Đây là một trong những thách thức của ngành công nghiệp gỗ dán Việt Nam được thảo luận tại Hội thảo thúc đẩy giao thương “Gỗ dán và MDF Việt Nam - Cơ hội và thách thức trong bối cảnh dịch COVID-19” vừa được tổ chức chiều 6/7 tại TPHCM.

Triển vọng phục hồi

Gỗ dán là mặt hàng xuất khẩu quan trọng của công nghiệp gỗ Việt Nam. Năm 2019, kim ngạch xuất khẩu gỗ dán đạt 800 triệu USD, chiếm 7% tổng giá trị xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ.

Ước tính, 80% lượng gỗ dán sản xuất tại Việt Nam được xuất khẩu trực tiếp vào 65 thị trường, trong đó 5 quốc gia Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Malaysia, Thái Lan chiếm 80% tổng sản lượng và giá trị xuất khẩu mặt hàng này mỗi năm.

Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết, mặt hàng này rất có triển vọng tăng trưởng xuất khẩu vì nhu cầu từ thị trường Hoa Kỳ ngày càng lớn. Theo ông Lập, 80% đồ nội thất của người Mỹ làm từ gỗ, giá trị tiêu thụ hằng năm khoảng 20 tỷ USD. Tuy nhiên, các doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi cung ứng cho thị trường Hoa Kỳ chưa nhiều, khoảng 30 đơn vị, còn lại là các doanh nghiệp FDI.

Trong khi đó, Hàn Quốc là thị trường nhập khẩu gỗ dán lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 50% giá trị xuất khẩu mặt hàng này. Đặc biệt, 5 tháng đầu năm 2020, dù ảnh hưởng dịch COVID-19, xuất khẩu gỗ dán sang Hàn Quốc vẫn tăng 25% về lượng và 22% giá trị so với cùng kỳ, đạt trên 113 triệu USD.

Tăng trưởng mạnh nhất trong 5 tháng qua là thị trường Nhật Bản, vượt 34% so với cùng kỳ.

Ông Đỗ Xuân Lập cho rằng, dịch COVID-19 đang dịch chuyển nguồn cung, là cơ hội cho xuất khẩu sản phẩm gỗ dán từ Việt Nam vì đây là một trong những nguyên liệu quan trọng của ngành gỗ. Gỗ dán hiện đang được sử dụng làm nguyên liệu đầu vào để sản xuất các mặt hàng khác như ván sàn, đồ gỗ, tủ bếp… phục vụ xuất khẩu. Triển vọng phục hồi cho ngành xuất khẩu gỗ dán Việt Nam là rất lớn.

Thách thức từ các vụ kiện gian lận thương mại

Tuy nhiên, rủi ro đối với mặt hàng gỗ dán xuất khẩu từ Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ đã trở thành hiện thực, đó là vụ kiện gian lận thương mại.

Ngày 9/6 vừa qua, phía Hoa Kỳ đã chính thức điều tra ngành gỗ dán Việt Nam. Theo cáo buộc của Liên minh Thương mại công bằng về gỗ dán cứng Hoa Kỳ, một số công ty xuất khẩu gỗ dán từ Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ, chủ yếu là công ty có vốn sở hữu từ Trung Quốc, đã vi phạm điều luật về chống lẩn tránh thuế trong khuôn khổ của Đạo luật Thuế năm 1930 của Hoa Kỳ. Đó là hành vi “phù phép” nguyên liệu gỗ dán nhập từ Trung Quốc vào Việt Nam, sau giai đoạn gia công, sơ chế, lắp ghép tại Việt Nam được dán nhãn là sản phẩm có nguồn gốc từ Việt Nam khi chưa đáp ứng được điều kiện xuất xứ và nhãn mác của Việt Nam. Một trong những doanh nghiệp điển hình bị đưa vào diện điều tra là Công ty TNHH Fine Wood Việt Nam.

Hoa Kỳ sẽ điều tra trong 300 ngày và trong thời gian này, Chính phủ Hoa Kỳ có thể đưa ra các mức thuế tạm thời áp dụng đối với mặt hàng dỗ dán từ Việt Nam.

Trường hợp kết luận điều tra tương đồng với cáo buộc ban đầu thì các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ dán Việt Nam vào Hoa Kỳ sẽ gánh chịu hậu quả rất lớn về mức áp thuế. Bài học từ các vụ kiện của Hoa Kỳ đối với các mặt hàng gỗ từ Trung Quốc là minh chứng rõ nhất.

Ngày 13/4/2020, phía Hoa Kỳ chính thức ra quyết định áp dụng mức thuế chống bán phá giá đối với mặt hàng tủ bếp của Trung Quốc xuất khẩu sang nước này với mức thuế lên đến 48,5%, thậm chí có một số mặt hàng cùng nguyên liệu bị áp thuế lên đến 293,45%.

Hoa Kỳ không phải là quốc gia duy nhất đang điều tra về mặt hàng gỗ dán của Việt Nam. Trước đó, ngày 3/12/2019, phía Hàn Quốc đã ra quyết định điều tra đối với hàng gỗ dán Việt Nam vì hành vi chống bán phá giá. Có 6 công ty bị đưa vào danh sách đen, gồm: SAVICO, Công ty XNK Thanh Hùng, Công ty Gỗ Yên Bái, Công ty Gỗ Rongjia, Công ty Jumma Phú Thọ, và Công ty Kiều Thị Jumma. Đến ngày 24/4 vừa qua, Ủy ban Thương mại Hàn Quốc đã công bố kết quả điều tra sơ bộ và áp dụng mức thuế tạm thời với tất cả sản phẩm gỗ dán từ Việt Nam xuất khẩu vào Hàn Quốc sẽ ở mức 9,18-10,56%. Riêng 6 công ty nêu trên bị áp mức thuế cao hơn.

Hai vụ khởi kiện gian lận thương mại từ Hoa Kỳ và Hàn Quốc là sự cảnh báo cho các doanh nghiệp xuất khẩu gỗ dán Việt Nam. Những tín hiệu cảnh báo này đòi hỏi các cơ quan quản lý và ngành gỗ cần có những phương thức giảm rủi ro, đưa ngành sản xuất gỗ dán và các ngành sử dụng gỗ dán làm nguyên liệu đầu vào phát triển bền vững.

Trước những rủi ro thương mại của ngành gỗ dán, thời gian qua Chính phủ đã đưa ra một số cơ chế, chính sách quan trọng nhằm giảm thiểu tác động thiệt hại. Cụ thể, Quyết định 824 năm 2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ” yêu cầu các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra, quản lý các mặt hàng tiềm ẩn rủi ro, bao gồm mặt hàng gỗ dán được nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam.

Để phát triển bền vững ngành gỗ dán, đại diện nhiều doanh nghiệp, hiệp hội, tổ chức cho rằng, cần tiến hành đánh giá chi tiết về thực trạng trong khâu cung cấp gỗ nguyên liệu, từ đó thực hiện đánh giá các chính sách có liên quan. Điều này sẽ giúp cho việc điều chỉnh các cơ chế chính sách hiện này sát với thực tế hơn, tạo thuận lợi cho các bên tham gia trong khâu đầu của chuỗi cung này thực thi chính sách hiệu quả.