Lựa chọn những doanh nghiệp có rủi ro cao để xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra năm 2014 là một trong những biện pháp mà Tổng cục Thuế triển khai thực hiện từ cuối năm 2013. Bên cạnh việc chống các hành vi vi phạm về hóa đơn thông qua ứng dụng "đối chiếu chéo bảng kê hóa đơn" nhằm phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời có hiệu quả đối với các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, Tổng cục Thuế cũng lên kế hoạch thanh tra các doanh nghiệp giao dịch qua ngân hàng có dấu hiệu đáng ngờ, qua đó đã xác định rõ mục đích giao dịch, nhận diện một số hình thức hợp thức hóa đơn, chứng từ thanh toán qua ngân hàng của doanh nghiệp và hoạt động chuyển giá.

Từ đầu năm tới nay, cơ quan thuế các cấp đã thanh tra, kiểm tra 20.983 doanh nghiệp. Tổng số thuế tăng thu qua thanh tra, kiểm tra là 4.119,2 tỷ đồng; tổng số giảm lỗ là 6.479 tỷ đồng; số thuế truy thu, truy hoàn, phạt là 2.034,81 tỷ đồng… Đối với thanh tra hoạt động chuyển giá, cơ quan thuế đã thanh tra, kiểm tra 557 doanh nghiệp báo lỗ, có dấu hiệu chuyển giá và đã truy thu, truy hoàn và xử phạt 579,3 tỷ đồng, giảm khấu trừ 25,6 tỷ đồng, giảm lỗ 1.517,2 tỷ đồng. Kết quả thanh tra, kiểm tra hoạt động chuyển giá đã tạo ra hiệu ứng tích cực khiến số lượng các doanh nghiệp FDI kê khai thua lỗ giảm đi rõ rệt. Nhiều doanh nghiệp trước đây kê khai lỗ thì nay đã kê khai có lãi lớn. Một số doanh nghiệp trước đây kê khai với mức lợi nhuận không đáng kể nay đã kê khai tăng lợi nhuận dù nền kinh tế vẫn đang gặp nhiều khó khăn.

Muôn vàn kiểu lách luật, trốn thuế

Mặc dù ngành Thuế đã xây dựng nhiều chuyên đề thanh tra, kiểm tra nhằm nhận diện sớm những hành vi gian lận, trốn thuế và chây ỳ nợ thuế, song trên thực tế vẫn còn muôn vàn chiêu lách luật, trốn thuế được doanh nghiệp "vận dụng".

Tổng cục Thuế cũng đã phát hiện nhiều hình thức gian lận thuế tinh vi của doanh nghiệp, thậm chí có cả sự tư vấn lách luật, né thuế từ chính những cơ quan kiểm toán độc lập. Ông Nguyễn Quang Tiến, Phó Trưởng ban Cải cách và hiện đại hóa (Tổng cục Thuế) cho biết, qua thanh tra thuế tại 25 doanh nghiệp FDI mới đây, cơ quan thuế đã điều chỉnh, giảm số lỗ phát sinh theo kê khai của doanh nghiệp trong giai đoạn thanh tra giá chuyển nhượng trên 1.116 tỷ đồng, truy thu thuế thu nhập doanh nghiệp trên 380,6 tỷ đồng, phạt vi phạm hành chính trên 15,6 tỷ đồng. Trước việc các doanh nghiệp báo lỗ lớn một cách bài bản hàng nghìn tỷ đồng, cơ quan thuế không thể không đặt ra nghi vấn: liệu có cơ quan nào đứng ra tư vấn cho doanh nghiệp FDI hợp thức hóa số liệu và giúp họ "qua mặt" các cơ quan chức năng trước khi thanh tra thuế phát hiện hay không? 

Ông Nguyễn Quang Tiến cho biết, quy định của pháp luật hiện chưa ràng buộc trách nhiệm của các tổ chức kiểm toán đối với báo cáo kiểm toán của doanh nghiệp. Thời gian tới, Tổ Quản lý thuế đối với hoạt động chuyển giá (Tổng cục Thuế) sẽ tiếp tục thu thập thông tin để làm sáng tỏ những hành vi sai phạm nêu trên. Trường hợp xác định có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, sẽ tham mưu cho Tổng cục Thuế chuyển giao cho cơ quan công an để điều tra, truy tố theo Luật Hình sự.