Chỉ số phát triển bán lẻ đứng thứ 6 toàn cầu

Năm 2018, thị trường bán lẻ Việt Nam có sự gia tăng mạnh cả về quy mô và tốc độ khi tăng trưởng 11,6% so với năm 2017, xếp thứ hai thế giới về niềm tin người tiêu dùng khi ngành bán lẻ phát triển mạnh.

Có thể nói, với thị trường hơn 90 triệu người tiêu dùng, trong đó đa phần là người trẻ và sự đô thị hóa mạnh mẽ nên ngành Bán lẻ của Việt Nam còn nhiều tiềm năng để phát triển. Hãng Nghiên cứu Thị trường A.T.Kearney xếp hạng Việt Nam là thị trường có chỉ số phát triển bán lẻ đứng thứ 6 toàn cầu. Theo CBRE châu Á, doanh thu bán lẻ Việt Nam dự báo sẽ đạt tốc độ tăng trưởng 11,9% tới năm 2020, cao gần gấp 3 lần so với nước đứng vị trí tiếp theo tại Đông Nam Á.

Theo Hiệp hội Bán lẻ Việt Nam, trong những năm qua, ngành Bán lẻ Việt Nam luôn duy trì đà tăng trưởng 2 con số, cao hơn tăng trưởng GDP từ 1,5-2 lần. Hiện thị trường bán lẻ Việt Nam đã có trên 800 siêu thị, 150 trung tâm mua sắm, khoảng 9.000 chợ truyền thống cùng hàng ngàn cửa hàng tiện lợi và khoảng 2,2 triệu người bán lẻ đang hoạt động.

Hiện nay, các DN) trong nước đang đẩy mạnh đầu tư vào lĩnh vực siêu thị mini, cửa hàng tiện lợi, điển hình như sự bùng nổ tốc độ mở mới của hệ thống cửa hàng tiện lợi Vinmart+ hoặc hệ thống siêu thị mini của Saigon Coop. Trong đó, Vingroup sở hữu hệ thống bán lẻ quy mô lớn nhất Việt Nam với khoảng 100 siêu thị Vinmart và 1.700 cửa hàng tiện lợi Vinmart+.

Hiện tại, Bách hóa Xanh của Thế Giới Di Động đã có 430 cửa hàng và đặt mục tiêu nâng lên 500 cửa hàng vào cuối năm nay. Hay như Saigon Co.op - đơn vị quản lý hệ thống siêu thị Co.opmart, đại siêu thị Co.opXtra, cửa hàng Co.op Smile, Co.op Food đã xây dựng các chuỗi bán lẻ với hơn 600 điểm bán. Chỉ riêng mô hình siêu thị, DN này đã có chuỗi 111 Co.opmart tại nhiều tỉnh - thành…

Hội nhập sâu, cạnh tranh mạnh

Với việc xóa bỏ hoàn toàn rào cản trong lĩnh vực bán lẻ cũng sẽ khiến thị trường chuyển sang giai đoạn bùng nổ với sự tham gia của nhiều DN nước ngoài. Không chỉ có các nhà bán lẻ truyền thống, những tập đoàn thương mại điện tử lớn như Amazon, Alibaba cũng nhanh chóng có mặt trực tiếp bởi thị trường Việt Nam có tốc độ tăng trưởng về tiêu dùng đứng đầu trong khu vực. Trong thời gian tới, với xu hướng mở cửa hội nhập sâu rộng, xu thế sáp nhập, thâu tóm trong lĩnh vực bán lẽ sẽ vẫn tiếp tục diễn ra, thậm chí ở mức độ cao hơn.

Không chỉ các DN trong nước, nhà bán lẻ nước ngoài cũng đang tập trung xây dựng hệ thống chuỗi với số lượng lớn. Chẳng hạn như Big C có 35 siêu thị, MM Mega Market (Thái Lan) có 19 trung tâm, Lotte Mart (Hàn Quốc) có 13 siêu thị và đại siêu thị, đồng thời đặt ra tham vọng đạt 60 siêu thị Lotte Mart tại Việt Nam vào năm 2020. Đặc biệt, Việt Nam đang hút một lượng lớn vốn ngoại đầu tư vào hoạt động bán lẻ. Ước tính sơ bộ, đã có hàng tỷ USD vốn ngoại rót vào thị trường, hình thành cuộc đua mở chuỗi cửa hàng bán lẻ.

Dự thảo Chiến lược phát triển thương mại trong nước giai đoạn 2025, tầm nhìn đến 2035, Bộ Công Thương đặt mục tiêu đến năm 2025, mức bán lẻ của khu vực kinh tế trong nước chiếm khoảng 88% tổng mức bán lẻ và khu vực FDI chiếm khoảng 12%. Đây là mục tiêu khá tham vọng bởi việc xóa bỏ hoàn toàn rào cản trong lĩnh vực bán lẻ theo cam kết của Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương sẽ khiến thị trường bùng nổ với sự tham gia ngày càng nhiều nhà đầu tư nước ngoài. Tác động của làn sóng CMCN 4.0 đến phương thức hoạt động và thị hiếu tiêu dùng cũng buộc DN bán lẻ phải thay đổi nếu muốn tồn tại trong môi trường cạnh tranh khốc liệt này.

Trên thực tế, bên cạnh những cơ hội, hiện nay, thị trường bán lẻ Việt Nam cũng đang đối mặt với không ít thách thức, rào cản. Theo đó, vẫn còn ít số lượng các DN có tiềm lực và nền tảng vững mạnh thức sự, phục vụ cho sự phát triển bền vững của ngành bán lẻ. Hiện nay, các DN bán lẻ trong nước chủ yếu chiếm lĩnh mô hình siêu thị và siêu thị mini, còn với mô hình đại siêu thị, nhà bán lẻ ngoại chiếm tới 92%. Phân khúc cửa hàng tiện lợi cũng đang thuộc về các nhà đầu tư nước ngoài với 80% thị phần. Về tiềm lực, khối bán lẻ trong nước hiện nay chỉ có một vài tên tuổi đáng chú ý như Saigon Co.op và 2 DN của Vingroup: Vincom Retail (nhà phát triển, kinh doanh mặt bằng bán lẻ) và Vincommerce (sở hữu các thương hiệu bán lẻ của Vingroup là Vinmart, Vinmart +, Vinpro, Adayroi…).

Thời gian qua, hàng loạt các thương vụ mua bán, sáp nhập được thực hiện bởi những bàn tay của các đại gia bán lẻ ngoại đã khiến cho ngành bán lẻ nước nhà nhiều phen dậy sóng và không ít DN trong nước bị khối ngoại thôn tính hoặc chấp nhận liên doanh, góp vốn. Các vụ  M&A nổi bật được nhắc đến gần đây là Metro Cash & Cary Việt Nam (gồm 19 trung tâm và các bất động sản liên quan trị giá 655 triệu EUR) và Big C Việt Nam (32 siêu thị/đại siêu thị) trị giá 1,14 tỷ USD…

Theo Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, người Việt mua hàng hóa và sử dụng dịch vụ trực tuyến từ nước ngoài nhiều hơn so với sản phẩm trực tuyến trong nước. Nguyên nhân bởi các nhà bán hàng trực tuyến toàn cầu như Amazon, eBay… có uy tín hơn các trang bán hàng trong nước. Ngoài ra, hàng hóa của nước ngoài cũng phong phú, đa dạng hơn, phù hợp với bộ phận lớn người tiêu dùng trong nước, nhất là ở các thành phố lớn. Trong khi đó, DN Việt bán lẻ chưa xây dựng được niềm tin với người tiêu dùng, chưa đầu tư đúng mức cho hoạt động nghiên cứu tìm hiểu thị hiếu khách hàng, yếu trong khâu kết nối trung gian…

Trong khi đó, thực sự không nhiều cơ hội cho DN Việt Nam giành lại miếng bánh bán lẻ trực tuyến từ tay "cá mập" nước ngoài bởi xu thế chung là lĩnh vực này sẽ nằm trong tay chỉ vài tập đoàn toàn cầu. Mảng bán lẻ trực tuyến trong nước chỉ còn lại Adayroi.com (Vingroup) và một số sàn thương mại điện tử quy mô cực nhỏ như Muabannhanh.com, 5giay.vn, Chodientu.vn... Trước đó, trang Beyeu.com, Lingo.vn. Deca.vn… nối gót nhau đóng cửa với bài học để lại đầu tư thương mại điện tử nghĩa là "đốt" rất nhiều tiền, nếu không đủ lực thì tất yếu thất bại.