TTCK phái sinh Việt Nam dự kiến sẽ khai trương và mở cửa hoạt động vào quý 2/2017 tới đây. Để chuẩn bị hành lang pháp lý cho TTCK phái sinh, Chính phủ và Bộ Tài chính đã ban hành các Nghị định số 42/2015/NĐ-CP về chứng khoán phái sinh và TTCK phái sinh, Thông tư 11/2016/TT-BTC hướng dẫn một số điều của Nghị định số 42/2015/NĐ-CP và Thông tư 23/2017/TT-BTC sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 11/2016/TT-BTC.

Cũng như thị trường cổ phiếu, trên TTCK phái sinh, các thành viên thị trường là thành phần quan trọng không thể thiếu, đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc kết nối cung cầu và thúc đẩy thanh khoản cho thị trường.

Theo Nghị định 42/2015/NĐ-CP, thành viên trên TTCK phái sinh gồm 4 loại: Thành viên giao dịch (các công ty chứng khoán), thành viên giao dịch đặc biệt (các ngân hàng thương mại), thành viên tạo lập thị trường và thành viên bù trừ.

Theo quy định tại Nghị định 42/2015/NĐ-CP và Thông tư 11/2016/TT-BTC, công ty chứng khoán muốn đăng ký làm thành viên giao dịch trên TTCK phái sinh cần đáp ứng các điều kiện: được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện môi giới chứng khoán phái sinh; đáp ứng các quy định về vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu.

Các ngân hàng thương mại muốn đăng ký làm thành viên giao dịch đặc biệt trên TTCK phái sinh cần phải là thành viên giao dịch trên thị trường trái phiếu Chính phủ của HNX; được Ngân hàng Nhà nước chấp thuận cho phép đầu tư chứng khoán phái sinh; Không đang trong quá trình hợp nhất, sáp nhập, giải thể hoặc đang trong tình trạng kiểm soát, kiểm soát đặc biệt, đình chỉ hoạt động, tạm ngừng hoạt động.

Các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại muốn đăng ký làm thành viên tạo lập thị trường phải đáp ứng điều kiện là thành viên giao dịch/thành viên giao dịch đặc biệt đồng thời là thành viên bù trừ. Ngoài ra các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại còn phải đáp ứng các điều kiện về hạ tầng công nghệ do Sở Giao dịch Chứng khoán quy định.

Ngày 24/3/2017 vừa qua, HNX đã ban hành Quy chế thành viên TTCK phái sinh tại HNX, quy định cụ thể về yêu cầu hạ tầng công nghệ thông tin phục vụ giao dịch chứng khoán phái sinh và hồ sơ thủ tục đăng ký làm thành viên TTCK phái sinh. Với việc ban hành Quy chế này, hệ thống văn bản pháp quy về thành viên thị trường về cơ bản đã hoàn tất để chuẩn bị cho ngày mở cửa TTCK phái sinh.

Theo đó, các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại cần có hạ tầng công nghệ thông tin đáp ứng quy định về hạ tầng công nghệ thông tin kết nối đến Sở Giao dịch Chứng khoán và đảm bảo yêu cầu kết nối với hệ thống giao dịch chứng khoán phái sinh của Sở Giao dịch Chứng khoán.

Bên cạnh đó, các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại cần có phần mềm phục vụ giao dịch, thanh toán đáp ứng yêu cầu kỹ thuật; đáp ứng các quy định về quy trình nghiệp vụ và hoàn thiện các bước về hồ sơ, thủ tục đăng ký. Các công ty chứng khoán phải có trang thông tin điện tử đảm bảo thực hiện việc công bố thông tin giao dịch chứng khoán phái sinh và thông tin công bố của công ty chứng khoán.  

Đối với công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại đã chấm dứt tư cách thành viên trên TTCK phái sinh, Quy chế cũng quy định về thời gian cần thiết để đăng ký lại thành viên trong trường hợp bị chấm dứt tư cách thành viên tự nguyện là 2 năm, trường hợp bị chấm dứt bắt buộc là 3 năm.

Bên cạnh đó, Quy chế còn quy định về quyền và nghĩa vụ của công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại. Theo đó, công ty chứng khoán có quyền nhận các thông tin cung cấp theo hợp đồng ký kết với Sở Giao dịch Chứng khoán. Ngân hàng thương mại có quyền kết nối và thực hiện giao dịch trên hệ thống giao dịch chứng khoán phái sinh và sử dụng các dịch vụ dành cho thành viên giao dịch đặc biệt do Sở Giao dịch Chứng khoán cung cấp.

Các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại có nghĩa vụ phải duy trì điều kiện làm thành viên giao dịch, thành viên giao dịch đặc biệt theo quy định của Nghị định 42/2015/NĐ-CP, Thông tư 11/2016/TT-BTC và Quy chế thành viên TTCK phái sinh.

Đối với thành viên tạo lập thị trường, Quy chế đã đưa ra các quy định chi tiết về hồ sơ và thủ tục, trong đó để đăng ký trở thành thành viên tạo lập thị trường, các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại phải thử nghiệm chức năng yết giá, ký hợp đồng tạo lập thị trường với Sở Giao dịch Chứng khoán và đăng ký tài khoản thực hiện nghiệp vụ tạo lập thị trường.

Ngoài ra, Quy chế này cũng quy định chế độ báo cáo, chế độ công bố thông tin  đối với từng loại thành viên của TTCK phái sinh, các quy định về đại diện giao dịch, cách thức giải quyết tranh chấp, xử lý vi phạm thành viên.