Bức tranh u ám

Sáng qua, tại Hà Nội, Học viện Chính sách và Phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức Hội thảo “Luận cứ khoa học cho việc hình thành và phát triển thị trường mua bán nợ của ngân hàng và doanh nghiệp - Kinh nghiệm quốc tế và hàm ý cho Việt Nam”. Nghiên cứu của PGS. TS. Đào Văn Hùng, Giám đốc Học viện Chính sách và Phát triển cho thấy thực trạng thị trường mua bán nợ ở Việt Nam có rất nhiều mảng màu u ám.

Đầu tiên, nếu như hàng hóa trên thị trường mua bán nợ của các nước rất đa dạng thì  “hàng hóa chủ yếu trên thị trường mua bán nợ ở Việt Nam là trái phiếu và các khoản nợ của khách hàng đối với các tổ chức tín dụng”, PGS. TS. Đào Văn Hùng cho biết.

Đã vậy, trái phiếu Chính phủ chiếm tới 90% tổng giá trị của thị trường trái phiếu, còn phần lớn trái phiếu doanh nghiệp là các trái phiếu không được niêm yết. Giá trị vốn hóa của thị trường thấp, chỉ chiếm khoảng 9% GDP theo số liệu của Ngân hàng Thế giới.

Không những nghèo hàng hóa, các chủ thể tham gia thị trường còn rất hạn chế. Bên mua chỉ gồm Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng (VAMC), Công ty TNHH mua bán nợ Việt Nam (DATC), và các công ty mua bán nợ của các tổ chức tín dụng (AMC).

Bên bán nợ có hai nhóm là các tổ chức tín dụng bán nợ cho VAMC hoặc AMC và các doanh nghiệp bán nợ cho DATC. Quy mô của các nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu Việt Nam cũng rất nhỏ và chủ yếu là nhà đầu tư trong nước. Có rất ít quỹ đầu tư nước ngoài có mặt ở thị trường này, PGS.TS Đào Văn Hùng nhận xét.

Một thực tế nữa là Việt Nam vẫn đang thiếu các cơ quan định giá và định mức tín nhiệm một cách khách quan, chuyên nghiệp. Vì thế, việc định giá các khoản nợ xấu sao cho minh bạch, đúng giá trị thị trường để không dẫn đến hiện tượng tiêu cực, bị trục lợi trong khi bán cũng là một vấn đề gây “đau đầu”.

Đại diện VAMC - một chủ thể của thị trường mua bán nợ - cho biết thêm nhiều khó khăn khác. Chẳng hạn, thông tin về khoản nợ và tài sản bảo đảm thường thiếu minh bạch, hồ sơ lại phức tạp. Tổ chức tín dụng một mặt luôn yêu cầu giá bán không thấp hơn dư nợ gốc, một mặt có tâm lý che giấu nợ xấu. 

Không có thị trường mua bán nợ thành thử nợ xấu VAMC mua về không biết bán cho ai. Số liệu mới nhất của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, từ tháng 12 năm ngoái đến tháng 9 năm nay tổng số nợ xấu đã giảm khoảng 34 nghìn tỷ đồng nhưng đáng lo là nợ xấu nội bảng lại tăng 5,05%, tương đương gần 7.400 tỷ đồng.

Điểm yếu lớn nhất

Nhận thấy tầm quan trọng của thị trường mua bán nợ trong việc thúc đẩy xử lý nợ xấu, khi ban hành Nghị quyết 42/2017/QH14, QH đã cho phép cho phép mua bán nợ xấu, tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu theo giá trị thị trường và mở rộng đối tượng tham gia thị trường mua bán nợ xấu, gồm cả các pháp nhân, cá nhân không có chức năng kinh doanh mua, bán nợ. Như vậy là ngoài VAMC, nguồn lực để xử lý nợ xấu được huy động từ toàn xã hội, miễn là có nguồn lực thật. 

Tuy nhiên, vào thời điểm QH ban hành Nghị quyết 42 (tháng 6/2017), có ý kiến cho rằng, sẽ là quá lạc quan nếu cho rằng một thị trường mua bán nợ sẽ được hình thành đầy đủ và hoạt động sôi động ngay sau đó.

Nhận định này hoàn toàn có cơ sở bởi lẽ việc phải thành lập thị trường mua bán nợ đã được nói rất nhiều trong thời gian qua nhưng cho đến giờ, khung pháp lý cho thị trường này mới chỉ “có một phần, chưa hoàn chỉnh và chưa đồng bộ”, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) nhận xét. PGS.TS. Đào Văn Hùng, Giám đốc Học viện Chính sách và Phát triển cho rằng đây là điểm yếu rất lớn trong phát triển thị trường mua bán nợ ở Việt Nam.

Ông cho biết, trên thực tế Việt Nam chưa xây dựng được khung pháp lý đủ mạnh để có tính răn đe trong việc yêu cầu doanh nghiệp minh bạch trong cung cấp thông tin và cũng chưa có khung pháp lý trong việc bảo vệ nhà đầu tư. Cả hai vị chuyên gia này đều nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt của việc hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, mà trước mắt và cần nhất là nghị định về thị trường mua bán nợ, để hình thành và có được một thị trường sôi động.