Bảo lãnh thông quan là một hình thức cam kết bảo lãnh về mặt tài chính mà cơ quan Hải quan yêu cầu đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu khi chưa hoàn thành thủ tục hải quan theo quy định, nhưng mong muốn được giải phóng hàng hóa, thông quan hàng hóa.

Hiện nay, Bộ Tài chính đang lấy ý kiến rộng rãi về dự thảo Nghị quyết này. Theo dự thảo, hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thực hiện thí điểm cơ chế bảo lãnh thông gồm: Hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thuộc diện phải nộp thuế ngay trước khi thông quan, giải phóng hàng; Hàng hóa kinh doanh tạm nhập, tái xuất trong thời hạn tạm nhập tái xuất (bao gồm cả thời gian gia hạn); Hàng hóa quá cảnh đi qua lãnh thổ Việt Nam; Các trường hợp chậm nộp Giấy chứng nhận xuất xứ thuộc hồ sơ hải quan; Hàng hóa nhập khẩu đưa hàng về bảo quản, chờ kết quả kiểm tra chuyên ngành.

Dự thảo đưa ra 2 phương thức bảo lãnh thông quan gồm bảo lãnh dựa trên số tiền thuế phải nộp và bảo lãnh dựa trên trị giá của lô hàng nhập khẩu. Phương thức bảo lãnh dựa trên số tiền thuế phải nộp áp dụng đối với các trường hợp: Hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu thuộc diện phải nộp thuế ngay trước khi thông quan, giải phóng hàng; hàng hóa kinh doanh tạm nhập, tái xuất trong thời hạn tạm nhập tái xuất (bao gồm cả thời gian gia hạn); hàng hóa quá cảnh đi qua lãnh thổ Việt Nam; chậm nộp Giấy chứng nhận xuất xứ thuộc hồ sơ hải quan (trong các trường hợp: chưa có Giấy chứng nhận xuất xứ để được áp dụng mức thuế suất nhập khẩu ưu đãi đặc biệt theo các Hiệp định thương mại tự do hoặc để chứng minh hàng hóa có xuất xứ từ các nước không thuộc diện áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại).

Phương thức bảo lãnh dựa trên trị giá của lô hàng nhập khẩu áp dụng đối với các trường hợp: Bảo lãnh đưa hàng về bảo quản, chờ kết quả kiểm tra chuyên ngành; bảo lãnh chậm nộp Giấy chứng nhận xuất xứ thuộc hồ sơ hải quan trong trường hợp hàng hóa có nguy cơ gây hại đến an toàn xã hội, sức khỏe của cộng đồng hoặc vệ sinh môi trường cần được kiểm soát; hàng hóa thuộc diện phải tuân thủ theo các chế độ nhập khẩu theo quy định của pháp luật Việt Nam hoặc theo Điều ước quốc tế hai bên hoặc nhiều bên mà Việt Nam và nước, nhóm nước, hoặc vùng lãnh thổ cùng là thành viên.

Tổ chức tham gia phát hành bảo lãnh cho hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu theo quy định tại Dự thảo này là các tổ chức kinh doanh bảo hiểm hoạt động theo pháp luật kinh doanh bảo hiểm và phải đáp ứng các điều kiện do Chính phủ quy định và được Bộ Tài chính công nhận.

Tổ chức phát hành bảo lãnh thông quan có trách nhiệm nộp đủ số tiền phạt và thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả theo trị giá của lô hàng trong trường hợp bảo lãnh theo trị giá lô hàng nhập khẩu; nộp đủ số tiền phạt, tiền thuế, tiền chậm nộp trong trường hợp bảo lãnh dựa trên số tiền thuế phải nộp; chỉ định địa điểm bảo quản hàng hóa đối với trường hợp bảo lãnh dựa trên trị giá lô hàng nhập khẩu.

Nguyên tắc triển khai thí điểm là đảm bảo không ảnh hưởng đến việc thực hiện các nghĩa vụ về thuế, về chính sách quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu của tổ chức, cá nhân. Việc triển khai thí điểm bảo lãnh thông quan nhằm đảm bảo tạo thuận lợi cho các hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa và phù hợp với thông lệ quốc tế; đảm bảo quyền và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan. Không áp dụng thí điểm bảo lãnh thông quan đối với hàng hóa theo kê khai hải quan thuộc diện cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu, tạm ngừng xuất khẩu, tạm ngừng nhập khẩu.

Hệ thống bảo lãnh thông quan sẽ cho phép giải phóng nhanh hàng hoá nhập khẩu trong khi vẫn duy trì và tăng cường kiểm soát tuân thủ. Qua đó, giúp giảm thời gian, chi phí thông quan hàng hóa, nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp, đẩy nhanh quá trình sản xuất, đưa hàng hóa vào lưu thông. Đồng thời, góp phần hạn chế, ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại, trốn thuế, vi phạm pháp luật hải quan, pháp luật về thuế và pháp luật về quản lý chuyên ngành.

Dự thảo Nghị quyết thực hiện thí điểm cơ chế bảo lãnh thông quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu nếu được thông qua hứa hẹn sẽ tạo “lực đẩy” trong nỗ lực tạo thuận lợi thương mại của Việt Nam. Không những thế, cơ chế bảo lãnh thông quan sẽ giúp cho cơ quan Hải quan nâng cao năng lực quản lý, doanh nghiệp nâng cao tính tự giác tuân thủ pháp luật, đồng thời góp phần mở rộng loại hình kinh doanh bảo hiểm tại Việt Nam.