Với bảng xếp hạng năm nay, ở nhóm hàng tiêu dùng nhanh, siêu thị, Top 10 ghi nhận nhiều thương hiệu quen thuộc, với Vincommerce tiếp tục xếp đầu bảng. Đáng chú ý là Big C từ vị trí á quân trong bảng xếp hạng năm ngoái đã trượt xuống thứ tư, “nhường” chỗ cho Saigon Coop từ thứ ba lên thứ hai và Aeon từ thứ tư lên thứ ba.

Năm nay, Top 10 ghi nhận 2 thương hiệu mới góp mặt là Mega Market (thứ tám) và New Viet Dairy (thứ mười), thế chỗ cho 2 thương hiệu biến mất khỏi bảng xếp hạng là Lan Chi và Nasco.

Ở nhóm hàng lâu bền, điện máy, điện lạnh, vàng bạc, 3 thương hiệu hàng đầu vẫn là Thegioididong, PNJ và FPT retail.

Các thương hiệu được ghi nhận cải thiện về thứ bậc có Fahasa từ thứ chín năm của năm ngoái lên thứ tư năm nay. Trong khi đó, SJC từ thứ tư năm ngoái thì năm nay trượt xuống thứ sáu. Digi World thế chân HC.

Triển vọng sáng cho bán lẻ

Theo ghi nhận của Vietnam Report, trong những năm gần đây, ngành bán lẻ Việt Nam đã trải qua sự tăng trưởng nhanh chóng. Tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) trong giai đoạn 2013-2018 là 10,97%. Tổng doanh thu bán lẻ cũng dự kiến sẽ đạt 180 tỷ USD vào năm 2020, tương đương mức tăng 26,6% từ năm 2018.

Việt Nam đã đạt được tốc độ tăng trưởng cao trong lĩnh vực bán lẻ những năm gần đây do quy mô dân số lớn với hơn 97 triệu người (theo số liệu mới nhất năm 2019), cơ cấu dân số trẻ (60% dân số ở độ tuổi 18-50).

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng được World Bank đưa ra dự báo là chi tiêu hộ gia đình sẽ tăng trung bình 10,5%/năm đi kèm tốc độ gia tăng mạnh mẽ của tầng lớp trung lưu. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của các kênh bán lẻ kỹ thuật số và thương mại điện tử cũng rất đáng lưu tâm trong thời gian tới.

Trong bối cảnh đó, hai doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam là Vincommerce, với hệ thống VinMart và VinMart+, và Thế giới di động, gắn liền với thương hiệu Điện máy xanh, là hai cái tên có điểm số uy tín hàng đầu và giữ vững được vị trí đầu bảng trong hai năm liên tiếp.

Khảo sát người tiêu dùng và chuyên gia cho thấy, VinMart được đánh giá rất cao về sự đa dạng hàng hóa, chất lượng của sản phẩm và khâu hậu mãi, chăm sóc khách hàng trong khi Thế giới di động được đánh giá cao về tài chính và thương hiệu.

5 xu hướng tác động đến ngành bán lẻ

Kết quả khảo sát doanh nghiệp và người tiêu dùng, cũng như nghiên cứu về uy tín truyền thông của doanh nghiệp được tiến hành bởi Vietnam Report trong năm 2019 cho thấy có 5 xu hướng tác động đến ngành bán lẻ Việt Nam.

Thứ nhất là cạnh tranh gay gắt với thương hiệu ngoại.

Mặc dù ngành bán lẻ đang có tiềm năng phát triển rất lớn nhưng đi cùng với đó là mức độ cạnh tranh rất khốc liệt với sự “đổ bộ” của nhiều doanh nghiệp nước ngoài và cả trong nước, không ít doanh nghiệp cả nội và ngoại đã buộc phải rời bỏ thị trường.

Trong đó, các doanh nghiệp nước ngoài đã dần nắm bắt được thị hiếu và thói quen người tiêu dùng Việt Nam để điều chỉnh các hướng chiến lược kinh doanh phù hợp nhằm cạnh tranh với các doanh nghiệp trong nước.

Kết quả nghiên cứu truyền thông của Vietnam Report trong giai đoạn 8/2018-8/2019 cũng cho thấy, Top 3 doanh nghiệp đầu ngành có sự rượt đuổi sát sao về độ phủ thông tin trên 24 nhóm chủ đề.

Trong khảo sát các doanh nghiệp bán lẻ do Vietnam Report thực hiện tháng 9/2019, các yếu tố liên quan đến Môi trường cạnh tranh, Chiến lược cạnh tranh được doanh nghiệp đánh giá là những yếu tố có ảnh hưởng rất đáng kể đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp toàn ngành nói chung trong ít nhất 3 năm tới.

Xét về kinh nghiệm phát triển trung tâm thương mại, doanh nghiệp Việt sẽ gặp khó khăn khi cạnh tranh với các chuỗi bán lẻ nước ngoài có mô hình hiện đại và tiềm lực tài chính. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt đang cho thấy sức mạnh trong lĩnh vực cửa hàng tiện ích.

Đặc biệt, thời gian tới khi thị trường ở khu vực đô thị đang dần trở nên bão hòa thì thị trường bán lẻ hiện đại sẽ cần lan tỏa đến các vùng nông thôn, nơi đang là “mảnh đất” đầy tiềm năng để các doanh nghiệp phát triển kênh phân phối. Khu vực nông thôn với gần 80% diện tích và đang chiếm hơn 70% số dân Việt Nam là một quy mô thị trường khá lớn và khu vực này đang có nhu cầu mua sắm tăng theo cấp số nhân do sự cải thiện thu nhập nhanh chóng.

Thứ hai là kênh bán hàng truyền thống vẫn duy trì mạnh mẽ.

Mặc dù các kênh thương mại điện tử phát triển nhanh chóng, nhưng các kênh bán hàng truyền thống vẫn có sức thống trị thị trường.

Trong khảo sát của Vietnam Report cũng cho thấy có đến 98% số doanh nghiệp bán lẻ cho rằng gần như toàn bộ doanh thu đến từ các cửa hàng, đại lý, chỉ có khoảng 2% đến từ bán hàng qua kênh thương mại điện tử.

Đây cũng là động lực thúc đẩy các nhà phân phối hàng hóa tiêu dùng gia nhập vào thị trường Việt Nam. Trong năm 2018 và nửa đầu năm 2019, thị trường đã chứng kiến việc mở mới thêm hàng trăm cửa hàng tiện ích, siêu thị để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng đang gia tăng tại các đô thị lớn trên địa bàn cả nước.

Hiện tại, thị trường bán lẻ của Việt Nam đang có hơn 3.000 cửa hàng tiện lợi (tăng gấp đôi so với hai năm trước), hơn 8.000 khu chợ và 2,2 triệu hộ kinh doanh bán lẻ. Dự kiến quý IV/2019 và trong cả năm 2020 nhiều doanh nghiệp vẫn tiếp tục xu hướng phát triển chuỗi hệ thống bán lẻ trên thị trường cả nước.

Thứ ba là tác động của công nghiệp 4.0 đến ngành bán lẻ.

Xu hướng ứng dụng thành tựu cách mạnh công nghiệp 4.0 nhằm đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng đang buộc các doanh nghiệp bán lẻ phải thay đổi để tồn tại trong môi trường cạnh tranh khốc liệt hiện nay.

Trên thực tế, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong lĩnh vực bán lẻ đang âm thầm diễn ra và tạo nhiều cơ hội phát triển cho Việt Nam với những thay đổi đột phá từ những tiêu chuẩn dịch vụ đa dạng, hiệu quả và nhanh chóng dựa trên nền tảng công nghệ số.

Trong câu hỏi về nhận định xu hướng chính của ngành Bán lẻ trong ít nhất 3 năm tới, kết quả khảo sát của Vietnam Report cũng cho thấy trong số top 3 xu hướng được đề cập nhiều nhất, các doanh nghiệp cũng nhắc đến sự tham gia nhiều hơn của Trí tuệ nhân tạo trong ngành (chiếm tỷ lệ phản hồi 63,64%).

Theo khảo sát của Vietnam Report về hành vi người dùng, trong các nhóm mặt hàng mà người tiêu dùng thường sử dụng kênh trực tuyến để mua nhất thuộc về ba nhóm hàng chính là Đặt chỗ du lịch, vé máy bay, khách sạn (chiếm tỷ lệ 54,4%); Quần áo, giày dép (41,2%) và thiết bị đồ dùng gia đình (38,2%).

Thứ tư là xu hướng đầu tư và M&A trong ngành bán lẻ.

Với một môi trường đầu tư được đánh giá là có nhiều cải thiện theo hướng tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư, các nhà bán lẻ trong và ngoài nước đang có xu hướng mở rộng quy mô hoạt động tại Việt Nam thông qua các chiến lược M&A, nhượng quyền thương mại và các mô hình hợp tác khác nhằm khai thác tối đa quy mô thị trường với dân số gần 100 triệu người.

Nhiều thương vụ M&A quy mô lớn, điển hình như Metro Cash & Cary Việt Nam (gồm 19 trung tâm và các bất động sản liên quan trị giá 655 triệu Euro) và Big C Việt Nam (32 siêu thị/đại siêu thị)… trị giá 1,14 tỷ USD.

Bên cạnh đó, thị trường cũng chứng kiến sự vươn lên mạnh mẽ của các nhà đầu tư trong nước, điển hình là Tập đoàn Vingroup đã triển khai hoạt động M&A với các chuỗi bán lẻ nổi tiếng VinatexMart, OceanMart, Maximark và Fivimart; Tập đoàn BRG với Intimex và Hapro; Saigon Co.op với chuỗi Auchan (Pháp)…

Thời gian tới, Việt Nam dự kiến vẫn tiếp tục là một điểm sáng hấp dẫn M&A trong khu vực và chắc chắn ngành bán lẻ sẽ vẫn là một trong những ngành thu hút dòng vốn từ M&A nhiều nhất. Kết quả khảo sát của Vietnam Report với các doanh nghiệp bán lẻ cũng cho thấy, đứng thứ 3 trong top 5 động lực tạo nên sự tăng trưởng của doanh nghiệp trong thời gian tới là M&A (tỷ lệ phản hồi khoảng 13%).

Để thành công, doanh nghiệp kinh doanh ngành bán lẻ ngoài vấn đề hoạch định chiến lược tốt phải chú trọng vào quản trị tốt và thương hiệu uy tín. Đứng trước làn sóng thâm nhập ngày càng mạnh của nhà đầu tư ngoại, doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam cần phải vượt qua chính mình, phát huy thế mạnh về văn hóa, kinh nghiệm, đồng thời liên kết với nhau và với các hiệp hội ngành hàng.

Thứ năm là hoạt động truyền thông của các thương hiệu bán lẻ Việt Nam chưa đủ mạnh.

Trong bối cảnh cạnh tranh đang ngày càng khốc liệt, thống kê dữ liệu mã hóa thông tin trên truyền thông cho thấy, các doanh nghiệp bán lẻ hiện vẫn còn rất hạn chế xuất hiện trên truyền thông (chỉ 26% số doanh nghiệp được nghiên cứu có sự hiện diện tối thiểu 1 lần/tuần), với độ bao phủ thông tin khá khiêm tốn (24,2% số doanh nghiệp đạt 12/24 nhóm chủ đề).

Về chất lượng thông tin (tỷ lệ chênh lệch tích cực - tiêu cực trên tổng số tin), 48,4% số doanh nghiệp đạt được tỷ lệ an toàn 10%. Về nguồn gốc thông tin, tỷ lệ thông tin được dẫn nguồn từ doanh nghiệp hoặc các lãnh đạo cấp cao của doanh nghiệp còn rất khiêm tốn, 11,6%, trong khi nguồn tin từ báo chí chiếm tỷ lệ áp đảo với 88,4%.

Theo dự báo của World Bank, chi tiêu hộ gia đình sẽ tăng trung bình 10,5%/năm đi kèm tốc độ gia tăng mạnh mẽ của tầng lớp trung lưu. Hiện tại có khoảng 70% dân số Việt Nam đã được đảm bảo về mặt kinh tế, trong đó có 13% thuộc tầng lớp trung lưu theo chuẩn thế giới.

Các tầng lớp thu nhập này đang tăng nhanh, khoảng 20%/năm, trong giai đoạn 2010-2017. Tính từ 2014, trung bình mỗi năm có 1,5 triệu người Việt Nam gia nhập tầng lớp trung lưu, cho thấy các hộ gia đình đang tiếp tục leo lên bậc thang kinh tế cao hơn sau khi thoát nghèo.

Tăng trưởng kinh tế, cải thiện mức sống và sự gia tăng của tầng lớp trung lưu là một nền tảng vững chắc để thúc đẩy sự tăng trưởng của ngành bán lẻ trong thời gian tới.

Thêm vào đó, Việt Nam đang có tốc độ đô thị hóa trong nhóm nhanh nhất trong khu vực Đông Nam Á, do đó ngành bán lẻ được dự báo sẽ còn rất nhiều tiềm năng để tăng trưởng trong giai đoạn tới.

Tuy nhiên, các khó khăn, thách thức đến từ nhu cầu tiêu dùng thay đổi liên tục đang đòi hỏi các doanh nghiệp phải có các chính sách linh hoạt nhằm thích nghi với những xu thế cạnh tranh dựa trên công nghệ nhằm phù hợp với thói quen tiêu dùng hiện đại của thị trường có dân số trẻ như Việt Nam.