Ngày 30/3, Chánh án Nguyễn Hòa Bình thay mặt Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân (TAND) Tối cao đã ký công văn hướng dẫn xét xử tội phạm liên quan đến công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19.

Văn bản được gửi tới chánh án TAND các cấp, chánh án tòa án quân sự các cấp và thủ trưởng các đơn vị thuộc TAND Tối cao.

Đây là hướng dẫn được đánh giá là rất kịp thời trong bối cảnh nhiều hành vi vi phạm pháp luật phát sinh trong bối cảnh đại dịch COVID-19 đang bùng phát, nhất là chuyện phát tán các thông tin sai sự thật trên mạng.

Về từ vùng dịch không khai báo y tế: Xử hình sự

Văn bản nêu rõ: Căn cứ vào tình hình diễn biến của dịch bệnh và thực tiễn xét xử, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao sẽ tiếp tục tổng kết, hướng dẫn bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.

Về xác định tội danh theo Bộ luật Hình sự (BLHS), TAND Tối cao hướng dẫn: Người đã được thông báo mắc bệnh; người nghi ngờ mắc bệnh hoặc trở về từ vùng có dịch bệnh COVID-19 đã được thông báo cách ly thực hiện một trong các hành vi sau đây gây lây truyền dịch bệnh COVID-19 cho người khác thì bị coi là trường hợp thực hiện “hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người” tại điểm c khoản 1 Điều 240 và bị xử lý về tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người.

Đó là các hành vi: Trốn khỏi nơi cách ly; không tuân thủ quy định về cách ly; từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly; không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối.

Theo hướng dẫn, người chưa bị xác định mắc bệnh COVID-19 nhưng sống trong khu vực đã có quyết định cách ly, quyết định phong tỏa thực hiện một trong các hành vi sau đây gây thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên do phát sinh chi phí phòng, chống dịch bệnh thì bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn ở nơi đông người theo Điều 295.

Cụ thể là các hành vi: Trốn khỏi khu vực bị cách ly, khu vực bị phong tỏa; không tuân thủ quy định cách ly; từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly; không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối.

Cạnh đó, chủ hoặc người quản lý cơ sở kinh doanh dịch vụ (như quán bar, vũ trường, karaoke, dịch vụ massage, cơ sở thẩm mỹ...) cố tình hoạt động khi đã có quyết định tạm đình chỉ để phòng, chống dịch bệnh COVID-19 của cơ quan, người có thẩm quyền, gây thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên do phát sinh chi phí phòng, chống dịch bệnh thì bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn ở nơi đông người theo Điều 295.

Đưa tin giả, tin sai lên mạng: Có tội

Đáng chú ý, theo hướng dẫn, người có hành vi lên mạng máy tính, mạng viễn thông đưa tin giả mạo, thông tin sai sự thật, thông tin xuyên tạc về tình hình dịch bệnh COVID-19, gây dư luận xấu thì bị xử lý về tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định tại Điều 288.

Người có hành vi đưa trái phép thông tin cá nhân, bí mật đời tư, xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của nhân viên y tế, người tham gia phòng, chống dịch bệnh COVID-19, người mắc bệnh, người nghi ngờ mắc bệnh COVID-19 thì bị xử lý về tội làm nhục người khác theo Điều 155.

Người có hành vi lợi dụng dịch bệnh COVID-19 đưa ra thông tin không đúng sự thật về công dụng của thuốc, vật tư y tế về phòng, chống dịch bệnh nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác thì bị xử lý về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174.

Cũng theo hướng dẫn, người có hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác cản trở người thi hành công vụ trong phòng, chống dịch bệnh COVID-19 thì bị xử lý về tội chống người thi hành công vụ theo Điều 330.

“Người có trách nhiệm trong phòng, chống dịch bệnh COVID-19 nhưng không triển khai hoặc triển khai không kịp thời, không đầy đủ các biện pháp phòng, chống dịch bệnh theo quy định gây hậu quả nghiêm trọng thì bị xử lý về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 360” - văn bản nêu.

Phòng xử án không quá 10 người

Về áp dụng hình phạt, biện pháp tư pháp, hướng dẫn của TAND Tối cao khẳng định: Áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với trường hợp phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng, như làm lây lan dịch bệnh cho từ hai người trở lên, làm chết người...

Áp dụng hình phạt chính là hình phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù nhưng cho hưởng án treo theo đúng quy định của pháp luật đối với trường hợp phạm tội chưa gây ra hậu quả hoặc gây hậu quả ít nghiêm trọng, như chưa làm lây lan dịch bệnh.

“Ngoài việc áp dụng hình phạt chính, tòa án xem xét áp dụng hình phạt bổ sung và biện pháp tư pháp theo quy định của BLHS” - hướng dẫn nêu.

Ngoài ra, TAND Tối cao cũng yêu cầu các tòa án chủ động phối hợp với cơ quan điều tra và VKS cùng cấp để áp dụng thủ tục rút gọn đối với vụ án có đủ điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn theo quy định tại Điều 456 Bộ luật Tố tụng hình sự.

Đối với vụ án không đủ điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn thì đưa ra xét xử trong thời hạn không quá 1/2 thời hạn theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Theo văn bản, trong thời gian có dịch bệnh COVID-19, phải đưa các vụ án liên quan đến phòng, chống dịch bệnh COVID-19 ra xét xử nhưng bảo đảm quy định về phòng, chống dịch. Phòng xử án bố trí tối đa không quá 10 người, nếu phải triệu tập nhiều người tham gia hơn thì phải bố trí cho họ ngồi ở phòng khác và sử dụng các thiết bị điện tử (micro, loa, tivi, camera...) để họ tham gia phiên tòa. Tòa án có thể xét xử lần lượt từng bị cáo, bố trí khoảng cách giữa những người tham gia phiên tòa tối thiếu là 2 m...

Văn bản nêu: “Chỉ cho người được tòa án triệu tập vào phòng xử án để tham dự phiên tòa”. TAND Tối cao cũng yêu cầu trong quá trình xét xử cần có phương án tuyên truyền phù hợp (như đưa thông tin, hình ảnh, bài viết, phóng sự... về việc xét xử vụ án trên các phương tiện thông tin đại chúng) để bảo đảm công tác giáo dục, phòng ngừa chung.