PV: Thưa ông, Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị đã đưa ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp luật. Ông nhìn nhận thế nào về vấn đề này?

TS. LS. Lê Bá Thường: Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới là một văn kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, thể hiện tầm nhìn sâu sắc của Đảng đối với vai trò của nguồn nhân lực pháp luật trong kỷ nguyên mới. Việc Nghị quyết đặt ra hàng loạt nhiệm vụ và giải pháp mang tính đột phá nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ làm công tác pháp luật không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn mang tính chiến lược lâu dài. Tôi cho rằng đây là một bước đi thể hiện rõ quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng trong việc xây dựng nền pháp quyền xã hội chủ nghĩa vững mạnh, chuyên nghiệp và hiện đại.

Trong đó, một nội dung xuyên suốt và nổi bật là yêu cầu nâng cao năng lực chuyên môn gắn liền với việc rèn luyện phẩm chất đạo đức và bản lĩnh chính trị cho đội ngũ cán bộ pháp luật, bởi chỉ khi hội tụ đủ năng lực và đạo đức nghề nghiệp, họ mới có thể đảm bảo tính minh bạch, công tâm và hiệu quả trong hoạt động tư pháp. Song song đó, Nghị quyết cũng nhấn mạnh việc hoàn thiện cơ chế đào tạo và tuyển dụng, trong đó đặc biệt coi trọng sự gắn kết giữa lý luận và thực tiễn, xây dựng quy trình tuyển chọn minh bạch, công bằng, có khả năng thu hút và trọng dụng người tài, từ đó tạo ra một đội ngũ tinh hoa, đủ sức gánh vác nhiệm vụ trong bối cảnh mới.

Một điểm rất đáng chú ý nữa là Nghị quyết đã đặt ra yêu cầu cao về khả năng thích ứng với chuyển đổi số. Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, nhân lực pháp luật không thể đứng ngoài tiến trình số hóa mà cần chủ động tiếp cận, làm chủ công nghệ, ứng dụng hiệu quả các công cụ số trong quản lý và thi hành pháp luật. Đây chính là hướng đi tất yếu để hệ thống pháp luật vận hành minh bạch, hiệu quả, đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của xã hội.

Tuy nhiên, để những định hướng đúng đắn này thực sự phát huy hiệu quả, điều quan trọng nhất vẫn là khâu tổ chức triển khai phải đồng bộ, quyết liệt và sát thực tiễn, từ đó tạo ra chuyển biến rõ rệt, căn cơ trong toàn hệ thống. 

PV: Nghị quyết 66-NQ/TW đặt trọng tâm vào việc tạo đột phá thể chế để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo ông, đâu là “điểm nghẽn” lớn nhất hiện nay trong khung thể chế phát triển kinh tế đô thị, và làm sao để các địa phương có thể tháo gỡ hiệu quả?

TS. LS. Lê Bá Thường: Nghị quyết số 66-NQ/TW đặt trọng tâm vào đột phá thể chế nhằm tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng. Trong quá trình phát triển kinh tế đô thị, đặc biệt là tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay chính là sự thiếu đồng bộ, chồng chéo giữa các quy định pháp luật liên quan đến đất đai, quy hoạch và đầu tư. Nguyên nhân sâu xa đến từ việc các luật chuyên ngành như Luật Đất đai, Luật Quy hoạch, Luật Xây dựng, Luật Đầu tư... chưa được sửa đổi, bổ sung kịp thời để phù hợp với chủ trương mới và theo kịp tốc độ phát triển nhanh của đô thị.

Hệ quả là nhiều dự án chậm triển khai do thủ tục đất đai, giải phóng mặt bằng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất kéo dài và thiếu linh hoạt. Nhà đầu tư thì đối mặt với rủi ro pháp lý cao, mất nhiều thời gian chờ đợi, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh. Đồng thời, các quy định tài chính về đất đai hiện hành vẫn chưa thực sự khơi thông được nguồn lực phục vụ phát triển đô thị.

Để tháo gỡ hiệu quả, TP. Hồ Chí Minh cần kiến nghị Trung ương sớm hoàn thiện và đồng bộ hóa các luật liên quan theo hướng phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ hơn cho địa phương, đồng thời bảo đảm tính minh bạch và khả thi trong triển khai.

Việc Luật Đất đai (sửa đổi) năm 2024, Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi) năm 2023 là cơ hội quan trọng để tháo nút thắt. TP. Hồ Chí Minh cũng cần chủ động rà soát, đề xuất thí điểm các cơ chế đặc thù theo Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội để đẩy nhanh tiến độ và tạo bước chuyển thực chất trong phát triển đô thị. 

PV: Trong định hướng “vươn mình mạnh mẽ” giai đoạn tới, ông nhìn nhận thế nào về vai trò của khối doanh nghiệp. Đặc biệt là doanh nghiệp đổi mới sáng tạo trong việc hiện thực hóa mục tiêu cải cách thể chế?

TS. LS. Lê Bá Thường: Trong định hướng “vươn mình mạnh mẽ” thời gian tới, khối doanh nghiệp, đặc biệt là lực lượng doanh nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) giữ vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa mục tiêu cải cách thể chế. Không chỉ là động lực tăng trưởng kinh tế, doanh nghiệp ĐMST còn là tác nhân quan trọng thúc đẩy cải cách từ thực tiễn, tác động từ hai chiều.

Một mặt, họ tạo ra áp lực và đề xuất cải cách khi liên tục tiên phong trong các mô hình kinh doanh, công nghệ mới từ Fintech, kinh tế chia sẻ đến thương mại điện tử. Chính sự phát triển nhanh và khác biệt của khu vực này khiến các điểm nghẽn pháp lý bộc lộ rõ ràng hơn, buộc các nhà làm luật phải kịp thời rà soát, điều chỉnh hoặc xây dựng khung pháp lý linh hoạt, cởi mở hơn. Điều này hoàn toàn phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, trong đó nhấn mạnh yêu cầu thể chế phải thích ứng với phát triển.

Mặt khác, doanh nghiệp ĐMST còn trực tiếp tham gia thử nghiệm chính sách trong các mô hình sandbox nơi họ đóng vai trò “thử nghiệm sống” cho các quy định mới, giúp cơ quan quản lý đánh giá tính hiệu quả và khả thi trước khi nhân rộng.

Để phát huy tối đa vai trò này, rất cần một cơ chế rõ ràng, minh bạch nhằm khuyến khích doanh nghiệp ĐMST tham gia góp ý, phản biện và đồng hành cùng quá trình hoạch định chính sách. Việc lắng nghe và phản hồi kịp thời từ phía cơ quan quản lý không chỉ tháo gỡ rào cản mà còn biến doanh nghiệp đổi mới sáng tạo thành “đầu tàu” thực sự trong công cuộc cải cách thể chế.

PV: Viện Nghiên cứu Pháp luật và Văn hoá Doanh nghiệp đã có những đề xuất xuất kiến nghị nào để cụ thể hóa tinh thần cải cách của Nghị quyết 66, thưa ông?

TS. LS. Lê Bá Thường: Hướng đến cụ thể hóa tinh thần cải cách mà Nghị quyết số 66-NQ/TW đặt ra, Viện Nghiên cứu Pháp luật và Văn hóa Doanh nghiệp đang tích cực xây dựng và đề xuất nhiều kiến nghị quan trọng nhằm kiến tạo một môi trường pháp lý thông thoáng, thúc đẩy phát triển doanh nghiệp và kinh tế, đáp ứng yêu cầu của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Trọng tâm trong các đề xuất của Viện là việc hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến doanh nghiệp và đầu tư, đặc biệt thông qua việc sửa đổi, bổ sung các luật trọng yếu như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Đất đai. Mục tiêu là giảm bớt rào cản hành chính, đơn giản hóa thủ tục, tăng tính minh bạch đúng với tinh thần Nghị quyết 66 khi yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi.

Bên cạnh đó, Viện nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số trong quản lý nhà nước, với các kiến nghị xây dựng thể chế phù hợp cho các mô hình kinh tế mới, ứng dụng công nghệ số vào thực thi pháp luật như hóa đơn điện tử, quản lý thuế điện tử... nhằm nâng cao hiệu quả và tốc độ phản ứng chính sách.

Một nội dung không kém phần quan trọng là nâng cao năng lực thi hành pháp luật. Viện đề xuất các giải pháp tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, đạo đức cho đội ngũ cán bộ, đồng thời mở rộng sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình xây dựng, phản biện chính sách. Từ đó đảm bảo tính khả thi và đồng bộ trong triển khai.

Những kiến nghị này không chỉ nhằm tháo gỡ các “điểm nghẽn” thể chế vốn tồn tại dai dẳng mà còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu cải cách đột phá mà Nghị quyết 66 đặt ra, từng bước kiến tạo một môi trường pháp lý ngày càng hoàn thiện, hiệu quả và phù hợp với đà phát triển mới của nền kinh tế.

Xin cảm ơn ông!