Đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển kinh tế - xã hội

Luật Thuế TNCN được Quốc hội khóa XII thông qua năm 2007 và có hiệu lực từ ngày 01/01/2009, thay thế Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao. Từ đó đến nay, Luật đã được sửa đổi, bổ sung vào các năm 2012, 2014 và được cập nhật thông qua các văn bản pháp luật khác như Luật số 31/2024/QH15, Luật số 43/2024/QH15, Luật số 71/2025/QH15… Ngoài ra, Nghị quyết 954/2020/UBTVQH14 đã điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh áp dụng từ kỳ tính thuế 2020.

Theo Bộ Tài chính, chính sách thuế TNCN đã thể hiện và phát huy được vai trò là công cụ quan trọng trong việc thực hiện chính sách điều tiết, phân phối lại thu nhập trong xã hội, từng bước thu hẹp khoảng cách chênh lệch về thu nhập giữa các cá nhân trong xã hội, hướng tới công bằng xã hội theo chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước.

Những năm qua, nhiều văn kiện quan trọng của Đảng và Nhà nước như Nghị quyết số 07-NQ/TW (2016), Nghị quyết số 57-NQ/TW (2024), Nghị quyết số 66-NQ/TW (2025), cùng với Quyết định số 508/QĐ-TTg (2022) của Thủ tướng Chính phủ về chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030 đều nhấn mạnh nhiệm vụ hoàn thiện chính sách thuế, trong đó có thuế TNCN, để đảm bảo tính toàn diện, công bằng, hiệu quả và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Trên thực tế, từ năm 2009 đến nay, chính sách thuế TNCN đã phát huy hiệu quả rõ rệt trong điều tiết thu nhập cá nhân và thực hiện công bằng xã hội. Biểu thuế lũy tiến từng phần đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công và thuế suất toàn phần đối với thu nhập từ kinh doanh phù hợp với thực tiễn phát triển của đất nước. Việc thực hiện thuế TNCN dựa trên nguyên tắc "lợi ích", "công bằng" và "khả năng nộp thuế" đã giúp thu hẹp khoảng cách thu nhập, tăng cường kiểm soát thu nhập và phòng chống vi phạm pháp luật.

Bên cạnh đó, việc áp dụng mã số thuế cá nhân, quản lý thu nhập từ nhiều nguồn khác nhau, khấu trừ thuế tại nguồn và minh bạch hóa thu nhập cá nhân đã góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân đối với nghĩa vụ thuế. Các biện pháp cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục kê khai, quyết toán và hoàn thuế cũng giúp người nộp thuế thuận tiện hơn, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý thu.

Sự phát triển mạnh mẽ của các thị trường tài chính, bất động sản, lao động, công nghệ và sự tăng trưởng thu nhập cá nhân đặt ra yêu cầu cấp thiết trong việc mở rộng cơ sở thuế, cập nhật các loại thu nhập mới và thiết kế lại mức thuế suất để phù hợp với bản chất của từng loại thu nhập. Luật Thuế TNCN hiện hành đã từng bước thích ứng, nhưng vẫn còn một số hạn chế chưa theo kịp thực tế phát triển.

Trong bối cảnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, yêu cầu tăng cường nguồn thu từ nội địa để đảm bảo chi tiêu ngân sách trong các lĩnh vực an sinh xã hội, quốc phòng, y tế, giáo dục…, thuế TNCN ngày càng đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu thu ngân sách. Ngoài ra, chính sách thuế TNCN đã được vận dụng linh hoạt để hỗ trợ người dân, người lao động trong những giai đoạn khó khăn như khủng hoảng kinh tế hay đại dịch.

Lộ rõ bất cập trong nội dung và phương pháp tính thuế

Bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được trong quá trình triển khai thực hiện, Bộ Tài chính nhận định rằng Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) hiện hành đang bộc lộ một số bất cập, hạn chế, cần được rà soát, sửa đổi để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Cụ thể, một số quy định trong Luật Thuế TNCN hiện hành chưa theo kịp thực tiễn phát triển, đặc biệt là trong các nội dung cốt lõi như: xác định thu nhập chịu thuế, thu nhập miễn thuế; cơ sở tính thuế và phương pháp xác định số thuế phải nộp; biểu thuế suất đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công; mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế và người phụ thuộc. Những quy định này hiện đang bộc lộ sự lạc hậu, thiếu bao quát hoặc chưa đảm bảo tính hợp lý trong điều tiết thu nhập giữa các nhóm đối tượng khác nhau.

Đáng chú ý, việc sửa đổi Luật Thuế TNCN cần đảm bảo đồng bộ với hàng loạt luật và chính sách đã và sắp có hiệu lực trong thời gian tới, như Luật Đất đai năm 2024; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý thuế, Luật Tài sản công, Luật Xử lý vi phạm hành chính… Đồng thời, nhiều nghị quyết quan trọng của Quốc hội như Nghị quyết 193/2025/QH15, Nghị quyết 197/2025/QH15 và Nghị quyết 198/2025/QH15 cũng đang tạo ra những cơ chế, chính sách mới cần có sự tương thích trong hệ thống pháp luật thuế, đặc biệt là đối với thuế TNCN.

Cùng với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, nền kinh tế Việt Nam đang chứng kiến sự xuất hiện ngày càng nhiều các mô hình kinh doanh mới, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại điện tử, nền tảng số xuyên biên giới. Những khoản thu nhập mới từ hoạt động đầu tư tài chính, nội dung số, dịch vụ xuyên biên giới… đang đặt ra thách thức không nhỏ đối với công tác quản lý và thu thuế thu nhập cá nhân.

Bên cạnh đó, phạm vi và đối tượng chịu thuế của Luật hiện hành chưa bao quát đầy đủ các loại thu nhập đang phát sinh trong thực tế. Mức điều tiết thu nhập cũng bộc lộ một số vướng mắc, chưa theo kịp xu hướng cải cách thuế quốc tế, đặc biệt là yêu cầu mở rộng cơ sở thuế, bảo đảm tính công bằng giữa các nguồn thu nhập khác nhau của cá nhân.

Việc chưa cập nhật kịp thời các thay đổi này sẽ dẫn tới nguy cơ thất thu ngân sách, giảm hiệu quả điều tiết và ảnh hưởng đến sự minh bạch, công bằng của hệ thống thuế.

Cùng với đó, trong những năm gần đây, nhiều quốc gia trên thế giới đã và đang triển khai mạnh mẽ các biện pháp cải cách chính sách thuế TNCN nhằm thích ứng với sự thay đổi trong cấu trúc thu nhập, mô hình lao động, và sự phát triển của nền kinh tế số. Không chỉ các nước phát triển, ngay cả nhiều quốc gia đang phát triển cũng đã có các bước đi mạnh mẽ nhằm mở rộng cơ sở thuế, tăng cường quản lý thu nhập xuyên biên giới và ứng dụng công nghệ trong quản lý thuế cá nhân.