Dấu ấn quản lý, điều hành ngân sách nhà nước năm 2024

Nhìn lại năm 2024, trong bối cảnh tình hình thế giới tiếp tục phát sinh nhiều bất ổn, khó khăn, thách thức ngoài dự báo; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt; xung đột quân sự leo thang ở Nga - Ukraine, khu vực Trung Đông; giá năng lượng, hàng hóa, nguyên liệu đầu vào cho sản xuất tuy giảm song còn ở mức cao, lãi suất, tỷ giá gây áp lực lên việc kiểm soát lạm phát; Mỹ và nhiều nước trì hoãn việc giảm lãi suất điều hành; khó khăn, rủi ro về nợ công; thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp... tiếp tục là những thách thức đến tăng trưởng bền vững của nền kinh tế toàn cầu.

Ở trong nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự giám sát của Quốc hội, sự chỉ đạo điều hành sát sao, quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, nỗ lực của các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp (DN) và Nhân dân, việc triển khai các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2024 đã đạt nhiều kết quả tích cực. Tình hình kinh tế vĩ mô ổn định, các cân đối lớn được đảm bảo, kinh tế tiếp tục phục hồi, tốc độ tăng trưởng đạt khoảng 7%, lạm phát dưới 4%, thu NSNN ước vượt khoảng 19,1% dự toán, bội chi ngân sách và nợ công thấp hơn phạm vi cho phép, góp phần củng cố an ninh tài chính quốc gia; tạo điều kiện cải thiện dư địa chính sách tài khóa trong tình hình mới. Tuy nhiên, trong quá trình điều hành đã phát sinh nhiều khó khăn từ môi trường bên ngoài, cũng như vấn đề nội tại. Tổng cầu tiêu dùng phục hồi chậm; sản xuất kinh doanh của một số ngành, lĩnh vực vẫn còn khó khăn; diễn biến bất thường của mưa bão, sạt lở đất nghiêm trọng diễn ra ở nhiều địa phương, đặc biệt là ảnh hưởng của cơn bão số 3 (Yagi) gây thiệt hại lớn về hạ tầng kinh tế - xã hội...

Trong bối cảnh đó, Bộ Tài chính đã tăng cường công tác quản lý, điều hành NSNN, chủ động tham mưu, đề xuất cấp có thẩm quyền ban hành và quyết liệt triển khai đồng bộ các giải pháp chính sách tài khóa chủ động linh hoạt, mở rộng, hợp lý, hiệu quả, có trọng tâm, trọng điểm, phối hợp chặt chẽ với chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác để hỗ trợ nền kinh tế, tháo gỡ khó khăn cho DN, người dân, thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Về thu ngân sách nhà nước

Ngay từ đầu năm, Bộ Tài chính đã chỉ đạo thực hiện tốt các Luật thuế và nhiệm vụ thu NSNN năm 2024; tăng cường công tác quản lý thu NSNN, nhất là đối với các lĩnh vực, địa bàn trọng điểm, thu từ đất, chuyển nhượng bất động sản, kinh doanh trên nền tảng số, thương mại điện tử, nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam; mở rộng cơ sở thu và chống thất thu, đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời các khoản phát sinh vào NSNN. Đồng thời, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng làm tốt công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại, xử lý nghiêm các vi phạm, gian lận trong kê khai thuế, hoàn thuế. Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, chuyển đổi số, hiện đại hóa, ứng dụng công nghệ thông tin, thực hiện quản lý thuế điện tử. Xây dựng Đề án trung tâm dữ liệu lớn về hóa đơn điện tử, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích dữ liệu...

Để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, người dân, Bộ Tài chính chủ động tham mưu, đề xuất trình cấp có thẩm quyền ban hành các chính sách miễn, giảm, gia hạn thời hạn nộp thuế, phí, lệ phí và tiền thuê đất, ước giảm khoảng 197,3 nghìn tỷ đồng (bao gồm các chính sách thi hành từ năm 2023, tiếp tục tác động làm giảm thu NSNN năm 2024), trong đó số miễn, giảm khoảng 99 nghìn tỷ đồng; gia hạn khoảng 98,3 nghìn tỷ đồng.

Tính đến ngày 27/12/2024, thu NSNN cả năm ước đạt khoảng 2.025,4 nghìn tỷ đồng, tăng 19,1% (324,4 nghìn tỷ đồng) so với dự toán, tỷ lệ động viên vào NSNN đạt 17,8% GDP, riêng thuế, phí đạt 14,2% GDP, góp phần có thêm nguồn lực thực hiện cải cách chính sách tiền lương, xử lý các vấn đề quan trọng, cấp bách đột xuất phát sinh, tăng chi đầu tư phát triển và đảm bảo an sinh xã hội.

Về chi ngân sách nhà nước

Ngay từ khâu xây dựng dự toán, Bộ Tài chính đã chủ động phối hợp với các bộ, ngành, địa phương rà soát, yêu cầu triệt để tiết kiệm chi thường xuyên, cắt giảm các nhiệm vụ chưa thực sự cần thiết, chậm triển khai, giảm các khoản chi tổ chức hội nghị, hội thảo, khánh tiết, đi công tác trong nước, nghiên cứu, khảo sát nước ngoài… dành nguồn lực cho chi đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, chi phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, chi an sinh xã hội. Đồng thời, đã phối hợp với Bộ Nội vụ đánh giá phương án cân đối nguồn lực thực hiện cải cách chính sách tiền lương, bảo hiểm xã hội theo tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW, Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương khóa XII, tham mưu, báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định việc tăng lương cơ sở cho khu vực công lên mức 2,34 triệu đồng/tháng, thực hiện từ ngày 01/7/2024.

Trong quá trình điều hành, Bộ Tài chính đã đề nghị các bộ, ngành, địa phương chủ động, tiếp tục rà soát các chính sách, nhiệm vụ, sắp xếp thứ tự ưu tiên các khoản chi theo mức độ cấp thiết, quan trọng và khả năng triển khai thực hiện trong năm, đảm bảo hoàn thành các nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền phê duyệt trên cơ sở nguồn NSNN được phân bổ; chỉ trình cấp có thẩm quyền ban hành chính sách, đề án, nhiệm vụ mới khi thực sự cần thiết và có nguồn bảo đảm. Bộ Tài chính cũng dự kiến đầy đủ nhu cầu kinh phí thực hiện các chính sách, chế độ, nhiệm vụ mới đã được cấp có thẩm quyền quyết định; bố trí nguồn lực NSNN đảm bảo xử lý, hỗ trợ kịp thời khắc phục hậu quả thiên tai, nhất là các địa phương bị ảnh hưởng nặng nề của bão số 3.

Nhằm tăng cường quản lý chi NSNN chặt chẽ, Bộ Tài chính đã tham mưu trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành các nghị quyết, chỉ thị, trong đó yêu cầu các bộ, cơ quan, địa phương cắt giảm những khoản chi ngân sách trung ương đã được giao trong dự toán đầu năm nhưng đến ngày 30/6/2024 chưa phân bổ; hướng dẫn phạm vi thực hiện tiết kiệm 5% dự toán chi thường xuyên NSNN năm 2024, tổng số tiền thực hiện tiết kiệm được khoảng 5 nghìn tỷ đồng. Thực hiện chỉ đạo của Thường trực Chính phủ, Bộ Tài chính đã trình Quốc hội quyết định bổ sung nguồn thực hiện mục tiêu xóa nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo, hộ cận nghèo trên phạm vi cả nước.

Cùng với đó, để thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước, kịp thời tháo gỡ những vấn đề lớn, cấp bách, có vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 138/2024/NĐ-CP ngày 24/10/2024 quy định việc lập dự toán, quản lý, sử dụng chi thường xuyên NSNN để mua sắm tài sản, trang thiết bị, cải tạo, nâng cấp, mở rộng, xây dựng mới hạng mục công trình trong các dự án đã đầu tư xây dựng; trình Chính phủ trình Quốc hội ban hành Luật số 56/2024/QH15 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán; Luật Kế toán; Luật Kiểm toán độc lập; Luật NSNN; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công; Luật Quản lý thuế; Luật Thuế thu nhập cá nhân; Luật Dự trữ quốc gia; Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Trong công tác đầu tư, thực hiện mục tiêu Đảng và Nhà nước đã đề ra, nhằm củng cố và phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, thúc đẩy phục hồi tăng trưởng kinh tế, dẫn dắt, thu hút thêm các nguồn đầu tư ngoài Nhà nước, cùng với nguồn dự toán đã bố trí cho chi đầu tư phát triển từ đầu năm, Bộ Tài chính đã phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các Bộ, địa phương liên quan trình Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội dành thêm 26,9 nghìn tỷ đồng từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách trung ương năm 2023 tăng chi cho đầu tư phát triển, tập trung cho hệ thống đường cao tốc, đường giao thông kết nối liên vùng. Đồng thời, đã tích cực đôn đốc, tháo gỡ khó khăn cho các Bộ, ngành, địa phương để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công. Điều này đã và đang tạo thêm động lực quan trọng tạo nguồn lực phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm 2024 và các năm sau.

Nhờ chủ động trong điều hành, các nhiệm vụ chi NSNN năm 2024 đã cơ bản hoàn thành mục tiêu đề ra. Tính đến ngày 31/12/2024, chi NSNN ước đạt khoảng 1.830,8 nghìn tỷ đồng, bằng 86,4% dự toán; trong đó chi đầu tư phát triển ước đạt 78,1% dự toán Quốc hội quyết định, tỷ lệ giải ngân đạt 77,5% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (cùng kỳ năm 2023 đạt 81,9% kế hoạch); chi thường xuyên ước đạt 94,5% dự toán; đáp ứng kịp thời nhiệm vụ chi phát sinh theo dự toán và tiến độ thực hiện của đơn vị sử dụng ngân sách, đảm bảo quốc phòng, an ninh, an sinh xã hội và thanh toán đầy đủ các khoản nợ đến hạn, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh; đảm bảo kinh phí thực hiện cải cách tiền lương từ 01/7/2024 và thực hiện chính sách an sinh xã hội đã ban hành.

Về cân đối ngân sách

Cân đối NSNN và nợ công, được kiểm soát hiệu quả, thấp hơn mức trần được Quốc hội phê duyệt. Đến cuối năm 2024, dư nợ công khoảng 36-37%, dư nợ Chính phủ khoảng 33-34%, nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ khoảng 20-21% so tổng thu NSNN, góp phần an toàn, bền vững nợ công, đảm bảo an ninh tài chính, đây cũng là điều kiện cải thiện dư địa chính sách tài khóa trong tình hình mới.

Chủ động điều hành vay, trả nợ của Chính phủ, trong thẩm quyền được giao, Bộ Tài chính đã thực hiện phát hành trái phiếu Chính phủ sát với tiến độ thu NSNN, giải ngân vốn đầu tư công và sử dụng hiệu quả ngân quỹ nhà nước để tiết giảm chi phí trả lãi vay cho NSNN nhưng vẫn đảm bảo nguồn chi trả kịp thời nợ gốc các khoản vay đến hạn của ngân sách trung ương, góp phần ổn định, lành mạnh và phát triển thị trường tài chính, củng cố xếp hạng tín nhiệm quốc gia. Năm 2024, đã thực hiện phát hành 330,4 nghìn tỷ đồng trái phiếu chính phủ, kỳ hạn bình quân 11,12 năm, lãi suất bình quân 2,52%/năm.

Công tác quản lý, điều hành NSNN năm 2024 được tăng cường đã góp phần tích cực triển khai các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất – kinh doanh, tăng nguồn lực cho đầu tư phát triển, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, kiểm sát lạm phát, ổn định vĩ mô, đảm bảo quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội và đời sống Nhân dân.

Tập trung quản lý, điều hành ngân sách nhà nước năm 2025

Năm 2025 là năm đặc biệt, năm cuối cùng triển khai thực hiện các mục tiêu của Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 05 năm 2021-2025, phấn đấu đạt kết quả cao nhất các mục tiêu, chỉ tiêu của kế hoạch tài chính 05 năm 2021-2025; đồng thời, là năm triển khai xây dựng các kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và ngân sách nhà nước giai đoạn 2026-2030, năm tiến hành đại hội địa phương các cấp để tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.

Để thực hiện thắng lợi các mục tiêu, kế hoạch nhiệm vụ tài chính - ngân sách nhà nước năm 2025, trên cơ sở quán triệt sâu sắc các định hướng, chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, công tác quản lý, điều hành ngân sách nhà nước sẽ tập trung tổ chức thực hiện một số giải pháp trọng tâm như sau:

Một là, giữ vững nền tảng ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn, phát triển bền vững các lĩnh vực kinh tế, xã hội. Tăng cường năng lực dự báo đúng, kịp thời những biến động tình hình kinh tế thế giới và trong nước để đề xuất các giải pháp điều hành chính sách tài khóa chủ động, linh hoạt, mở rộng hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm, phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, nhịp nhàng với chính sách tiền tệ và các chính sách khác nhằm xử lý tốt các vấn đề phát sinh.

Hai là, thực hiện nghiêm pháp luật về thu, quản lý thu ngân sách nhà nước, tập trung thực hiện các giải pháp tăng cường quản lý thu ngân sách nhà nước, phấn đấu hoàn thành dự toán thu được giao ở mức cao nhất đảm bảo nguồn lực phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Ba là, tăng cường kỷ luật, kỷ cương tài chính, nâng cao hiệu quả quản lý, phân bổ, sử dụng ngân sách nhà nước, tài sản công, gắn với các mục tiêu về tái cơ cấu nền kinh tế, phát triển bền vững.

Bốn là, quản lý, kiểm soát chủ động, linh hoạt và hiệu quả bội chi ngân sách nhà nước, nợ công trong phạm vi cấp có thẩm quyền quyết định khi đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển, kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc Việt Nam.

Năm là, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, chuyển đổi số; đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế nhằm nâng cao hiệu lực hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, đổi mới cơ chế tài chính đơn vị sự nghiệp công lập.

Sáu là, tái cơ cấu, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp, xây dựng cơ cấu sở hữu hợp lý, tập trung vào những ngành, lĩnh vực then chốt, nòng cốt cho kinh tế nhà nước.

Bảy là, tăng cường công tác quản lý giá cả, thị trường; đảm bảo sự vận hành ổn định, an toàn của thị trường tài chính và dịch vụ tài chính, thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế.

Tám là, tích cực, chủ động hội nhập tài chính quốc tế, nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại.