Chương trình AAA được Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sĩ (SECO) và Bộ Các vấn đề Toàn cầu của Canada (GAC) đồng tài trợ và ủy thác qua Ngân hàng Thế giới (WB), với mục tiêu hỗ trợ Việt Nam cải cách công tác quản lý tài chính công ở cấp trung ương và địa phương. 

PV: Xin ông cho biết thực trạng và xu hướng chung của việc áp dụng chuẩn mực kế toán công trên thế giới hiện nay?

Ông Fily Sissoko: Hiện nay trên thế giới, quá trình chuyển sang áp dụng kế toán dồn tích trong khu vực công đang là xu thế tất yếu. 25% các quốc gia đã và đang công khai báo cáo quyết toán tài chính của họ trên cơ sở dồn tích. Con số này dự kiến sẽ đạt 65% trong 5 năm tới.

Tại khu vực Đông Á, các quốc gia In-đô-nê-xia, Ma-lay-xia, Phi-líp-pin và Sing-ga-po đã ban hành chuẩn mực kế toán công tuân thủ với chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS). Các nhà hoạch định chính sách, các tổ chức xã hội dân sự, các cơ quan giám sát, các tổ chức đầu tư và các tổ chức xếp hạng tín nhiệm cũng ngày càng đòi hỏi thông tin tài chính công chất lượng cao.

Bên cạnh đó, có một thực tế là các cơ chế báo cáo và thống kê ngân sách từ trước đến nay vẫn được sử dụng trong phân tích tài khóa và tài chính cho khu vực công chưa thể hiện hết được thông tin đầy đủ như trên bảng cân đối tài sản. Điều này được khẳng định qua báo cáo Giám sát Tài khóa tháng 10/2018 của Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF), với ghi nhận rằng bảng cân đối tài sản khu vực công trình bày được bức tranh toàn diện nhất về tài sản ròng của khu vực này.

Bảng cân đối tài sản tập hợp được toàn bộ tài sản có và tài sản nợ dồn thuộc kiểm soát của Chính phủ, thể hiện được toàn bộ những gì Nhà nước sở hữu và nợ, qua đó mang đến bức tranh tài khóa toàn diện hơn để làm căn cứ cho các quyết định, ngoài những thông tin về nợ và bội chi.

Phối hợp cùng các đối tác phát triển khác, Ngân hàng Thế giới đang làm việc với Hội đồng Chuẩn mực Kế toán công Quốc tế hỗ trợ các quốc gia chuyển đổi sang chuẩn mực kế toán khu vực công quốc tế (IPSAS) trên cơ sở dồn tích.

Việc áp dụng chuẩn mực kế toán công sẽ mang lại lợi ích gì, cụ thể đối với Việt Nam, thưa ông?

Chúng tôi tin rằng việc áp dụng những chuẩn mực kế toán tiên tiến như chuẩn mực kế toán công dồn tích IPSAS sẽ đem lại những lợi ích lớn lao cho Việt Nam. Tôi xin nêu ra hai lý do chính:

Thứ nhất, ra quyết định và quản lý rủi ro tài khóa tốt hơn. Việt Nam là nền kinh tế thu nhập trung bình đang vươn dậy với tốc độ tăng trưởng đầy ấn tượng. Để chuyển đổi đầy đủ sang nền kinh tế thị trường và trở thành quốc gia có thu nhập cao, các bạn cần có năng lực ra quyết định và quản lý rủi ro tài khóa tốt hơn, đặc biệt liên quan đến vấn đề nợ và các nghĩa vụ dự phòng.

Chuẩn mực kế toán tiên tiến sẽ cung cấp phương tiện và công cụ để các nhà hoạch định chính sách có góc nhìn toàn diện về tài sản ròng của khu vực công; toàn bộ tài sản có và tài sản nợ ở cấp trung ương và địa phương.

Thứ hai, công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình sẽ được tăng cường. Chúng tôi tin rằng báo cáo tài chính chất lượng cao sẽ giúp nâng cao lòng tin của người dân và thị trường tài chính đối với các thể chế ở khu vực công, đồng thời giúp Việt Nam thực hiện kế hoạch cải thiện định mức tín nhiệm của Nhà nước.

Các bằng chứng thực nghiệm trên thế giới cho thấy thông tin tài chính chất lượng cao là yếu tố được các tổ chức xếp hạng tín nhiệm và tổ chức đầu tư cân nhắc, đồng thời đem lại cơ hội thảo luận chính sách theo cách minh bạch và toàn diện hơn về cách thức quản lý tài sản ròng của khu vực công theo hướng bền vững hơn.

Từ những kinh nghiệm quốc tế hiện nay, ông có chia sẻ những gì để Việt Nam áp dụng thành công chuẩn mực kế toán công, thưa ông?

Kinh nghiệm của chúng tôi ở các quốc gia khác cho thấy, đây là một quá trình lâu dài đòi hỏi lãnh đạo có quyết tâm chính trị cao và chuyên môn sâu sát để có thể xác định rõ mục tiêu cải cách, xây dựng các nhóm cải cách chuyên trách, quản lý chi phí và xây dựng một kế hoạch hành động cho quá trình chuyển đổi (có cân nhắc đến trình độ phát triển của hệ thống kế toán hiện hành), đồng thời tăng cường năng lực của đội ngũ cán bộ.

Do quy mô và mức độ tham vọng của cải cách, chúng tôi khuyến nghị nên cải cách theo lộ trình từng bước, bắt đầu bằng những chuẩn mực kế toán ít phức tạp. Chuẩn mực IPSAS 33 (dành cho các đơn vị lần đầu tiên áp dụng chuẩn mực kế toán công dồn tích IPSAS) cũng là cơ chế tốt về áp dụng một số ngoại lệ trong quá trình chuyển đổi và những điều khoản có thể tác động đến cách trình bày hợp lý báo cáo tài chính.

Theo đó, các đơn vị lần đầu tiên áp dụng IPSAS trên cơ sở dồn tích sẽ có 3 năm để ghi nhận tài sản có và tài sản nợ cụ thể. Điều khoản này cho phép các đơn vị có đủ thời gian để xây dựng các mô hình ghi nhận và đo lường tài sản có và tài sản nợ trong giai đoạn chuyển đổi. Một khía cạnh quan trọng khác cần cân nhắc là quy trình xây dựng chuẩn mực. Quy trình này cần được củng cố và về sau cần có sự tham gia của tất cả các bên liên quan, bao gồm khu vực tư nhân.

Có thể nói lộ trình dự kiến của Bộ Tài chính là khá rõ ràng, về phía WB sẽ có những hoạt động gì để thúc đẩy quá trình này được tốt hơn?

Có thể nói thời gian qua, Bộ Tài chính đã phối hợp hết sức chặt chẽ với WB trong quá trình chuẩn bị báo cáo xây dựng lộ trình và kế hoạch hành động nhằm ban hành những chuẩn mực kế toán khu vực công đầu tiên tại Việt Nam.

Ngân hàng Thế giới, cùng các đối tác phát triển khác như Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO) và Bộ Các vấn đề toàn cầu Ca-na-đa (GAC) đã và đang tích cực hỗ trợ Bộ Tài chính Việt Nam nâng cao năng lực cán bộ thông qua các hoạt động đào tạo, hội thảo và hỗ trợ kỹ thuật của tư vấn trong nước và quốc tế, trong phạm vi Chương trình Hỗ trợ Tư vấn và Phân tích về Quản lý Tài chính công (Chương trình AAA) giai đoạn 2016-2020.

Đây là sự trợ giúp hết sức kịp thời vì cơ chế báo cáo tài chính công lành mạnh sẽ hỗ trợ và xây dựng nên cơ chế báo cáo tài chính công chất lượng cao ở Việt Nam, thông qua nhiệm vụ ban hành báo cáo tài chính Nhà nước hợp nhất cho năm tài khóa 2018 vào giữa năm 2020. Chúng tôi cũng rất phấn khởi khi được biết Bộ Tài chính đang bắt đầu quá trình ban hành và triển khai các chuẩn mực kế toán công Việt Nam (VPSAS).

Đây thực sự là nỗ lực chung của cả hai bên và chúng tôi đánh giá cao lòng tin và quan hệ hợp tác Ngân hàng Thế giới đã xây dựng được không chỉ với Bộ Tài chính mà cả với các bên liên quan khác tham gia những cải cách quan trọng này. Chúng tôi luôn sẵn sàng tiếp tục hỗ trợ theo nhu cầu trong suốt quá trình triển khai.

Xin cảm ơn ông!