là hoạt động mua bán, sáp nhập doanh nghiệp (M&A) và đầu tư vào các lĩnh vực xanh trên ba mảng chính là các lĩnh vực cơ bản, sản xuất và dịch vụ.

Giá trị ròng của M&A xuyên biên giới trên toàn cầu giảm từ 887 tỷ USD trong năm 2016 xuống 694 tỷ USD năm 2017, sau đó tăng lên 816 tỷ USD trong năm 2018. Tuy nhiên, số dự án có xu hướng tăng, từ 6.607 dự án trong năm 2016 lên 6.821 dự án trong năm 2018. Trong khi, lĩnh vực cơ bản và sản xuất có xu hướng giảm (tương ứng giảm từ 83 tỷ USD trong năm 2016  xuống  39 tỷ USD trong năm 2018 và từ 406 tỷ USD xuống 307 tỷ USD) thì mảng dịch vụ có xu hướng tăng từ 398 tỷ USD lên 469 tỷ USD.

Việt Nam trước cơ hội dịch chuyển dòng vốn nước ngoài

Triển vọng thu hút FDI ở Việt Nam năm 2021

Theo Tổng cục Thống kê, triển vọng thu hút vốn FDI ở Việt Nam năm 2021 là rất sáng sủa trong bối cảnh nhiều nhà đầu tư lớn, vừa và nhỏ từ các quốc gia phát triển dần chuyển hướng đầu tư vào Việt Nam.

Tổng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam tính đến 20/03/2021 bao gồm vốn đăng ký cấp mới, vốn đăng ký điều chỉnh và giá trị góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài đạt gần 10,13 tỷ USD, tăng 18,5% so với cùng kỳ năm trước.

Trong đó, có 234 dự án được cấp phép mới với số vốn đăng ký đạt 7,2 tỷ USD, giảm 69,1% về số dự án và tăng 30,6% về số vốn đăng ký so với cùng kỳ năm trước; có 161 lượt dự án đã cấp phép từ các năm trước đăng ký điều chỉnh vốn đầu tư với số vốn tăng thêm đạt 2,1 tỷ USD, tăng 97,4%; có 734 lượt góp vốn mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài với tổng giá trị góp vốn gần 805,3 triệu USD, giảm 58,8%.

Trong tổng số lượt góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài có 179 lượt góp vốn, mua cổ phần làm tăng vốn điều lệ của doanh nghiệp với giá trị góp vốn là 281 triệu USD và 555 lượt nhà đầu tư nước ngoài mua lại cổ phần trong nước mà không làm tăng vốn điều lệ với giá trị 524,3 triệu USD.

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện quý I/2021 ước tính đạt 4,1 tỷ USD, tăng 6,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong số các đối tác FDI vào Việt Nam, 5 đối tác FDI hàng đầu chủ yếu là các nước châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, sự hiện diện của các nước phương Tây trong số các đối tác FDI hàng đầu vẫn còn khá thấp.

“Đất lành” cho dòng vốn FDI chất lượng cao

Sau đại dịch Covid-19 nhiều tập đoàn, doanh nghiệp quốc tế lớn đang tìm kiếm cơ hội đầu tư nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng và hạn chế việc quá phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc.

Việt Nam trở thành một trong những ứng cử viên sáng giá đón dòng vốn dịch chuyển này nhờ thành công trong ngăn chặn dịch bệnh. Thống kê từ ngày 1/1 đến 20/3/2021, tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký đầu tư vào Việt Nam tăng mạnh, tăng 18,5% so với cùng kỳ năm 2020, điển hình như Hoa Kỳ tăng 205,5%; Nhật Bản tăng 147,7%; Hàn Quốc tăng 67,1%.

Bên cạnh đó, có thể thấy sự thành công của Việt Nam trong cuộc đua vào top đầu thế giới về thu hút vốn FDI thời gian qua còn nhờ vào một số yếu tố khác. Trên hết, các nhà đầu tư nước ngoài đánh giá rất cao về vấn đề ổn định chính trị – xã hội là một trong những yếu tố góp phần quan trọng để thực hiện các chính sách phát triển kinh tế.

Sự ổn định chính trị – xã hội ở Việt Nam đã tạo được niềm tin mạnh mẽ với các nhà đầu tư trong nước và ngoài nước. Các nhà đầu tư sẵn sàng huy động vốn để gia tăng đầu tư, mở rộng sản xuất. Cơ sở hạ tầng của các khu công nghiệp, khu chế xuất và các khu kinh tế trong cả nước tiếp tục được hoàn thiện, nâng cấp.Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt 19 khu kinh tế ven biển, tổng diện tích khoảng 871 nghìn ha.

Ngoài ra, việc đạt tăng trưởng dương trong năm 2020, bất chấp tác động đáng kể của Covid-19 đến các hoạt động kinh tế, Việt Nam trở thành ứng cử viên sáng giá cho quá trình chuyển dịch chuỗi giá trị ở châu Á.

Trong những năm gần đây, chất lượng của nguồn nhân lực Việt Nam ngày càng được nâng cao do Chính phủ chú trọng đầu tư vào giáo dục công. Người lao động được bồi dưỡng về văn hóa, đào tạo tay nghề, nâng cao trình độ chuyên môn đã góp phần tăng năng suất lao động của Việt Nam, đây cũng là lợi thế cạnh tranh trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

Những dự án FDI, tận dụng các hiệp định thương mại mà Việt Nam đã ký kết, hứa hẹn tiếp tục vào Việt Nam trong thời gian tới. Để đón đầu làn sóng này, Chính phủ Việt Nam có nhiều ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt, nhằm khuyến khích thực hiện một số dự án đầu tư có tác động lớn đến kinh tế – xã hội. Bên cạnh đó, tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, tạo mọi điều kiện đầu tư kinh doanh thuận lợi, bình đẳng cho các nhà đầu tư. 

Nhìn chung, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn dịch chuyển dòng vốn nước ngoài và những lợi thế về việc sớm ký kết FTA với EU. Dịch bệnh đang diễn ra nhưng đây lại “cơ hội vàng” để Việt Nam bứt tốc thu hút vốn FDI.

Tuy nhiên, để tận dụng lợi thế này thì trước mắt Việt Nam cần giải quyết các vấn đề lớn còn tồn đọng, triển khai các biện pháp để tạo: Môi trường kinh doanh lành mạnh; Sở hữu trí tuệ được đảm bảo, bản quyền, thương quyền cải cách hành chính tạo điều kiện cho các doanh nghiệp châu Âu nói riêng và các doanh nghiệp có vốn FDI nói chung được cấp phép đầu tư...