Báo cáo của Bộ Phát triển Kinh tế Nga: Bức tranh ảm đạm

Việc sửa đổi ngân sách liên bang 2015 được tiến hành dựa trên báo cáo của Bộ Phát triển Kinh tế Nga về việc GDP của nước này sẽ giảm 3% khi giá dầu ở mức 50 USD/thùng, lạm phát 12,5% và đồng ruble ở mức trung bình 61,5ruble/USD. Bộ Phát triển Kinh tế Nga cũng dự báo đầu tư của nước này trong năm 2015 sẽ giảm 14%, nhập khẩu giảm 40% và lương thực tế giảm hơn 6%. Các yếu tố kinh tế vĩ mô không thuận lợi cũng sẽ tác động tiêu cực đến nguồn thu ngân sách của Nga, dự báo sẽ giảm 16,8% so với mức được thông qua tháng 11.2014. Sự sụt giảm mạnh nhất là nguồn thu từ xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt, vốn đóng góp tới 50% ngân sách quốc gia do giá dầu liên tục giảm trong nhiều tháng qua. Kinh tế suy giảm cũng sẽ kéo theo việc giảm thu ngân sách từ các lĩnh vực của nền kinh tế.

Do nguồn thu ngân sách giảm, việc chi ngân sách cũng phải được điều chỉnh. Mặc dù trước đó Chính phủ Nga đã quyết định giảm chi ngân sách trong tất cả các lĩnh vực ít nhất 10%, nhưng trên thực tế việc điều chỉnh này vẫn còn rất hạn chế. Hơn nữa, quỹ dự trữ quốc gia được huy động trong các kế hoạch đối phó với khủng hoảng nên thực tế giảm chi ngân sách chỉ ở mức 2%. Mức thâm hụt ngân sách 3,7% GDP sẽ sử dụng quỹ dự trữ (77 tỷ USD tính đến ngày 1.3.2015) đề bù vào. Dự kiến, sửa đổi ngân sách Liên bang 2015 sẽ được Duma Quốc gia thông qua ngày 10.4 tới.

Kế hoạch chống khủng hoảng

Sửa đối ngân sách Liên bang 2015 thực sự cần thiết đối với Nga trong bối cảnh hiện tại, không chỉ do tình hình kinh tế đang xấu đi mà còn xuất phát từ việc phải bổ sung lại nguồn lực để đối phó với tác động của khủng hoảng. Mặc dù kinh tế Nga hiện đang thiệt hại khoảng 40 tỷ USD/năm do giá dầu thô liên tục giảm kể từ tháng 8.2014 (Bộ Tài chính Nga dự đoán thất thu ngân sách khoảng 100 tỷ USD/năm), các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga và các biện pháp đáp trả của nước này, nhưng Chính phủ Nga vẫn tập trung chủ yếu vào giải quyết các vấn đề địa - chính trị mà chưa có chiến lược toàn diện nhằm đối phó với khủng hoảng kinh tế, nhất là trong lĩnh vực ngân hàng.

Ngày 21.1, Thủ tướng Dmitry Medvedev đã ký sắc lệnh nhằm ổn định nền kinh tế Nga với việc chi thêm 37 tỷ USD từ ngân sách và Quỹ phúc lợi Liên bang để triển khai các dự án quan trọng trong năm 2015. Tuy nhiên, kinh phí cho các kế hoạch đối phó khủng hoảng khác vẫn chưa được dự trù do chưa điều chỉnh ngân sách liên bang và việc điều chỉnh các quy định liên quan cần phải diễn ra trong nhiều tháng. Chính phủ Nga cũng chưa đưa ra các kế hoạch đối phó với khủng hoảng trong dài hạn, trong đó xác định các lĩnh vực ưu tiên và biện pháp khôi phục nền kinh tế. Đề xuất điều chỉnh ngân sách của Chính phủ Nga bao gồm hỗ trợ lĩnh vực tài chính thông qua tái cơ cấu 27 ngân hàng lớn, hỗ trợ và bảo lãnh các khoản vay cho 199 doanh nghiệp quan trọng, phân bổ vốn từ Quỹ phúc lợi Liên bang cho các dự án đầu tư vào lĩnh vực cơ sở hạ tầng quan trọng như hiện đại hóa các tuyến đường sắt xuyên Siberia và Baikal-Amur.

Kế hoạch điều chỉnh ngân sách Liên bang của Nga chậm đưa ra do nước này vẫn chưa có một chiến lược thống nhất để đối phó với khủng hoảng cũng như xác định các chính sách ưu tiên trong năm 2015. Bộ Phát triển Kinh tế Nga huy động hết các nguồn lực trong khả năng để thúc đẩy kinh tế phát triển, bao gồm cả tiền từ các quỹ dự trữ, trong khi Ngân hàng Trung ương Nga lại tập trung vào việc giữ giá đồng ruble và giảm lạm phát. Đề xuất điều chỉnh ngân sách Liên bang không tập trung vào việc hiện đại hóa và thúc đẩy kinh tế Nga mà ưu tiên duy trì tình trạng hiện tại để tập trung chi tiêu cho các lĩnh vực an ninh, quốc phòng (dự kiến chiếm 40% tổng chi ngân sách) và cải cách xã hội (chiếm 30% tổng chi ngân sách).

Ngược lại, ngân sách dành cho các lĩnh vực giáo dục, y tế và văn hóa sẽ bị cắt giảm, một số khoản chi này đã được giao cho các địa phương chi trả. Khoản chi dành tăng lương cho công nhân, một trong những ưu tiên trong chính sách của Tổng thống Putin cũng sẽ bị cắt giảm nhằm tiết kiệm ngân sách. Các biện pháp nhằm ổn định nền kinh tế trong ngắn hạn do Chính phủ Nga đề xuất dường như là bản sao của chương trình chống khủng hoảng của Thủ tướng Vladimir Putin trong giai đoạn 2008-2009. Các biện pháp đối phó mang tính chất thủ công, chủ yếu sử dụng tiền từ các quỹ dự trữ.

Điều gì xảy ra tiếp theo?

Đề xuất điều chỉnh ngân sách Liên bang của Chính phủ Nga có thể dẫn tới tình trạng độc quyền và Nhà nước tăng cường can thiệp vào nền kinh tế. Các doanh nghiệp, ngân hàng nhỏ và vừa, vốn đang chịu tác động mạnh của khủng hoảng, sẽ bị thâu tóm. Dự đoán trong năm 2015 sẽ có khoảng 20-25% ngân hàng nhỏ và vừa bị phá sản, nhất là các ngân hàng địa phương. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa không nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước cũng sẽ phá sản.

Nếu GDP tiếp tục giảm thêm từ 3,5-4% như Ngân hàng Trung ương Nga dự đoán trong các báo cáo gần đây, các biện pháp đề xuất nhằm ổn định kinh tế nước này như Chính phủ đưa ra là chưa đủ, và nhiều khả năng Nga sẽ phải tiếp tục điều chỉnh ngân sách. Đặc biệt, nguồn tiền của các quỹ dự trữ có thể sẽ tiếp tục giảm mạnh để bù đắp do thâm hụt ngân sách.