Giới thiệu

Nhìn chung, các doanh nghiệp luôn hướng tới việc tăng cường hiệu quả hoạt động. Một số nghiên cứu đã xem xét các yếu tố có thể cải thiện hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp và một trong số đó là các yếu tố về Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG) (Alareeni và Hamdan, 2020). Trên thực tế, việc công bố thông tin về các khía cạnh ESG là điều cần thiết để tăng giá trị của doanh nghiệp cũng như chứng tỏ khả năng chống chọi và hoạt động bền vững của doanh nghiệp đó (Melinda và Wardhani, 2020).

ESG là bộ 3 tiêu chuẩn để đo lường những yếu tố liên quan đến định hướng, hoạt động phát triển bền vững của doanh nghiệp. Điểm số ESG được đánh giá dựa trên những tác động của doanh nghiệp đến môi trường, xã hội, và hiệu suất quản trị của doanh nghiệp khi quản lý các ảnh hưởng đó. Điểm ESG càng cao càng chứng minh thương hiệu thực hành tốt ESG.

Việc công bố các hoạt động liên quan đến ESG được kỳ vọng sẽ làm gia tăng giá trị cũng như hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp (Alareeni và Hamdan, 2020). Tuy nhiên, các nghiên cứu thực tiễn cho thấy, mối quan hệ giữa ESG và hiệu quả hoạt động không phải lúc nào cũng có mối quan hệ cùng chiều. Atan và cộng sự (2018) đã chứng minh rằng các thông tin liên quan đến ESG không có bất kỳ ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Trong khi đó, Ruan và Liu (2021) chỉ ra rằng các hoạt động ESG có ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Sự trái chiều trong kết quả của các nghiên cứu có thể được giải thích như sau:

Thứ nhất, sự đa dạng của các chỉ số đo lường hiệu quả hoạt động khiến việc xác định mối quan hệ với ESG trở nên chưa chính xác. Bên cạnh đó, việc sử dụng một chỉ số hiệu quả duy nhất (ROA, ROE hoặc Tobin’s Q) thường không thể giúp xác định được mối quan hệ tiềm ẩn giữa hiệu quả hoạt động và ESG.

Thứ hai, chỉ số ESG là một chỉ số đa khía cạnh được xây dựng dựa trên các thông tin công bố về các hoạt động liên quan môi trường, xã hội và quản trị và tác động của một khía cạnh có thể đôi khi loại bỏ tác động của khía cạnh khác (Buallay và cộng sự, 2020). Khi đó, các nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh ESG khác nhau có thể dẫn đến các kết luận khác nhau về mối quan hệ giữa ESG và hiệu quả hoạt động.

Bài viết này sử dụng các chỉ số đo lường hiệu quả hoạt động khác nhau để kiểm định mối quan hệ giữa hiệu quả hoạt động và chỉ số ESG, bao gồm chỉ số hiệu quả hoạt động theo giá trị thị trường, theo lợi nhuận và hiệu suất doanh nghiệp. Việc sử dụng hiệu suất doanh nghiệp làm chỉ báo hiệu quả hoạt động sẽ giúp tránh được vấn đề chỉ sử dụng một con số làm tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động. Hiệu suất doanh nghiệp được ước lượng thông qua việc xem xét tất cả các yếu tố sản xuất, bao gồm doanh thu, tài sản, lao động, và giá vốn hàng hóa (COGS), và do vậy được kỳ vọng đưa ra mối quan hệ toàn diện hơn giữa 2 nhóm biến nghiên cứu.

Ngoài ra, bài viết xem xét chỉ số ESG tổng quát cùng với 3 chỉ số riêng lẻ về môi trường, xã hội và quản trị trong mối quan hệ với hiệu quả hoạt động để xác định yếu tố chính ảnh hưởng đến hiệu suất của các doanh nghiệp ở Mỹ và Australia.

Cơ sở lý thuyết và xây dựng giả thuyết

Các yếu tố ESG đã trở thành một định nghĩa mới về quản trị bền vững. Tuy nhiên, không có định nghĩa cụ thể về ESG mà các quan điểm được phát triển và mở rộng dựa trên khái niệm về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR).

ESG bao gồm 3 yếu tố chính: môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp nhằm tối đa hóa lợi ích của các bên liên quan.

Yếu tố bền vững về môi trường và hiệu quả doanh nghiệp

Nghiên cứu trên 56 tập đoàn lớn tại Vương quốc Anh về ảnh hưởng của ESG cho thấy, giữa các yếu tố môi trường và hiệu quả hoạt động có mối quan hệ ngược chiều (Balabanis và cộng sự, 1998). Kết luận này giống với nghiên cứu của Smith và cộng sự (2007), Chiong (2010). Ngoài ra, một nghiên cứu gần đây về các công ty niêm yết theo chỉ số S&P 500 trong khoảng thời gian 10 năm (2009 - 2018) cũng cho ra kết luận tương tự (Alareeni và Hamdan, 2020).

Một số nghiên cứu khác lại lập luận rằng mối quan hệ giữa yếu tố môi trường trong ESG và hiệu quả hoạt động trên thực tế là không đáng kể (Elsayed và Paton, 2005; Sarumpaet, 2006; Bodhanwala và Bodhanwala, 2021). Trong khi đó, nhiều nghiên cứu đưa ra bằng chứng thực nghiệm về ảnh hưởng tích cực của yếu tố môi trường lên hiệu quả hoạt động, ví dụ như, Tarmuji (2016), Menicucci và Paolucci (2022).

Do sự thiếu đồng nhất trong các nghiên cứu thực nghiệm liên quan đến ảnh hưởng của yếu tố bền vững về môi trường tới hoạt động của doanh nghiệp, bài viết này đặt ra giả thuyết như sau:

- Chỉ số bền vững về môi trường có ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Trách nhiệm xã hội và hiệu quả doanh nghiệp

Các nghiên cứu thực nghiệm cũng đưa ra các ý kiến trái chiều về mối quan hệ giữa trách nhiệm xã hội và hiệu quả hoạt động doanh nghiệp. Han và cộng sự (2016) kết luận rằng, tác động của ESG đối với hiệu suất của doanh nghiệp là không đáng kể. Menicucci và Paolucci (2022) cũng chỉ ra rằng giữa tính bền vững xã hội và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp có mối quan hệ tiêu cực hoặc không đáng kể. Mặt khác, Sassen và cộng sự (2016) chỉ ra rằng, hoạt động xã hội có tác động tiêu cực đáng kể đến rủi ro tổng thể, rủi ro hệ thống và rủi ro đặc thù và ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các công ty. Alareeni và Hamdan (2020) đưa ra kết luận rằng, việc công bố thông tin ESG có tác động tiêu cực đến hiệu quả hoạt động của công ty, điều này có thể là do chi phí tài chính cao hơn, hoạt động và hiệu quả tài chính thấp hơn phát sinh từ các hoạt động có trách nhiệm xã hội. Trong khi đó, nhiều nghiên cứu đã đưa ra minh chứng cho ảnh hưởng tích cực của yếu tố trách nhiệm xã hội tới hoạt động doanh nghiệp (Barnett và Salomon, 2012; Nollet và cộng sự, 2016).

Do sự thiếu đồng nhất trong các nghiên cứu thực nghiệm liên quan đến ảnh hưởng của yếu tố trách nhiệm xã hội tới hoạt động của doanh nghiệp, bài viết này đặt ra giả thuyết như sau:

- Chỉ số trách nhiệm xã hội có ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Yếu tố quản trị và hiệu quả hoạt động

Nhiều nghiên cứu đã xem xét mối quan hệ giữa quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động và hầu hết các nghiên cứu này đều khẳng định ảnh hưởng tích cực của quản trị doanh nghiệp. Sau khi nghiên cứu 496 doanh nghiệp từ 25 quốc gia, Klapper và Love (2004) khẳng định rằng quản trị doanh nghiệp có tương quan tích cực với giá trị doanh nghiệp và định giá thị trường, đặc biệt trong bối cảnh môi trường pháp lý chưa chặt chẽ. Hamdan và cộng sự (2017) cũng chỉ ra rằng, các hoạt động quản trị doanh nghiệp hiệu quả giúp gia tăng hiệu quả hoạt động doanh nghiệp thông qua việc xây dựng danh tiếng, tăng cường giám sát và giảm thiểu tình trạng quản lý yếu kém (Zehri và Zgarni, 2020). García‐Sánchez và cộng sự (2017) đã xem xét tác động của quản trị công ty đối với hiệu quả hoạt động trên danh mục đầu tư gồm 154 tổ chức tài chính từ 22 quốc gia và kết luận rằng quản trị doanh nghiệp có tác động tích cực rõ ràng tới hiệu quả hoạt động. Do vậy, bài viết này đặt ra giả thuyết như sau:

- Chỉ số quản trị doanh nghiệp có ảnh hưởng tích cực tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp

Các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội, quản trị và hiệu quả công ty

Các cấu phần của ESG có mối liên kết chặt chẽ với nhau, do vậy, các nghiên cứu dựa trên một cấu phần đơn lẻ trong ESG có thể chưa đem lại kết quả chính xác (Galbreath, 2013). Nói cách khác, các nghiên cứu cũng cần tập trung vào chỉ số ESG tổng quát trong mối quan hệ của nó với hiệu quả hoạt động.

Về mặt thực tiễn, nhiều nghiên cứu về mối quan hệ giữa ESG và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp cũng đưa ra những kết luận trái ngược nhau. Theo Friedman (2007), ESG và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp có mối quan hệ ngược chiều, do việc công bố các thông tin về ESG có thể làm gia tăng chi phí cho các bên liên quan, khiến hiệu quả hoạt động và lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp giảm sút. Các nghiên cứu của Ruan và Liu (2021), Fahad và Busru (2021) cũng đưa ra kết luận tương tự.

Atan và cộng sự (2018) lại cho rằng, ESG không ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Trong khi đó, một số nghiên cứu chứng minh được mối quan hệ cùng chiều giữa 2 biến này (Buallay, 2018; Tarmuji và cộng sự, 2016). Jamieson và cộng sự (2016) lập luận rằng, ESG chính là yếu tố giúp doanh nghiệp duy trì hiệu quả hoạt động và vận hành bền vững. Alareeni và Hamdan (2020) phát hiện ra rằng, việc công bố các thông tin liên quan đến ESG giúp cải thiện hoạt động của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, ESG còn có thể giúp giảm thiểu rủi ro tài chính trong thời kỳ khủng hoảng (Broadstock và cộng sự, 2020).

Mặc dù, các kết quả nghiên cứu chưa thực sự đồng nhất nhưng có tới 90% các nghiên cứu chỉ ra rằng giữa ESG và hiệu quả hoạt động có mối quan hệ cùng chiều (Friede và cộng sự, 2015). Do vậy, bài viết này đưa ra giả thuyết nghiên cứu như sau:

Chỉ số ESG tổng quát có mối quan hệ tích cực tới hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp

Phương pháp nghiên cứu

Dữ liệu nghiên cứu

Bài viết này sử dụng bộ dữ liệu 100 doanh nghiệp niêm yết có vốn hoá thị trường cao nhất ở Mỹ và 94 doanh nghiệp Australia có cổ phiếu được giao dịch nhiều nhất trong năm 2023. Bài viết đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiêp theo ba chiều hướng: (1) hiệu quả hoạt động kế toán (tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA)); (2) hiệu quả hoạt động theo giá trị thị trường (Tobin’s Q); và (3) hiệu quả sử dụng nguồn lực (hiệu suất hoạt động).

Nghiên cứu cũng thu thập dữ liệu liên quan đến chỉ số ESG của doanh nghiệp từ S&P500 Global. Chỉ số này lượng hoá việc quản lý rủi ro, cơ hội và tác động liên quan đến ESG, dựa trên sự kết hợp các thông tin trong công bố của doanh nghiệp, phân tích truyền thông và cổ đông, và dao động trong khoảng từ 0 đến 100. Nghiên cứu tiếp tục lấy các dữ liệu khác về doanh nghiệp như quy mô doanh nghiệp, tỷ lệ nợ vay, vòng quay tài sản và tăng trưởng doanh thu của doanh nghiệp để đưa vào mô hình nghiên cứu.

Các biến sử dụng trong mô hình được trình bày trong Bảng 1.