Thiệt thòi này không chỉ đo đếm bằng việc NLĐ sẽ mất đi cơ hội hưởng lương hưu, không có gì đảm bảo cho cuộc sống lúc tuổi già. Hơn thế là những chi phí phải trả nếu NLĐ bị ốm đau vì không có thẻ bảo hiểm y tế (BHYT), thậm chí chẳng may mất đi người thân sẽ không được hưởng các chế độ như đang tham gia BHXH.

600.000 người lao động nhận BHXH một lần

Ông Điều Bá Được, Trưởng Ban Thực hiện chính sách, BHXH Việt Nam cho biết, thời gian gần đây, tình trạng NLĐ đề nghị nhận BHXH một lần tiếp tục gia tăng. Hiện cả nước có hơn 13 triệu lao động tham gia đóng BHXH, chiếm 24% tổng số lao động. Từ năm 2013 đến năm 2016, cả nước có 2,5 triệu NLĐ xin lĩnh BHXH một lần. Dự báo, năm 2017 có gần 700 nghìn người. Như vậy, trung bình mỗi năm có hơn 600 nghìn người rời xa Quỹ Hưu trí.

Ông Được cho biết, hiện số người nhận BHXH một lần tương đương số người tham gia mới vào hệ thống. Trong đó, số người hưởng BHXH một lần chủ yếu là công nhân khu công nghiệp, khi nghỉ việc hoặc mất việc làm, họ thường không đóng tiếp mà xin nhận BHXH một lần.

Theo ông Được, việc gia tăng NLĐ nhận BHXH một lần đồng nghĩa với số lao động khi về già không có lương hưu đang tăng lên, ảnh hưởng đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội lâu dài cho NLĐ.

Theo đó, ông Được cho rằng nên cân nhắc kỹ khi quyết định nhận BHXH một lần. Khi nhận BHXH một lần, NLĐ sẽ mất đi cơ hội hưởng lương hưu, không có gì đảm bảo cho cuộc sống lúc tuổi già. NLĐ hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ một phần từ kinh phí Nhà nước.

“Trong thời gian bảo lưu, nếu chẳng may bị mất đi, gia đình còn được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tuỳ theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi chết (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần.

Những hệ lụy khó lường

Bà Đào Hồng Lan, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH, lo ngại: BHXH là một trong các chính sách trụ cột của hệ thống an sinh quốc gia. Nếu người lao động không lưu ý tham gia BHXH, nguy cơ sẽ gặp những khó khăn khi về già cũng như tạo thêm gánh nặng cho xã hội. Do vậy, việc nhận lương hưu có lợi hơn nhận BHXH một lần.

Ts. Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, chia sẻ nếu hiểu rõ được lợi ích của việc bảo lưu thời gian đóng BHXH, nhiều người sẽ không nhận BHXH một lần để có cơ hội nhận lương hưu khi về già.

Ông Lợi cho biết, hiện nay theo quy định của pháp luật, tổng mức đóng BH hưu trí là 22% mức tiền lươg tháng, trong đó, NLĐ đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, có nghĩa là tổng mức đóng vào quỹ BHXH hàng năm bằng 2,64 tháng lương.

Nếu hưởng một lần thì chỉ được thanh toán bằng 2 tháng lương làm căn cứ đóng BHXH cho một năm tham gia BHXH. Như vậy, quỹ không hề bị ảnh hưởng nhưng NLĐ lại chịu thiệt thòi, mất đi 0,64 tháng lương mỗi năm.

Ngoài lương lưu hàng tháng được nhận, NLĐ được cấp thẻ BHYT, không may ốm đau đã có Quỹ Khám chữa bệnh BHYT chi trả tiền.

“Nếu so sánh giữa việc hưởng lương hưu hàng tháng và việc lĩnh BHXH một lần cùng một khoảng thời gian đóng BHXH thì tổng lợi ích bằng tiền khi hưởng lương hưu hàng tháng sẽ cao hơn gấp nhiều lần”, ông Lợi khẳng định.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Diệu Hồng, Chuyên gia về an sinh xã hội Việt Nam, cho rằng đây là tình trạng đáng báo động với các nhà quản lý chính sách. Mục tiêu đến năm 2020 là mở rộng diện bao phủ BHXH lên 50% nhưng hiện tại mới có 24% NLĐ tham gia BHXH.

Đối với NLĐ, nếu không cân nhắc kỹ lưỡng, đặc biệt là những người còn trẻ, nếu vì cái lợi trước mắt mà rút đi họ mất rất nhiều quyền lợi, đó là sự đảm bảo an toàn về mặt thu nhập khi về già và hưởng chế độ BHYT.

Trước tình trạng báo động trên, cuối tháng 8 vừa qua, BHXH Việt Nam đã có công văn gửi BHXH các tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương đề nghị đẩy mạnh tuyên truyền chính sách BHXH.

Trong đó, nhấn mạnh thời gian gần đây, NLĐ ồ ạt xin nghỉ việc để hưởng trợ cấp BHXH một lần có xu hướng gia tăng, nguyên nhân là do NLĐ chưa hiểu đầy đủ về chính sách BHXH hiện hành.

BHXH khẳng định: Chính sách BHXH là chính sách rất nhân văn của Đảng và Nhà nước nước đảm bảo mọi công dân có quyền được hưởng an sinh xã hội. Theo đó, NLĐ khi làm việc được người sử dụng lao động đóng BHXH để hưởng đủ các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất; người đủ 15 tuổi mà không thuộc trường hợp được người sử dụng đóng BHXH thì được tham gia BHXH tự nguyện để hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.