Quy tắc "de minimis" là gì?

"De minimis" là một thuật ngữ tiếng Latin có nghĩa là "quá nhỏ để đáng kể" hoặc "không đáng kể".

Trong thương mại quốc tế, de minimis xác định ngưỡng giá trị của hàng hóa nhập khẩu mà dưới mức đó, sản phẩm sẽ được miễn thuế và miễn các thủ tục hải quan phức tạp.

Về xuất xứ, quy tắc này cho phép một tỷ lệ nhỏ (ví dụ: 10% giá trị hoặc trọng lượng) nguyên liệu không đáp ứng quy tắc xuất xứ vẫn được phép sử dụng mà không làm thay đổi xuất xứ của hàng hóa thành phẩm.

Trong gần một thập kỷ, các lô hàng có giá trị dưới 800 USD được phép vào Mỹ gần như miễn thuế và ít bị giám sát. Từ nay, những lô hàng từ Tapestry, Lululemon hay bất kỳ nhà bán lẻ trực tuyến nào khác sẽ bị áp thuế và xử lý tương tự như các kiện hàng lớn.

Hồi tháng 5, ông Trump đã chấm dứt miễn trừ đối với hàng hóa từ Trung Quốc và Hong Kong (Trung Quốc), và đến 30/7, ông mở rộng việc hủy bỏ với toàn bộ.

Theo luật trước đó, miễn trừ de minimis dự kiến sẽ kết thúc vào tháng 7/2027. Tuy nhiên, sắc lệnh mới của ông Trump đã xóa bỏ quy định này sớm hơn nhiều, khiến doanh nghiệp, hải quan và bưu điện có rất ít thời gian chuẩn bị.

“Việc chấm dứt quy định dưới 800 USD/người/ngày, nhìn từ góc độ toàn cầu, sẽ gây ra hỗn loạn nhất định”, bà Lynlee Brown, đối tác tại bộ phận thương mại toàn cầu của EY nhận định. “Nó tác động đến tài chính, vận hành và cả tuân thủ pháp lý. Bấy lâu nay đây đều là những lô hàng nhập khẩu không chính thức, hầu như chẳng ai kiểm tra".

Thay đổi đột ngột này đã làm đình trệ chuỗi cung ứng từ Pháp đến Singapore, buộc nhiều bưu điện trên thế giới phải tạm ngừng gửi hàng sang Mỹ để cập nhật hệ thống và tuân thủ quy định mới. Các doanh nghiệp lớn nhỏ giờ phải tính toán lại không chỉ chuỗi cung ứng mà cả mô hình kinh doanh, bởi thay đổi này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận, các chuyên gia logistics cho biết.

“Đây rõ ràng là thay đổi lớn cho mô hình vận hành, không chỉ với Shein, Temu mà cả các công ty vốn kết hợp bán lẻ trực tuyến và cửa hàng truyền thống", bà Brown nói.

Đối với người tiêu dùng, vốn đã chịu áp lực từ lạm phát kéo dài và lãi suất cao, giá hàng hóa, từ áo tắm Colombia cho đến ramen đặt thuê bao từ Nhật Bản có nguy cơ tiếp tục tăng.

Theo nghiên cứu năm 2025 của Pablo Fajgelbaum và Amit Khandelwal (NBER), việc chấm dứt de minimis có thể khiến người tiêu dùng Mỹ tốn thêm ít nhất 10,9 tỷ USD, tức khoảng 136 USD mỗi hộ gia đình. Người thu nhập thấp và các nhóm thiểu số sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do họ phụ thuộc nhiều hơn vào nguồn hàng nhập giá rẻ.

Chuỗi cung ứng bị đảo lộn

Quy định de minimis bùng nổ nhờ các nhà bán lẻ Trung Quốc như Shein và Temu, từ 134 triệu lô hàng năm 2015 lên hơn 1,36 tỷ lô năm 2024. Trước khi thay đổi, Hải quan Mỹ cho biết mỗi ngày có hơn 4 triệu lô hàng de minimis được xử lý.

Báo cáo Hạ viện Mỹ năm 2023 cho thấy, hơn 60% lô hàng de minimis năm 2021 đến từ Trung Quốc, song thông tin về nguồn gốc và chủng loại hàng lại rất hạn chế. Chính sự mập mờ này là lý do khiến cả Tổng thống Joe Biden và Trump đều muốn siết chặt quy định.

Chính quyền Biden đặc biệt quan ngại việc miễn trừ này cho phép hàng hóa sản xuất bằng lao động cưỡng bức lọt vào Mỹ. Trong khi đó, ông Trump cáo buộc các lô hàng này là kênh tuồn fentanyl và ma túy tổng hợp. Theo Nhà Trắng, 90% các vụ bắt giữ hàng hóa trong năm tài khóa 2024, bao gồm 98% vụ liên quan đến ma túy và 97% vụ xâm phạm sở hữu trí tuệ đều bắt nguồn từ các lô hàng de minimis.

Trên thế giới, nhiều quốc gia cũng miễn thuế cho hàng nhập khẩu giá trị thấp để thúc đẩy thương mại, nhưng mức trần thường là 200 USD, chứ không cao như 800 USD của Mỹ.

Từ trước 2016, ngưỡng tại Mỹ cũng là 200 USD, sau đó Quốc hội nâng lên 800 USD theo Đạo luật Xúc tiến và Thực thi thương mại, với mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp, người tiêu dùng và nền kinh tế. Nhưng hệ quả ngoài dự kiến là các công ty đã thiết kế chuỗi cung ứng tối đa hóa lợi ích từ quy định này - lập kho ngoại quan tại Canada, Mexico rồi nhập khẩu hàng loạt vào đó trước khi tách nhỏ, gửi sang Mỹ miễn thuế theo đơn hàng lẻ.

“Giờ đây cách sắp xếp đó sẽ phải thay đổi", bà Irina Vaysfeld, chuyên gia tại KPMG cho biết.

Ngành bán lẻ chao đảo

Trước khi xuất hiện sự trỗi dậy của Shein và Temu, hai nền tảng bán lẻ lớn hiện nay của Trung Quốc, de minimis gần như không được nhắc tới trong giới bán lẻ. Nhưng đến năm 2023, một báo cáo được công bố cho thấy Shein và Temu chịu trách nhiệm tới 30% số lô hàng de minimis vào Mỹ mỗi ngày, và gần một nửa số lô từ Trung Quốc.

Các lãnh đạo ngành bán lẻ lập tức phản đối vì coi đây là cạnh tranh không công bằng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp lại âm thầm áp dụng mô hình tương tự để tiết kiệm chi phí.

Những công ty chỉ kinh doanh trực tuyến dựa gần như hoàn toàn vào de minimis, đến mức nếu bị áp thuế, họ khó lòng tồn tại. “Một số công ty đã tính toán kịch bản chịu thuế trong 1-2 năm, và biết chính xác họ có thể cầm cự bao lâu", bà Vaysfeld cho biết.

Ngay cả các thương hiệu lớn cũng chịu ảnh hưởng. Với Tapestry (sở hữu Coach, Kate Spade), khoảng 13–14% doanh số từng được hưởng de minimis, nay sẽ bị áp thuế 30%. CFO Scott Roe cho biết, lợi nhuận công ty có thể giảm 160 triệu USD trong năm nay, tương đương 2,3% biên lợi nhuận. Cổ phiếu Tapestry giảm gần 16% ngay sau thông tin này.

Lululemon cũng sử dụng de minimis. Theo Wells Fargo, việc bãi bỏ quy định có thể làm giảm 0,90 - 1,10 USD lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu của hãng.

Hiệp hội Bán lẻ quốc gia Mỹ (NRF) không đưa ra lập trường cụ thể, vì các thành viên có quan điểm trái ngược nhau. Song theo ông Jonathan Gold, Phó chủ tịch phụ trách chuỗi cung ứng của NRF: “Chi phí chắc chắn sẽ tăng và cuối cùng người tiêu dùng phải gánh".

Các sàn thương mại và tác động dây chuyền

Tác động trực diện nhất sẽ rơi vào các sàn thương mại điện tử như Etsy, eBay, Shopify - nơi hàng triệu doanh nghiệp nhỏ bán sản phẩm sang Mỹ. Người tiêu dùng Mỹ vốn quen mua hàng thủ công, áo thun, đồ lưu niệm từ nước ngoài mà không chịu thuế, nay sẽ phải trả thêm chi phí.

Etsy, eBay từng vận động giữ lại quy định này. Etsy cảnh báo thay đổi sẽ “tác động không cân xứng tới người bán nhỏ". Thực tế, khoảng 25% tổng giao dịch của Etsy đến từ đơn hàng giữa người mua Mỹ và người bán châu Âu.

Một số doanh nghiệp nhỏ đã buộc phải tạm ngừng bán sang Mỹ. Blair Nadeau chủ hãng phụ kiện cưới ở Canada cho biết, 70% khách hàng của cô ở Mỹ, và việc mất de minimis chẳng khác nào “mất 70% thu nhập chỉ sau một đêm".

Không ít nghệ nhân châu Âu tuyên bố sẽ tăng giá 10% để bù chi phí thuế, khiến nhiều diễn đàn doanh nghiệp nhỏ rơi vào cảnh hỗn loạn.

Lợi thế cho Amazon và Walmart

Trong khi đó, Amazon và Walmart có thể được hưởng lợi. Với mạng lưới kho bãi tại Mỹ, họ dễ dàng nhận hàng nhập khẩu số lượng lớn rồi phân phối trong nước - điều mà Shein và Temu từng né tránh để tận dụng de minimis.

Kể từ khi Mỹ siết hàng Trung Quốc vào tháng 5, Amazon vẫn tăng trưởng ấn tượng: Doanh thu quý II/2024 tăng 13%, cao hơn quý trước.

Shein và Temu thì chật vật. Người dùng hoạt động hằng ngày của Temu tại Mỹ giảm 52% trong tháng 5 so với tháng 3, Shein giảm 25%. Cả hai buộc phải tăng giá và mở thêm kho ở Mỹ.