Nếu như thị trường chứng khoán cơ sở giúp nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận, thì với chức năng chính là phòng ngừa rủi ro, thị trường chứng khoán phái sinh chủ yếu sẽ hỗ trợ nhà đầu tư bảo vệ những lợi nhuận đã kiếm được.

Bởi vậy triển khai thị trường chứng khoán phái sinh không chỉ giúp nhà đầu tư giảm thiểu các rủi ro trong quá trình đầu tư, mà còn hỗ trợ tích cực cho các doanh nghiệp huy động vốn qua thị trường chứng khoán.

Tuy nhiên, vì chưa đủ điều kiện chín muồi cho Việt Nam triển khai thị trường chứng khoán phái sinh, nên trong những năm qua, mỗi khi thị trường biến động đã buộc nhiều nhà đầu tư, thậm chí là các nhà đầu tư tổ chức phải bán tháo, cắt lỗ.

Việc thiếu những công cụ phòng vệ rủi ro cộng với tâm lý đám đông vẫn chi phối mạnh trên thị trường chứng khoán Việt Nam, khiến cho những biến động trên thị trường bị khuyếch đại nhiều lần. Điểm yếu này không những làm thiệt hại cho nhà đầu tư, mà còn khiến tổ chức phát hành khó huy động vốn trên thị trường... Những hạn chế này sẽ được giảm thiểu khi vận hành thị trường chứng khoán phái sinh.

 Theo kinh nghiệm quốc tế, việc triển khai sản phẩm ban đầu khi mở cửa thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam đang được hoàn thiện theo hướng trước mắt sẽ đưa vào giao dịch các chứng khoán phái sinh đã được chuẩn hóa để niêm yết, các sản phẩm đơn giản, dễ sử dụng với mục đích phòng ngừa rủi ro là chính như: hợp đồng tương lai chỉ số, dùng để phòng ngừa rủi ro cho danh mục cổ phiếu; hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ, dùng để phòng ngừa rủi ro cho danh mục trái phiếu. 

Các sản phẩm phức tạp hơn, chẳng hạn như quyền chọn, sẽ được đưa vào giao dịch tiếp sau này, khi nhà đầu tư đã nắm bắt được tính năng, cũng như cách thức giao dịch các chứng khoán phái sinh...

Quan điểm của Ủy ban chứng khoán Nhà nước là việc triển khai thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam theo hướng thận trọng là cần thiết, bởi điều này được đúc rút từ kinh nghiệm quốc tế, trong đó có những bài học về sự thất bại, đổ vỡ thị trường.

Chứng khoán phái sinh là công cụ phòng ngừa rủi ro, nhưng ranh giới giữa phòng ngừa rủi ro và đầu cơ rất mong manh, nên việc triển khai thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam đang được thúc đẩy theo hướng phát huy tối đa những mặt tích cực của các sản phẩm phái sinh. Đồng thời, đặc biệt coi trọng quản trị rủi ro nhằm giảm thiểu tác động không mong muốn của các sản phẩm này...

Là thị trường đi sau trong triển khai thị trường chứng khoán phái sinh, nên Việt Nam phải dựa hoàn toàn vào kinh nghiệm phát triển và các bài học quốc tế về lộ trình phát triển sản phẩm; cấu trúc sản phẩm; cơ cấu tổ chức, vận hành thị trường…

Đặc biệt, sau khủng hoảng tài chính thế giới năm 2008-2009, hệ thống này của các thị trường được chuẩn hóa, nâng cấp bằng các giải pháp mới theo hướng kiểm soát rủi ro chặt hơn, giúp thị trường vận hành an toàn và bền vững hơn.

Để không lặp lại các thất bại trong quản lý thị trường chứng khoán phái sinh đã từng xảy ra ở nhiều quốc gia. Các chứng khoán, sản phẩm phái sinh tuy được sử dụng để phòng ngừa rủi ro, nhưng bản thân chúng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu nhà đầu tư không quản lý tốt các hoạt động đầu tư của họ dẫn tới phản ứng tiêu cực dây chuyền.

Sự ra đời của thị trường chứng khoán phái sinh không chỉ hoàn thiện cấu trúc thị trường tài chính Việt Nam hiện đại theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế, mà còn mở ra dư địa mới cho một giai đoạn phát triển hứa hẹn đầy triển vọng của thị trường chứng khoán thời gian tới.