Điều kiện tiên quyết

Phát triển xanh không chỉ là mục tiêu, mà còn là động lực để tạo nên một nền kinh tế hiện đại, bền vững, góp phần gia tăng giá trị xuất khẩu, bảo vệ môi trường và nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu. Đây là bước đi chiến lược để Việt Nam củng cố vị thế trong chuỗi giá trị quốc tế, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, giảm tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao khả năng cạnh tranh của cả nền kinh tế.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, tăng trưởng xanh và bền vững không chỉ là một xu hướng tất yếu mà đã trở thành điều kiện tiên quyết để duy trì năng lực cạnh tranh và bảo đảm sự phát triển lâu dài của các nền kinh tế. Những chính sách quan trọng như Thỏa thuận xanh châu Âu (European Green Deal), Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), Kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn (Circular Economy Action Plan) hay Chiến lược đa dạng sinh học đến năm 2030 đang có ảnh hưởng lớn đến phương thức tăng trưởng, hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư trên thế giới.

Các chính sách trên không chỉ tập trung vào mục tiêu giảm phát thải mà còn đặt ra các tiêu chuẩn khắt khe hơn về trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường, yêu cầu các nước xuất khẩu phải thay đổi phương thức sản xuất và cách tiếp cận để đáp ứng được các yêu cầu ngày càng cao.

Thứ trưởng cho rằng, Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội lớn để trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực xuất khẩu hàng hóa xanh và bền vững, đẩy mạnh đầu tư vào năng lượng tái tạo, sản xuất sạch hơn, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn. Việc chuẩn bị nguồn hàng xuất khẩu của Việt Nam thích ứng hiệu quả với những tiêu chuẩn bền vững là sống còn đối với nền kinh tế Việt Nam.

Việc nắm bắt cơ hội này không chỉ giúp Việt Nam đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế mà còn góp phần nâng cao vị thế quốc gia, hiện thực hóa cam kết đóng góp vào các mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu. Sự chuyển đổi này đòi hỏi một chiến lược đồng bộ, bao gồm từ định hướng của Chính phủ thông qua các cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ, sự chủ động của doanh nghiệp trong đầu tư thực hiện các giải pháp chuyển đổi xanh và tinh thần hợp tác đồng hành của các bên liên quan.

Kịp thời thích ứng

Tại Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam 2024 với chủ đề “Xúc tiến xuất khẩu xanh” do Bộ Công Thương tổ chức sáng nay, PGS. TS. Nguyễn Đình Thọ - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho rằng, các yêu cầu mới về tiêu chuẩn bền vững của Liên minh châu Âu (EU) đã đi vào hiệu lực từ tháng 1/2024 và thể chế hóa bằng luật của các nước thành viên vào tháng 6/2024 đến nay đã có hiệu lực. Trong bối cảnh này, nếu các doanh nghiệp Việt Nam không thực hiện và tuân thủ thì trong thời gian tới sẽ bị loại khỏi thị trường.

Theo PGS. TS. Nguyễn Đình Thọ, các doanh nghiệp cần ghiên cứu tiếp cận ESG và yêu cầu của báo cáo phát triển bền vững, nắm vững các tiêu chuẩn và khung báo cáo ESG, theo sát lộ trình báo cáo ESG và rào cản kỹ thuật ESG và yêu cầu báo cáo phát triển bền vững trong từng lĩnh vực. Đồng thời, cần thực hiện báo cáo ESG tự nguyện và thiết lập hệ thống quản lý chất lượng tổng hợp đáp ứng yêu cầu ESG và báo cáo phát triển bền vững theo lộ trình yêu cầu của từng ngành hàng.

Doanh nghiệp xuất khẩu cũng cần thực hiện kiểm kê, báo cáo, xác nhận phát thải; xây dựng dự án tạo tín chỉ cácbon để huy động nguồn lực tài chính khí hậu; chuẩn bị sẵn sàng cho tín chỉ nhựa (dấu chân nhựa), tín chỉ đa dạng sinh học (dấu chân đa dạng sinh học)... để kịp thời thích ứng.

Cùng quan điểm trên, ông Nguyễn Bá Hùng - Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam khuyến nghị, doanh nghiệp phải tự mình thực hiện công cuộc chuyển đổi xanh trong hoạt động sản xuất, kinh doanh để xanh hóa nguồn tài chính đầu tư vào doanh nghiệp từ các ngân hàng, tổ chức tín dụng. Theo ông Hùng, nếu không nghiêm túc với công cuộc này, rủi ro về sụt giảm và mất thị trường với doanh nghiệp là rất cao.

Chuyên gia kinh tế trưởng ADB khuyến nghị, doanh nghiệp Việt Nam cần triển khai báo cáo xanh bền vững, chủ động triển khai để nắm rõ quy mô phát thải và định hình bước đi tiếp theo. Từ đó nâng cao năng lực quản trị, kinh doanh bền vững. Doanh nghiệp cũng cần xanh hóa các nguồn tài chính hiện có, đánh giá mức độ phát thải theo chuẩn của ngành để điều chỉnh về công nghệ để tăng sức cạnh tranh.

Nhấn mạnh tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững đã có từ lâu và đến hiện nay đã được tiêu chuẩn hóa, trở thành quy định bắt buộc của thị trường, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) cho rằng, các doanh nghiệp cần định vị trong thời gian tới khi xuất khẩu vào EU cần sự chuẩn bị hết sức nhanh chóng, để trong giai đoạn tới (2026-2028) có thể đáp ứng được các yêu cầu liên quan tới chuyển đổi xanh...

Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại khẳng định, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục rà soát, bổ sung và hoàn thiện các cơ chế chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp, cũng như đưa ra các tiêu chuẩn xanh, tiêu chuẩn phát triển bền vững cho từng ngành, từng lĩnh vực ngay cả tại thị trường Việt Nam để không chỉ doanh nghiệp nội mà cả các sản phẩm nhập khẩu vào Việt Nam phải tuân thủ các yêu cầu xanh và bền vững.