Theo số liệu của Cục Thống kê, tính chung 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên của nước ta là 53 triệu người, tăng 542,6 nghìn người so với cùng kỳ năm trước; tỷ lệ tham gia lực lượng lao động là 68,2%; giảm 0,3 điểm phần trăm.

Trong đó, lao động có việc làm là 51,9 triệu người, tăng 538,1 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Cơ cấu việc làm của người lao động tiếp tục dịch chuyển tích cực, theo hướng giảm tỷ trọng lao động làm việc trong khu vực nông nghiệp và tăng tỷ trọng làm việc công nghiệp và xây dựng, dịch vụ.

Cụ thể, lao động có việc làm ở khu vực nông, lâm nghiệp và thuỷ sản là 13,5 triệu người, chiếm 26,0% và giảm 243,7 nghìn người so với cùng kỳ năm trước; khu vực công nghiệp và xây dựng là 17,2 triệu người, chiếm 33,2% và tăng 258,5 nghìn người; khu vực dịch vụ là 21,2 triệu người, chiếm 40,8% và tăng 523,3 nghìn người.

Về chất lượng lao động, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ tiếp tục tăng nhẹ, đạt 29,1% trong quý II/2025, tăng 0,3 điểm phần trăm so với quý trước và tăng 1,0 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước.

Đó là những số liệu cập nhật, mới nhất từ kỳ báo cáo quý II/2025 của Cục Thống kê, cho thấy bức tranh tổng quan của lực lượng lao động ở nước ta. Mặc dù vậy, bên cạnh những điểm tích cực đáng ghi nhận, những hạn chế mang tính đặc thù của lực lượng lao động nước ta cũng đã được chỉ ra.

Theo đó, lao động có việc làm có xu hướng tăng nhưng thị trường lao động phát triển chưa bền vững, khi số lao động có việc làm phi chính thức chiếm tỷ trọng lớn. Cụ thể, số lao động có việc làm phi chính thức chung (bao gồm cả lao động làm việc trong hộ nông, lâm nghiệp và thủy sản) quý II/2025 là 33 triệu người, chiếm 63,5% trong tổng số lao động có việc làm.

Ngoải ra, tỷ lệ lao động qua đào tạo dù đã tăng nhưng vẫn còn thấp, mới đạt khoảng 29%. Đáng ngại hơn là nhóm thanh niên NEET (not in education, employment, or training) - không học, không làm, không đào tạo; được ghi nhận với con số 1,35 triệu người; chiếm trên 10% tổng số người trong độ tuổi 15-24.

Trong bối cảnh đó, quá trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia theo Nghị quyết Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị lại đang đặt ra những yêu cầu rất cấp bách về nhân lực chất lượng cao.

Theo đó, Nghị quyết 57-NQ/TW đã đặt ra nhiệm vụ, phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Hướng tới mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, nguồn nhân lực nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo đạt 12 người trên một vạn dân.

Cụ thể hơn nữa, tại Thông báo kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm - Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm và nhiệm vụ trọng tâm 6 tháng cuối năm 2025 thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, đặt yêu cầu: có chính sách đãi ngộ đặc biệt (vượt khung lương, nhà ở, môi trường làm việc) để thu hút ít nhất 100 chuyên gia hàng đầu về nước làm việc. Công việc này được yêu cầu phải hoàn thành trong tháng 8/2025.

Cụ thể hoá chủ trương này, nhiều giải pháp đã và đang được triển khai hết sức khẩn trương. Mới nhất, ngày 26/8, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 231/2025/NĐ-CP quy định về tuyển chọn, sử dụng Tổng công trình sư, Kiến trúc sư trưởng về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trong đó, quy định nhiều chính sách lần đầu được áp dụng trong tuyển chọn, đãi ngộ đặc biệt.

Chẳng hạn như với tiền thưởng. Căn cứ vào tính chất, mức độ phức tạp của nhiệm vụ được giao, người đứng đầu cơ quan quản lý Tổng công trình sư Hệ thống quyết định mức tiền thưởng, tối đa bằng 5 tháng lương trong năm đánh giá nếu hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Ngoài ra, còn hỗ trợ ban đầu 1 tháng lương theo hợp đồng để ổn định chỗ ở, di chuyển, mua sắm thiết yếu. Được lựa chọn nhân sự cho bộ phận giúp việc Tổng công trình sư Hệ thống không quá 10 người và đề xuất tiền lương, chế độ, chính sách để Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương quyết định ký hợp đồng lao động với từng nhân sự... Được bố trí nhà ở công vụ (trường hợp chưa bố trí được nhà ở công vụ thì được hỗ trợ tiền thuê nhà), phương tiện đi lại và điều kiện làm việc theo tiêu chuẩn của chức danh chuyên gia cao cấp bậc 3.

Đây là cơ chế rất mạnh để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng các yêu cầu đã và đang đặt ra với phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Tuy nhiên, có thể thấy, đây là giải pháp mới chỉ nhằm đáp ứng các yêu cầu mang tính trước mắt.

Nhìn từ bức tranh toàn cảnh lực lượng lao động của nước ta, rõ ràng, về lâu dài cần nâng cao hiệu quả các chương trình giáo dục - đào tạo, cả về bề rộng và chiều sâu để nâng tầm và tối ưu hoá lực lượng lao động, đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2 con số cho cả giai đoạn tiếp theo.